Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
II CİLD (ARGENTİT - AŞURBƏYOV)
    AZOTLU ƏSASLAR

    АЗОТЛУ  ЯСАСЛАР– азотлу щетеротсиклик ароматик ясасларын – пурин вя пиримидин тюрямяляри, тябии бирляшмяляр групу. Нуклеин туршулары, нуклеозидляр вя нуклеотидлярин мцщцм компонентляридир; бу бирляшмяляр сярбяст щалда метаболизм мящсуллары кими аз мигдарда раст эялинир. А.я.-ын тюрямяляри щцъейря биоенерэетикасында (АТФ), щормонал тянзимлямя механизминдя  (тсиклик  аденозинмонофосфат вя гуанозинмонофосфат) ваъиб рол ойнайыр,  коферментлярин,  витаминлярин, антибиотиклярин вя б. биоложи актив маддялярин тяркиб щиссясидир.

    Нуклеин туршуларынын тяркибиня п у р и н ясаслары – аденин вя гуанин вя пири мидин ясаслары–тимин, ситозин вя урасил дахилдир. Бейнялхалг номенклатура гайдаларына эюря А.я. онларын латынъа адынын биринъи щярфи иля ишарялянир: аденин (аденине) – А., гуанин (эуанине) – Э, ситозин (ъйтозине) – Ъ, урасил (ураъил) – У вя тимин (тймине) – Т.

    А.я.-ын ардыъыллыьы нуклеин туршуларынын надир гурулушуну вя онларда гойулмуш эенетик мялуматын мянасыны мцяййян едир; онун горунуб сахланмасы, ютцрцлмяси вя тякрар ямяля эялмяси онларын бирбаша иштиракы иля щяйата кечир. Бу просеслярин ясасыны комплементарлыг (бир-бирини тамамлайан) принсипи цзря А.я.-ын гаршылыглы тясири тяшкил едир: гуанин ситозинля (Г–С), аденин – тиминля (ДНТ-дя А–Т) вя йа урасилля (РНТ-дя А–У) комплеметар ъцт ямяля эятирир. ДНТ молекулунда пурин ясасларынын мигдары пиримидин ясасларынын мигдарына бярабярдир (Чаргафф гайдасы). Хариъи тясирляр (гыздырылма, кимйяви реаэентляр, ултрабянювшяйи вя йа радиасийалы шцаланма) заманы нуклеин туршуларынын тяркибиндя А.я. юз гурулушуну дяйишя биляр. Бу да юз нювбясиндя ДНТ вя йа РНТ-нин биринъили гурулушунун давамлы дяйишилмясиня, мутасийанын йаранмасына эятириб чыхара биляр. Йцхарыда ады гейд олунан А.я.-дан башга нуклеин туршуларында 50-дян чох минор ясаса раст эялинир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ARGENTİT – AŞURBƏYOV
    AZOTLU ƏSASLAR

    АЗОТЛУ  ЯСАСЛАР– азотлу щетеротсиклик ароматик ясасларын – пурин вя пиримидин тюрямяляри, тябии бирляшмяляр групу. Нуклеин туршулары, нуклеозидляр вя нуклеотидлярин мцщцм компонентляридир; бу бирляшмяляр сярбяст щалда метаболизм мящсуллары кими аз мигдарда раст эялинир. А.я.-ын тюрямяляри щцъейря биоенерэетикасында (АТФ), щормонал тянзимлямя механизминдя  (тсиклик  аденозинмонофосфат вя гуанозинмонофосфат) ваъиб рол ойнайыр,  коферментлярин,  витаминлярин, антибиотиклярин вя б. биоложи актив маддялярин тяркиб щиссясидир.

    Нуклеин туршуларынын тяркибиня п у р и н ясаслары – аденин вя гуанин вя пири мидин ясаслары–тимин, ситозин вя урасил дахилдир. Бейнялхалг номенклатура гайдаларына эюря А.я. онларын латынъа адынын биринъи щярфи иля ишарялянир: аденин (аденине) – А., гуанин (эуанине) – Э, ситозин (ъйтозине) – Ъ, урасил (ураъил) – У вя тимин (тймине) – Т.

    А.я.-ын ардыъыллыьы нуклеин туршуларынын надир гурулушуну вя онларда гойулмуш эенетик мялуматын мянасыны мцяййян едир; онун горунуб сахланмасы, ютцрцлмяси вя тякрар ямяля эялмяси онларын бирбаша иштиракы иля щяйата кечир. Бу просеслярин ясасыны комплементарлыг (бир-бирини тамамлайан) принсипи цзря А.я.-ын гаршылыглы тясири тяшкил едир: гуанин ситозинля (Г–С), аденин – тиминля (ДНТ-дя А–Т) вя йа урасилля (РНТ-дя А–У) комплеметар ъцт ямяля эятирир. ДНТ молекулунда пурин ясасларынын мигдары пиримидин ясасларынын мигдарына бярабярдир (Чаргафф гайдасы). Хариъи тясирляр (гыздырылма, кимйяви реаэентляр, ултрабянювшяйи вя йа радиасийалы шцаланма) заманы нуклеин туршуларынын тяркибиндя А.я. юз гурулушуну дяйишя биляр. Бу да юз нювбясиндя ДНТ вя йа РНТ-нин биринъили гурулушунун давамлы дяйишилмясиня, мутасийанын йаранмасына эятириб чыхара биляр. Йцхарыда ады гейд олунан А.я.-дан башга нуклеин туршуларында 50-дян чох минор ясаса раст эялинир.

    AZOTLU ƏSASLAR

    АЗОТЛУ  ЯСАСЛАР– азотлу щетеротсиклик ароматик ясасларын – пурин вя пиримидин тюрямяляри, тябии бирляшмяляр групу. Нуклеин туршулары, нуклеозидляр вя нуклеотидлярин мцщцм компонентляридир; бу бирляшмяляр сярбяст щалда метаболизм мящсуллары кими аз мигдарда раст эялинир. А.я.-ын тюрямяляри щцъейря биоенерэетикасында (АТФ), щормонал тянзимлямя механизминдя  (тсиклик  аденозинмонофосфат вя гуанозинмонофосфат) ваъиб рол ойнайыр,  коферментлярин,  витаминлярин, антибиотиклярин вя б. биоложи актив маддялярин тяркиб щиссясидир.

    Нуклеин туршуларынын тяркибиня п у р и н ясаслары – аденин вя гуанин вя пири мидин ясаслары–тимин, ситозин вя урасил дахилдир. Бейнялхалг номенклатура гайдаларына эюря А.я. онларын латынъа адынын биринъи щярфи иля ишарялянир: аденин (аденине) – А., гуанин (эуанине) – Э, ситозин (ъйтозине) – Ъ, урасил (ураъил) – У вя тимин (тймине) – Т.

    А.я.-ын ардыъыллыьы нуклеин туршуларынын надир гурулушуну вя онларда гойулмуш эенетик мялуматын мянасыны мцяййян едир; онун горунуб сахланмасы, ютцрцлмяси вя тякрар ямяля эялмяси онларын бирбаша иштиракы иля щяйата кечир. Бу просеслярин ясасыны комплементарлыг (бир-бирини тамамлайан) принсипи цзря А.я.-ын гаршылыглы тясири тяшкил едир: гуанин ситозинля (Г–С), аденин – тиминля (ДНТ-дя А–Т) вя йа урасилля (РНТ-дя А–У) комплеметар ъцт ямяля эятирир. ДНТ молекулунда пурин ясасларынын мигдары пиримидин ясасларынын мигдарына бярабярдир (Чаргафф гайдасы). Хариъи тясирляр (гыздырылма, кимйяви реаэентляр, ултрабянювшяйи вя йа радиасийалы шцаланма) заманы нуклеин туршуларынын тяркибиндя А.я. юз гурулушуну дяйишя биляр. Бу да юз нювбясиндя ДНТ вя йа РНТ-нин биринъили гурулушунун давамлы дяйишилмясиня, мутасийанын йаранмасына эятириб чыхара биляр. Йцхарыда ады гейд олунан А.я.-дан башга нуклеин туршуларында 50-дян чох минор ясаса раст эялинир.