Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
V CİLD (BRYÁNKA - ÇƏRMƏDİL NEKROPOLU)
    CORCİYA

    ЪÓРЪИЙА (Эеорэиа) – АБШ-ын ъ.-ш.-индя штат. Сащ. 152,6 мин км2. Ящ. 9,7 млн. (2010). Инз. м. Атланта ш.-дир. Яразисинин чох щиссясини алчаг дянизйаны дцзянлик тутур. Шм. вя шм.-г.-дя Аппалач д-рынын ятякляри вя голлары йерляшир. Иглими рцтубятли субтропикдир. Даьларда, ясасян, палыд, шам вя фыстыгдан ибарят мешя сащяляриня раст эялинир. Йаьынтынын иллик мигдары 1300–1600 мм-дир. 16 ясрдя йерли ящалиси щинди тайфалары чироки вя криклярдян ибарят олан Ъ. яразисини испанлар (Е. де Сотонун вя, ещтимал ки, Х. Понсе де Леонун експедисийалары) мянимсямяйя башладылар. 1670-ъи иллярдя Ъ. испанлар иля инэилисляр арасында мцбаризя мейданына чеврилди. 1704 илдя инэилисляр йерли щиндилярля бирликдя испанлары сыхышдырыб чыхардылар, 1715–16 иллярдя ися кечмиш мцттяфигляри олмуш щиндиляря диван тутдулар. 1719 илдя Ъ. инэилислярин Каролина колонийасынын яйаляти елан едилди. 1732 илдян Инэилтяря кралы ЫЫ Эеоргун шяряфиня Ъ. колонийасы адландырылды. Ъ.-нын илк губернатору олмуш, щярби хадим вя филантроп Ъ. Оглторп Ъ.-ны Инэилтярядя йашайан йохсулларын сыьынаъаьына чевирмяк арзусунда иди. Колонийада гулдарлыг, спиртли ичкилярин истифадяси гадаьан едилди. 1733 илдя Ъ.-йа Инэилтярядян илк мцщаъирляр эялдиляр. Ящалинин бурада мяскунлашмасы просеси лянэ эедирди, Ъ. узун мцддят Испанийа Флоридасы иля сярщяддя щярби дайаг мянтягяси иди. 1752 илдян етибарян колонийанын идарячилийи билаваситя Б. Британийа кралынын сялащиййятиня кечди. 1776 илдя, Шимали Америкада истиглалиййят мцщарибяси (1775–83) эедишиндя Ъ. Инэилтярянин кечмиш 12 колонийасы иля бирликдя АБШ-ы йаратдылар. 1829 илдя Ъ.-нын шималында гызыл йатаглары ашкар едилди. “Гызыл щяйяъаны” Ъ.-йа аьдярили ящалинин кцтляви ахынына сябяб олду. 1830 илдя Ъ.-да йашайан щиндилярин бир гисми резервасийалара (индики Оклахома яразисиня) йерляшдирилди, онларын кцтляви сурятдя кючцрцлмяси 1838–39 иллярдя дя давам едирди. 1861 илин яввялиндя Ъ. АБШ-ын тяркибиндян чыхараг Америка Конфедератив Штатларына (Ъ.-да доьулмуш А. Стивенс Конфедерасийанын витсе-президенти сечилди) дахил олду. 1864 илдя Ъ. яразисиндя Америка Бирляшмиш Штатларында Вятяндаш мущарибясинин (1861–65) щялледиъи дюйцшляри баш верди. 1865–70 иллярдя Ъ.-да щярби идарячилик тятбиг едилди (федерал гошунлар бурада 1877 илядяк галды). 1960-ъы иллярдя Ъ. Вятяндаш щцгуглары уьрунда щярякатын мяркязляриндян бири иди. Штатын игтисадиййаты цчцн хидмят сферасы, сянайе, к.т., туризм вя с. сащялярин инкишафы сяъиййявидир. ЦДМ-ин щяъми 396 млрд. доллар (2007), адамбашына 33,5 мин доллар (юлкя цзря 37-ъи йер) тяшкил етмишдир. Ялверишли ъоьрафи мювгейи штаты ири нягл., сянайе вя рабитя мяркязиня чевирмишдир. Нягл. вя електротехника машынгайырмасы, тохуъулуг, тикиш, йейинти, кимйа вя тцтцн сянайеси инкишаф етмишдир. Ъ.-да бир сыра ири корпорасийалар: АТ&Т Мобилитй (телекоммуникасийа), Тще Щоме Депот вя Охфорд Индустриес (пяракяндя тиъарят), Делта Аир Линес (авиадашымалар), СунТруст Банкс (малиййя хидмятляри), Унитед Паръел Сервиъе (почт хидмяти вя лоэистика), Тще Ъоъа-Ъола Ъомпанй (йейинти сянайеси), Афлаъ (малиййя хидмяти), Соутщерн Ъомпанй (енерэетика), Интеръонтинентал Ехъщанэе (малиййя хидмяти), Эенуине Партс (машынгайырма), АЭЪО (машынгайырма), Роък-Тенн (каьыз вя габлашдырма сянайеси), Неwелл Руббермаид (истещлак маллары), Ъщиък-фил-А вя Wаффле Щоусе (иътимаи иашя), НЪР Ъор- поратион (електроника) вя с.; бязи медиагрупларын (Турнер Броадъастинэ Сйстем вя Ъох Ентерприсес), телеканалларын (ЪНН, ТНТ, Ъартоон Нетwорк, Бумеранэ, ТБС вя Тще Wеатщер Ъщаннел) мянзилгярарэащлары йерляшир. Лоъкщеед Мартин (Мариеттада) вя Эенерал Дйнамиъс (Саваннада) ширкятинин авиасийа з-длары, Киа Моторс ширкятинин з-длары (Уест- Пойнт), Интернатионал Папер ширкятинин каьыз ф-кляри (Саванна), САБМиллер ширкятинин пивя з-длары (Олбан) штатын ири мцяссисяляриндяндир. Йцксяккейфиййятли мярмяр, каолин эили, гум, чынгыл щасил едилир.
     
                                                                       Ъоръийа штаты. Блу-Риъ силсиляси.


    Ъ.-да к.т. йцксяк инкишаф етмишдир. Тцтцн, памбыг, гарьыдалы, йерфындыьы (истещсалын щяъминя эюря АБШ штатлары арасында биринъи йер), чийяляк, сойа биткиляри, мцхтялиф тярявязляр вя с. беъярилир. Ъ.-да шафталы чох йетишдирилдийиня эюря, бураны “шафталы штаты” да адландырырлар. Щейвандарлыг гарамал (ясасян, сцдлцк ъинсляр), донузчулуг вя гушчулуг иля тямсил олунмушдур. Штатын енержисинин тягр. 25%-ини 2 АЕС истещсал едир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BRYÁNKA – ÇƏRMƏDİL NEKROPOLU
    CORCİYA

    ЪÓРЪИЙА (Эеорэиа) – АБШ-ын ъ.-ш.-индя штат. Сащ. 152,6 мин км2. Ящ. 9,7 млн. (2010). Инз. м. Атланта ш.-дир. Яразисинин чох щиссясини алчаг дянизйаны дцзянлик тутур. Шм. вя шм.-г.-дя Аппалач д-рынын ятякляри вя голлары йерляшир. Иглими рцтубятли субтропикдир. Даьларда, ясасян, палыд, шам вя фыстыгдан ибарят мешя сащяляриня раст эялинир. Йаьынтынын иллик мигдары 1300–1600 мм-дир. 16 ясрдя йерли ящалиси щинди тайфалары чироки вя криклярдян ибарят олан Ъ. яразисини испанлар (Е. де Сотонун вя, ещтимал ки, Х. Понсе де Леонун експедисийалары) мянимсямяйя башладылар. 1670-ъи иллярдя Ъ. испанлар иля инэилисляр арасында мцбаризя мейданына чеврилди. 1704 илдя инэилисляр йерли щиндилярля бирликдя испанлары сыхышдырыб чыхардылар, 1715–16 иллярдя ися кечмиш мцттяфигляри олмуш щиндиляря диван тутдулар. 1719 илдя Ъ. инэилислярин Каролина колонийасынын яйаляти елан едилди. 1732 илдян Инэилтяря кралы ЫЫ Эеоргун шяряфиня Ъ. колонийасы адландырылды. Ъ.-нын илк губернатору олмуш, щярби хадим вя филантроп Ъ. Оглторп Ъ.-ны Инэилтярядя йашайан йохсулларын сыьынаъаьына чевирмяк арзусунда иди. Колонийада гулдарлыг, спиртли ичкилярин истифадяси гадаьан едилди. 1733 илдя Ъ.-йа Инэилтярядян илк мцщаъирляр эялдиляр. Ящалинин бурада мяскунлашмасы просеси лянэ эедирди, Ъ. узун мцддят Испанийа Флоридасы иля сярщяддя щярби дайаг мянтягяси иди. 1752 илдян етибарян колонийанын идарячилийи билаваситя Б. Британийа кралынын сялащиййятиня кечди. 1776 илдя, Шимали Америкада истиглалиййят мцщарибяси (1775–83) эедишиндя Ъ. Инэилтярянин кечмиш 12 колонийасы иля бирликдя АБШ-ы йаратдылар. 1829 илдя Ъ.-нын шималында гызыл йатаглары ашкар едилди. “Гызыл щяйяъаны” Ъ.-йа аьдярили ящалинин кцтляви ахынына сябяб олду. 1830 илдя Ъ.-да йашайан щиндилярин бир гисми резервасийалара (индики Оклахома яразисиня) йерляшдирилди, онларын кцтляви сурятдя кючцрцлмяси 1838–39 иллярдя дя давам едирди. 1861 илин яввялиндя Ъ. АБШ-ын тяркибиндян чыхараг Америка Конфедератив Штатларына (Ъ.-да доьулмуш А. Стивенс Конфедерасийанын витсе-президенти сечилди) дахил олду. 1864 илдя Ъ. яразисиндя Америка Бирляшмиш Штатларында Вятяндаш мущарибясинин (1861–65) щялледиъи дюйцшляри баш верди. 1865–70 иллярдя Ъ.-да щярби идарячилик тятбиг едилди (федерал гошунлар бурада 1877 илядяк галды). 1960-ъы иллярдя Ъ. Вятяндаш щцгуглары уьрунда щярякатын мяркязляриндян бири иди. Штатын игтисадиййаты цчцн хидмят сферасы, сянайе, к.т., туризм вя с. сащялярин инкишафы сяъиййявидир. ЦДМ-ин щяъми 396 млрд. доллар (2007), адамбашына 33,5 мин доллар (юлкя цзря 37-ъи йер) тяшкил етмишдир. Ялверишли ъоьрафи мювгейи штаты ири нягл., сянайе вя рабитя мяркязиня чевирмишдир. Нягл. вя електротехника машынгайырмасы, тохуъулуг, тикиш, йейинти, кимйа вя тцтцн сянайеси инкишаф етмишдир. Ъ.-да бир сыра ири корпорасийалар: АТ&Т Мобилитй (телекоммуникасийа), Тще Щоме Депот вя Охфорд Индустриес (пяракяндя тиъарят), Делта Аир Линес (авиадашымалар), СунТруст Банкс (малиййя хидмятляри), Унитед Паръел Сервиъе (почт хидмяти вя лоэистика), Тще Ъоъа-Ъола Ъомпанй (йейинти сянайеси), Афлаъ (малиййя хидмяти), Соутщерн Ъомпанй (енерэетика), Интеръонтинентал Ехъщанэе (малиййя хидмяти), Эенуине Партс (машынгайырма), АЭЪО (машынгайырма), Роък-Тенн (каьыз вя габлашдырма сянайеси), Неwелл Руббермаид (истещлак маллары), Ъщиък-фил-А вя Wаффле Щоусе (иътимаи иашя), НЪР Ъор- поратион (електроника) вя с.; бязи медиагрупларын (Турнер Броадъастинэ Сйстем вя Ъох Ентерприсес), телеканалларын (ЪНН, ТНТ, Ъартоон Нетwорк, Бумеранэ, ТБС вя Тще Wеатщер Ъщаннел) мянзилгярарэащлары йерляшир. Лоъкщеед Мартин (Мариеттада) вя Эенерал Дйнамиъс (Саваннада) ширкятинин авиасийа з-длары, Киа Моторс ширкятинин з-длары (Уест- Пойнт), Интернатионал Папер ширкятинин каьыз ф-кляри (Саванна), САБМиллер ширкятинин пивя з-длары (Олбан) штатын ири мцяссисяляриндяндир. Йцксяккейфиййятли мярмяр, каолин эили, гум, чынгыл щасил едилир.
     
                                                                       Ъоръийа штаты. Блу-Риъ силсиляси.


    Ъ.-да к.т. йцксяк инкишаф етмишдир. Тцтцн, памбыг, гарьыдалы, йерфындыьы (истещсалын щяъминя эюря АБШ штатлары арасында биринъи йер), чийяляк, сойа биткиляри, мцхтялиф тярявязляр вя с. беъярилир. Ъ.-да шафталы чох йетишдирилдийиня эюря, бураны “шафталы штаты” да адландырырлар. Щейвандарлыг гарамал (ясасян, сцдлцк ъинсляр), донузчулуг вя гушчулуг иля тямсил олунмушдур. Штатын енержисинин тягр. 25%-ини 2 АЕС истещсал едир.

    CORCİYA

    ЪÓРЪИЙА (Эеорэиа) – АБШ-ын ъ.-ш.-индя штат. Сащ. 152,6 мин км2. Ящ. 9,7 млн. (2010). Инз. м. Атланта ш.-дир. Яразисинин чох щиссясини алчаг дянизйаны дцзянлик тутур. Шм. вя шм.-г.-дя Аппалач д-рынын ятякляри вя голлары йерляшир. Иглими рцтубятли субтропикдир. Даьларда, ясасян, палыд, шам вя фыстыгдан ибарят мешя сащяляриня раст эялинир. Йаьынтынын иллик мигдары 1300–1600 мм-дир. 16 ясрдя йерли ящалиси щинди тайфалары чироки вя криклярдян ибарят олан Ъ. яразисини испанлар (Е. де Сотонун вя, ещтимал ки, Х. Понсе де Леонун експедисийалары) мянимсямяйя башладылар. 1670-ъи иллярдя Ъ. испанлар иля инэилисляр арасында мцбаризя мейданына чеврилди. 1704 илдя инэилисляр йерли щиндилярля бирликдя испанлары сыхышдырыб чыхардылар, 1715–16 иллярдя ися кечмиш мцттяфигляри олмуш щиндиляря диван тутдулар. 1719 илдя Ъ. инэилислярин Каролина колонийасынын яйаляти елан едилди. 1732 илдян Инэилтяря кралы ЫЫ Эеоргун шяряфиня Ъ. колонийасы адландырылды. Ъ.-нын илк губернатору олмуш, щярби хадим вя филантроп Ъ. Оглторп Ъ.-ны Инэилтярядя йашайан йохсулларын сыьынаъаьына чевирмяк арзусунда иди. Колонийада гулдарлыг, спиртли ичкилярин истифадяси гадаьан едилди. 1733 илдя Ъ.-йа Инэилтярядян илк мцщаъирляр эялдиляр. Ящалинин бурада мяскунлашмасы просеси лянэ эедирди, Ъ. узун мцддят Испанийа Флоридасы иля сярщяддя щярби дайаг мянтягяси иди. 1752 илдян етибарян колонийанын идарячилийи билаваситя Б. Британийа кралынын сялащиййятиня кечди. 1776 илдя, Шимали Америкада истиглалиййят мцщарибяси (1775–83) эедишиндя Ъ. Инэилтярянин кечмиш 12 колонийасы иля бирликдя АБШ-ы йаратдылар. 1829 илдя Ъ.-нын шималында гызыл йатаглары ашкар едилди. “Гызыл щяйяъаны” Ъ.-йа аьдярили ящалинин кцтляви ахынына сябяб олду. 1830 илдя Ъ.-да йашайан щиндилярин бир гисми резервасийалара (индики Оклахома яразисиня) йерляшдирилди, онларын кцтляви сурятдя кючцрцлмяси 1838–39 иллярдя дя давам едирди. 1861 илин яввялиндя Ъ. АБШ-ын тяркибиндян чыхараг Америка Конфедератив Штатларына (Ъ.-да доьулмуш А. Стивенс Конфедерасийанын витсе-президенти сечилди) дахил олду. 1864 илдя Ъ. яразисиндя Америка Бирляшмиш Штатларында Вятяндаш мущарибясинин (1861–65) щялледиъи дюйцшляри баш верди. 1865–70 иллярдя Ъ.-да щярби идарячилик тятбиг едилди (федерал гошунлар бурада 1877 илядяк галды). 1960-ъы иллярдя Ъ. Вятяндаш щцгуглары уьрунда щярякатын мяркязляриндян бири иди. Штатын игтисадиййаты цчцн хидмят сферасы, сянайе, к.т., туризм вя с. сащялярин инкишафы сяъиййявидир. ЦДМ-ин щяъми 396 млрд. доллар (2007), адамбашына 33,5 мин доллар (юлкя цзря 37-ъи йер) тяшкил етмишдир. Ялверишли ъоьрафи мювгейи штаты ири нягл., сянайе вя рабитя мяркязиня чевирмишдир. Нягл. вя електротехника машынгайырмасы, тохуъулуг, тикиш, йейинти, кимйа вя тцтцн сянайеси инкишаф етмишдир. Ъ.-да бир сыра ири корпорасийалар: АТ&Т Мобилитй (телекоммуникасийа), Тще Щоме Депот вя Охфорд Индустриес (пяракяндя тиъарят), Делта Аир Линес (авиадашымалар), СунТруст Банкс (малиййя хидмятляри), Унитед Паръел Сервиъе (почт хидмяти вя лоэистика), Тще Ъоъа-Ъола Ъомпанй (йейинти сянайеси), Афлаъ (малиййя хидмяти), Соутщерн Ъомпанй (енерэетика), Интеръонтинентал Ехъщанэе (малиййя хидмяти), Эенуине Партс (машынгайырма), АЭЪО (машынгайырма), Роък-Тенн (каьыз вя габлашдырма сянайеси), Неwелл Руббермаид (истещлак маллары), Ъщиък-фил-А вя Wаффле Щоусе (иътимаи иашя), НЪР Ъор- поратион (електроника) вя с.; бязи медиагрупларын (Турнер Броадъастинэ Сйстем вя Ъох Ентерприсес), телеканалларын (ЪНН, ТНТ, Ъартоон Нетwорк, Бумеранэ, ТБС вя Тще Wеатщер Ъщаннел) мянзилгярарэащлары йерляшир. Лоъкщеед Мартин (Мариеттада) вя Эенерал Дйнамиъс (Саваннада) ширкятинин авиасийа з-длары, Киа Моторс ширкятинин з-длары (Уест- Пойнт), Интернатионал Папер ширкятинин каьыз ф-кляри (Саванна), САБМиллер ширкятинин пивя з-длары (Олбан) штатын ири мцяссисяляриндяндир. Йцксяккейфиййятли мярмяр, каолин эили, гум, чынгыл щасил едилир.
     
                                                                       Ъоръийа штаты. Блу-Риъ силсиляси.


    Ъ.-да к.т. йцксяк инкишаф етмишдир. Тцтцн, памбыг, гарьыдалы, йерфындыьы (истещсалын щяъминя эюря АБШ штатлары арасында биринъи йер), чийяляк, сойа биткиляри, мцхтялиф тярявязляр вя с. беъярилир. Ъ.-да шафталы чох йетишдирилдийиня эюря, бураны “шафталы штаты” да адландырырлар. Щейвандарлыг гарамал (ясасян, сцдлцк ъинсляр), донузчулуг вя гушчулуг иля тямсил олунмушдур. Штатын енержисинин тягр. 25%-ини 2 АЕС истещсал едир.