Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    ÇİNLƏR

    ЧИНЛЯР – куки-чин групунун йарымгрупуну тяшкил едян халг. Мйанманын шм.-г.-индя (Чин милли вилайяти; тиддимляр, фаламлар, канпелеляр) вя Щиндистанын шм.-ш.-индя [Ассам, Манипур, Мизорам штатлары; мизолар, пайтеляр, лакщерляр, тщадолар (“йени кукиляр” вя б.] йашайырлар. Сайлары Мйанмада 880 мин няфяр,
    Щиндистанда 400 мин няфярдян чохдур. Чин-Тибет дилляринин мяркязи групунун нага-кукичин йарымгрупуна аид чин дилиндя данышырлар. Диндарлары христиандыр, яняняви инанъларыны сахлайанлар да вар.


    Ч. Мйанмайа шм.-дан, индики мйанмалыларын яъдадларындан яввял эялмишляр. 12–17 ясрлярдя фаламлар вя канпелеляр шанлар тяряфиндян Гярби Мйанманын кечилмяз даьлыг яразиляриня сыхышдырылмышлар. Ч. Щиндистан яразисиня Мйанмадан, Чин вя Аракан даьларындан кечяряк эялмишляр. Яняняви мяшьулиййятляри тала якинчилийи (чялтик, пахлалылар, тярявяз), вадилярдя баьчылыг (ситрус биткиляри), овчулуг, мешячиликдир (гатран йыьымы, мешяахытма вя с.).


    Щейвандарлыг вя сяняткарлыг зяиф инкишаф етмишдир, даща чох тохуъулуг вя щюрмя йайылмышдыр. Кяндляр даь йамаъларында йерляшир, яняняви йашайыш евинин юн дивары тирляр цзяриндядир, арха дивары ися йамаъа дирянир. Евин гаршысында бязян оъаьы вя талвары олан аьаъ платформа йерляшир. Кишилярин яняняви эейимляри гыса йубка (ятяк), йахуд бел сарьысы, чанта вя баша сарынан шярфдян, мцасир эейимляри ися шалвар, эюдякчя, байрамларда саь чийин цзяриндя бяркидилян плашдан ибарятдир; йаьышдан горунмаг цчцн щюрмя шлйападан, башы вя кцряйи юртян балыггулаьы формасында чийинликдян истифадя едирляр. Авропасайаьы костйум да йайылмагдадыр. Гадын эейимляри, мйанмалыларда олдуьу кими, йанлары цст-цстя эялян гыса йубкадан (Щиндистанда, адятян, гара), аь кофта, эюдякчя вя чохсайлы бязяк яшйаларындан ибарятдир. Гиданын ясасыны тярявязля дцйц тяшкил едир. Гощумлуьу ата хятти цзря олан гябиляляр мювъуд иди, лакин онларын сцрятля даьылмасы просеси эедир. Щиндистан Ч.-и цчцн автократик гурулуш сяъиййяви олмушдур, ирси кянд рящбярляри иъма торпагларынын сащибляриня чеврилмишляр. Никащлары патрилокалдыр, оьуллар тойдан сонра башга йеря кючцрляр, ата евиндя йалныз варис галыр. Лакщерлярдя левират йайылмышдыр. Яняняви инанълары тябият гцввяляри вя йерли рущларын култларыдыр. Фолклор, мусиги вя тясвири сянятляри мйанмалылара йахындыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    ÇİNLƏR

    ЧИНЛЯР – куки-чин групунун йарымгрупуну тяшкил едян халг. Мйанманын шм.-г.-индя (Чин милли вилайяти; тиддимляр, фаламлар, канпелеляр) вя Щиндистанын шм.-ш.-индя [Ассам, Манипур, Мизорам штатлары; мизолар, пайтеляр, лакщерляр, тщадолар (“йени кукиляр” вя б.] йашайырлар. Сайлары Мйанмада 880 мин няфяр,
    Щиндистанда 400 мин няфярдян чохдур. Чин-Тибет дилляринин мяркязи групунун нага-кукичин йарымгрупуна аид чин дилиндя данышырлар. Диндарлары христиандыр, яняняви инанъларыны сахлайанлар да вар.


    Ч. Мйанмайа шм.-дан, индики мйанмалыларын яъдадларындан яввял эялмишляр. 12–17 ясрлярдя фаламлар вя канпелеляр шанлар тяряфиндян Гярби Мйанманын кечилмяз даьлыг яразиляриня сыхышдырылмышлар. Ч. Щиндистан яразисиня Мйанмадан, Чин вя Аракан даьларындан кечяряк эялмишляр. Яняняви мяшьулиййятляри тала якинчилийи (чялтик, пахлалылар, тярявяз), вадилярдя баьчылыг (ситрус биткиляри), овчулуг, мешячиликдир (гатран йыьымы, мешяахытма вя с.).


    Щейвандарлыг вя сяняткарлыг зяиф инкишаф етмишдир, даща чох тохуъулуг вя щюрмя йайылмышдыр. Кяндляр даь йамаъларында йерляшир, яняняви йашайыш евинин юн дивары тирляр цзяриндядир, арха дивары ися йамаъа дирянир. Евин гаршысында бязян оъаьы вя талвары олан аьаъ платформа йерляшир. Кишилярин яняняви эейимляри гыса йубка (ятяк), йахуд бел сарьысы, чанта вя баша сарынан шярфдян, мцасир эейимляри ися шалвар, эюдякчя, байрамларда саь чийин цзяриндя бяркидилян плашдан ибарятдир; йаьышдан горунмаг цчцн щюрмя шлйападан, башы вя кцряйи юртян балыггулаьы формасында чийинликдян истифадя едирляр. Авропасайаьы костйум да йайылмагдадыр. Гадын эейимляри, мйанмалыларда олдуьу кими, йанлары цст-цстя эялян гыса йубкадан (Щиндистанда, адятян, гара), аь кофта, эюдякчя вя чохсайлы бязяк яшйаларындан ибарятдир. Гиданын ясасыны тярявязля дцйц тяшкил едир. Гощумлуьу ата хятти цзря олан гябиляляр мювъуд иди, лакин онларын сцрятля даьылмасы просеси эедир. Щиндистан Ч.-и цчцн автократик гурулуш сяъиййяви олмушдур, ирси кянд рящбярляри иъма торпагларынын сащибляриня чеврилмишляр. Никащлары патрилокалдыр, оьуллар тойдан сонра башга йеря кючцрляр, ата евиндя йалныз варис галыр. Лакщерлярдя левират йайылмышдыр. Яняняви инанълары тябият гцввяляри вя йерли рущларын култларыдыр. Фолклор, мусиги вя тясвири сянятляри мйанмалылара йахындыр.

    ÇİNLƏR

    ЧИНЛЯР – куки-чин групунун йарымгрупуну тяшкил едян халг. Мйанманын шм.-г.-индя (Чин милли вилайяти; тиддимляр, фаламлар, канпелеляр) вя Щиндистанын шм.-ш.-индя [Ассам, Манипур, Мизорам штатлары; мизолар, пайтеляр, лакщерляр, тщадолар (“йени кукиляр” вя б.] йашайырлар. Сайлары Мйанмада 880 мин няфяр,
    Щиндистанда 400 мин няфярдян чохдур. Чин-Тибет дилляринин мяркязи групунун нага-кукичин йарымгрупуна аид чин дилиндя данышырлар. Диндарлары христиандыр, яняняви инанъларыны сахлайанлар да вар.


    Ч. Мйанмайа шм.-дан, индики мйанмалыларын яъдадларындан яввял эялмишляр. 12–17 ясрлярдя фаламлар вя канпелеляр шанлар тяряфиндян Гярби Мйанманын кечилмяз даьлыг яразиляриня сыхышдырылмышлар. Ч. Щиндистан яразисиня Мйанмадан, Чин вя Аракан даьларындан кечяряк эялмишляр. Яняняви мяшьулиййятляри тала якинчилийи (чялтик, пахлалылар, тярявяз), вадилярдя баьчылыг (ситрус биткиляри), овчулуг, мешячиликдир (гатран йыьымы, мешяахытма вя с.).


    Щейвандарлыг вя сяняткарлыг зяиф инкишаф етмишдир, даща чох тохуъулуг вя щюрмя йайылмышдыр. Кяндляр даь йамаъларында йерляшир, яняняви йашайыш евинин юн дивары тирляр цзяриндядир, арха дивары ися йамаъа дирянир. Евин гаршысында бязян оъаьы вя талвары олан аьаъ платформа йерляшир. Кишилярин яняняви эейимляри гыса йубка (ятяк), йахуд бел сарьысы, чанта вя баша сарынан шярфдян, мцасир эейимляри ися шалвар, эюдякчя, байрамларда саь чийин цзяриндя бяркидилян плашдан ибарятдир; йаьышдан горунмаг цчцн щюрмя шлйападан, башы вя кцряйи юртян балыггулаьы формасында чийинликдян истифадя едирляр. Авропасайаьы костйум да йайылмагдадыр. Гадын эейимляри, мйанмалыларда олдуьу кими, йанлары цст-цстя эялян гыса йубкадан (Щиндистанда, адятян, гара), аь кофта, эюдякчя вя чохсайлы бязяк яшйаларындан ибарятдир. Гиданын ясасыны тярявязля дцйц тяшкил едир. Гощумлуьу ата хятти цзря олан гябиляляр мювъуд иди, лакин онларын сцрятля даьылмасы просеси эедир. Щиндистан Ч.-и цчцн автократик гурулуш сяъиййяви олмушдур, ирси кянд рящбярляри иъма торпагларынын сащибляриня чеврилмишляр. Никащлары патрилокалдыр, оьуллар тойдан сонра башга йеря кючцрляр, ата евиндя йалныз варис галыр. Лакщерлярдя левират йайылмышдыр. Яняняви инанълары тябият гцввяляри вя йерли рущларын култларыдыр. Фолклор, мусиги вя тясвири сянятляри мйанмалылара йахындыр.