ЧАЬРЫ БЯЙ, Давуд Чаьры бяй бин Микайыл Сялъуг (990–1060) – сялъуг мялики, Сялъугун нявяси, Микайыл Йабгунун оьлу, султан Алп Арсланын атасы. Гардашы Тоьрул бяйля йанашы, Сялъуг дювлятинин баниси иди. Гязнявилярин оьуз тайфаларыны сыхышдырмасы Ч.б.-ин тайфасынын Хорасандан Мярвя кючмясиня сябяб олмушдур. Йеткинлик йашында Ч.б гардашы Тоьрул бяйля Гыныг тайфасына башчылыг етмишдир. Ики гардаш тядриъян ятрафларындакы бцтцн оьуз тайфаларыны бирляшдирмякля Гязнявиляря гаршы гяти щцъума кечмишдиляр. Ниса дюйцшцндя (1035) сялъуглара мяьлуб олан Ы Мясуд Гязняви [1030–41] Ч.б.-я “дещган” титулуну вя Дещистан яйалятини вермишди. Мясуд Гязняви сцлщ мцгавилясинин шяртляриня ямял етмядийиндян Ч.б. 1037 илдя Мярви, 1038 илдя ися Щераты яля кечирмишди. Мярв йахынлыьында баш вермиш Дяндянякан вурушмасында (1040) Ч.б. Мясуд Гязнявини йенидян мяьлубиййятя уьратмышды. Бюйцк Сялъуг империйасынын тямялини гоймуш бу зяфярдян сонра топланан гурултайда Тоьрул бяй дювлятин башчысы, Ч.б. ися мяркязи Мярв олмагла Ъейщун (Амудярйа) иля Гязня арасындакы торпагларын мялики елан олунмушду. Ч.б.-ин башчылыьы иля сялъуг ордусу Харязм, Иран, Яфганыстан, Шярги Анадолу, Ираг, Азярб. вя Ермянистаны зябт етмишди. Ч.б. оьлу Алп Арсланы Гязнявиляря гаршы вурушан ордунун башчысы тяйин етмиш, ону гыпчаг башбуьунун гызы иля евляндиряряк гыпчаглары юз тяряфиня чякмишди. Узунмцддятли гязняви-сялъуги мцщарибяляри 1058 илдя Султан Ибращимин Гязня тахтына чыхмасы, щяр ики дювлятин юз сярщядлярини мцяййянляшдиряряк, бир-бириня щцъум етмямяк щаггында мцгавиля баьламасы иля нятиъялянмишди. Ч.б. Серащсда вяфат етмиш, Алп Арслан атасынын ъяназясини Мярвя эятиртмишди. Тоьрул бяйин ювлады олмадыьындан Сялъугиляр сцлалясини Ч.б.-ин хяляфляри давам етдирдиляр.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
ЧАЬРЫ БЯЙ, Давуд Чаьры бяй бин Микайыл Сялъуг (990–1060) – сялъуг мялики, Сялъугун нявяси, Микайыл Йабгунун оьлу, султан Алп Арсланын атасы. Гардашы Тоьрул бяйля йанашы, Сялъуг дювлятинин баниси иди. Гязнявилярин оьуз тайфаларыны сыхышдырмасы Ч.б.-ин тайфасынын Хорасандан Мярвя кючмясиня сябяб олмушдур. Йеткинлик йашында Ч.б гардашы Тоьрул бяйля Гыныг тайфасына башчылыг етмишдир. Ики гардаш тядриъян ятрафларындакы бцтцн оьуз тайфаларыны бирляшдирмякля Гязнявиляря гаршы гяти щцъума кечмишдиляр. Ниса дюйцшцндя (1035) сялъуглара мяьлуб олан Ы Мясуд Гязняви [1030–41] Ч.б.-я “дещган” титулуну вя Дещистан яйалятини вермишди. Мясуд Гязняви сцлщ мцгавилясинин шяртляриня ямял етмядийиндян Ч.б. 1037 илдя Мярви, 1038 илдя ися Щераты яля кечирмишди. Мярв йахынлыьында баш вермиш Дяндянякан вурушмасында (1040) Ч.б. Мясуд Гязнявини йенидян мяьлубиййятя уьратмышды. Бюйцк Сялъуг империйасынын тямялини гоймуш бу зяфярдян сонра топланан гурултайда Тоьрул бяй дювлятин башчысы, Ч.б. ися мяркязи Мярв олмагла Ъейщун (Амудярйа) иля Гязня арасындакы торпагларын мялики елан олунмушду. Ч.б.-ин башчылыьы иля сялъуг ордусу Харязм, Иран, Яфганыстан, Шярги Анадолу, Ираг, Азярб. вя Ермянистаны зябт етмишди. Ч.б. оьлу Алп Арсланы Гязнявиляря гаршы вурушан ордунун башчысы тяйин етмиш, ону гыпчаг башбуьунун гызы иля евляндиряряк гыпчаглары юз тяряфиня чякмишди. Узунмцддятли гязняви-сялъуги мцщарибяляри 1058 илдя Султан Ибращимин Гязня тахтына чыхмасы, щяр ики дювлятин юз сярщядлярини мцяййянляшдиряряк, бир-бириня щцъум етмямяк щаггында мцгавиля баьламасы иля нятиъялянмишди. Ч.б. Серащсда вяфат етмиш, Алп Арслан атасынын ъяназясини Мярвя эятиртмишди. Тоьрул бяйин ювлады олмадыьындан Сялъугиляр сцлалясини Ч.б.-ин хяляфляри давам етдирдиляр.
ЧАЬРЫ БЯЙ, Давуд Чаьры бяй бин Микайыл Сялъуг (990–1060) – сялъуг мялики, Сялъугун нявяси, Микайыл Йабгунун оьлу, султан Алп Арсланын атасы. Гардашы Тоьрул бяйля йанашы, Сялъуг дювлятинин баниси иди. Гязнявилярин оьуз тайфаларыны сыхышдырмасы Ч.б.-ин тайфасынын Хорасандан Мярвя кючмясиня сябяб олмушдур. Йеткинлик йашында Ч.б гардашы Тоьрул бяйля Гыныг тайфасына башчылыг етмишдир. Ики гардаш тядриъян ятрафларындакы бцтцн оьуз тайфаларыны бирляшдирмякля Гязнявиляря гаршы гяти щцъума кечмишдиляр. Ниса дюйцшцндя (1035) сялъуглара мяьлуб олан Ы Мясуд Гязняви [1030–41] Ч.б.-я “дещган” титулуну вя Дещистан яйалятини вермишди. Мясуд Гязняви сцлщ мцгавилясинин шяртляриня ямял етмядийиндян Ч.б. 1037 илдя Мярви, 1038 илдя ися Щераты яля кечирмишди. Мярв йахынлыьында баш вермиш Дяндянякан вурушмасында (1040) Ч.б. Мясуд Гязнявини йенидян мяьлубиййятя уьратмышды. Бюйцк Сялъуг империйасынын тямялини гоймуш бу зяфярдян сонра топланан гурултайда Тоьрул бяй дювлятин башчысы, Ч.б. ися мяркязи Мярв олмагла Ъейщун (Амудярйа) иля Гязня арасындакы торпагларын мялики елан олунмушду. Ч.б.-ин башчылыьы иля сялъуг ордусу Харязм, Иран, Яфганыстан, Шярги Анадолу, Ираг, Азярб. вя Ермянистаны зябт етмишди. Ч.б. оьлу Алп Арсланы Гязнявиляря гаршы вурушан ордунун башчысы тяйин етмиш, ону гыпчаг башбуьунун гызы иля евляндиряряк гыпчаглары юз тяряфиня чякмишди. Узунмцддятли гязняви-сялъуги мцщарибяляри 1058 илдя Султан Ибращимин Гязня тахтына чыхмасы, щяр ики дювлятин юз сярщядлярини мцяййянляшдиряряк, бир-бириня щцъум етмямяк щаггында мцгавиля баьламасы иля нятиъялянмишди. Ч.б. Серащсда вяфат етмиш, Алп Арслан атасынын ъяназясини Мярвя эятиртмишди. Тоьрул бяйин ювлады олмадыьындан Сялъугиляр сцлалясини Ч.б.-ин хяляфляри давам етдирдиляр.
