Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    ÇOKTOLAR

    ЧОКТОЛАР (муског дилиндя “гырмызы”) – АБШ-да мускоглар групундан щинди халгы. Оклащома штатынын ъ.-унда, Канейдиан чайынын саь сащилиндян Ред- Ривер чайынын сол сащилинядяк олан яразилярдя, щямчинин Луизиана вя Миссисипи штатларындакы резервасийаларда йашайырлар. Сайлары 160 мин няфярдир (2005), онларын чох щиссяси Оклащомададыр. Муског дилиндя данышырлар. Инэилис дили дя йайылмышдыр. Йазылары латын графикасы ясасындадыр. Диндарлары христиандыр.

     Яняняви эейимли чоктолар. 1908 ил. Миссисипи.


    16 ясрядяк индики Миссисипи штатынын мяркязи вя ш. щиссясиндя, щямчинин Алабама штатынын шм.-г.-индя йашайырдылар. 16 ясрдя Ч. даим дцшмянчилик етдикляри чикасолардан айрылмышлар. 18 ясрин яввялляриндя сайлары 16 мин няфяр иди. Яняняви мядяниййятляри Шимали Американын ъ.-г. щиндиляри цчцн сяъиййявидир. Талаларда тоха якинчилийи, овчулуг, балыгчылыг, йыьыъылыгла мяшьул олурдулар. Ибтидаи тохуъулуг мювъуд иди. Гощумлуьу ана хятти цзря щесабланан гябиляляр ики фратрийада бирляширдиляр: “достлар” вя “адамларын бир гисми”. Фратрийалар бюйцк, матрилокал аилялярдян ибарят иди. Ч. тайфасынын цч ярази бюлмяси вар иди: г.-и (“узун адамлар”), шм.-ш.-и (“картоф йейянляр”) вя ъ.-ш.-и (“6 шящяр”). Щяр бюлмянин мцлки вя щярби башчысы олурду. Тайфаны цч башчыдан ибарят шура идаря едирди. Йашайыш мяскянляри г.-дя пяракяндя, ш.-дя ися бюйцк вя мющкямляндирилмишдир (криклярин щцъумларындан горунмаг цчцн). Яняняви киши эейими цчцн дяри вя йа ляляклярдян дцзялдилмиш, балыггулаьы, балыг дишляри, мис лювщяъиклярля бязядилмиш чийинлик сяъиййявидир. Кяллянин сцни деформасийасы, бядян вя цзцн бойанмасы вя шякилдюйдцрмяси тятбиг олунурду. Мифолоэийа, яъдадларын култу (тякрар дяфнетмя адяти мювъуд иди) инкишаф етмишдир.


    Авропалыларла ялагяляр 1540 илдян башланмышдыр. 1783–1830 иллярдя АБШ-ла баьланмыш гейри-бярабяр мцгавиляляр нятиъясиндя Ч. шярг торпагларыны итирмишляр. 1830-ъу иллярдя Щинди яразисиня (индики Оклащома штаты) кючяряк “беш мядяни тайфа” сырасына дахил олмушлар. Бурада к.т., тиъарят, сяняткарлыг сащяляриндя чалышмаьа башламышлар. Мцасир Ч. эцълц метисляшмяйя мяруз галмышлар. К.т., хырда сащибкарлыг, муздлу ямякля мяшьул олурлар.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    ÇOKTOLAR

    ЧОКТОЛАР (муског дилиндя “гырмызы”) – АБШ-да мускоглар групундан щинди халгы. Оклащома штатынын ъ.-унда, Канейдиан чайынын саь сащилиндян Ред- Ривер чайынын сол сащилинядяк олан яразилярдя, щямчинин Луизиана вя Миссисипи штатларындакы резервасийаларда йашайырлар. Сайлары 160 мин няфярдир (2005), онларын чох щиссяси Оклащомададыр. Муског дилиндя данышырлар. Инэилис дили дя йайылмышдыр. Йазылары латын графикасы ясасындадыр. Диндарлары христиандыр.

     Яняняви эейимли чоктолар. 1908 ил. Миссисипи.


    16 ясрядяк индики Миссисипи штатынын мяркязи вя ш. щиссясиндя, щямчинин Алабама штатынын шм.-г.-индя йашайырдылар. 16 ясрдя Ч. даим дцшмянчилик етдикляри чикасолардан айрылмышлар. 18 ясрин яввялляриндя сайлары 16 мин няфяр иди. Яняняви мядяниййятляри Шимали Американын ъ.-г. щиндиляри цчцн сяъиййявидир. Талаларда тоха якинчилийи, овчулуг, балыгчылыг, йыьыъылыгла мяшьул олурдулар. Ибтидаи тохуъулуг мювъуд иди. Гощумлуьу ана хятти цзря щесабланан гябиляляр ики фратрийада бирляширдиляр: “достлар” вя “адамларын бир гисми”. Фратрийалар бюйцк, матрилокал аилялярдян ибарят иди. Ч. тайфасынын цч ярази бюлмяси вар иди: г.-и (“узун адамлар”), шм.-ш.-и (“картоф йейянляр”) вя ъ.-ш.-и (“6 шящяр”). Щяр бюлмянин мцлки вя щярби башчысы олурду. Тайфаны цч башчыдан ибарят шура идаря едирди. Йашайыш мяскянляри г.-дя пяракяндя, ш.-дя ися бюйцк вя мющкямляндирилмишдир (криклярин щцъумларындан горунмаг цчцн). Яняняви киши эейими цчцн дяри вя йа ляляклярдян дцзялдилмиш, балыггулаьы, балыг дишляри, мис лювщяъиклярля бязядилмиш чийинлик сяъиййявидир. Кяллянин сцни деформасийасы, бядян вя цзцн бойанмасы вя шякилдюйдцрмяси тятбиг олунурду. Мифолоэийа, яъдадларын култу (тякрар дяфнетмя адяти мювъуд иди) инкишаф етмишдир.


    Авропалыларла ялагяляр 1540 илдян башланмышдыр. 1783–1830 иллярдя АБШ-ла баьланмыш гейри-бярабяр мцгавиляляр нятиъясиндя Ч. шярг торпагларыны итирмишляр. 1830-ъу иллярдя Щинди яразисиня (индики Оклащома штаты) кючяряк “беш мядяни тайфа” сырасына дахил олмушлар. Бурада к.т., тиъарят, сяняткарлыг сащяляриндя чалышмаьа башламышлар. Мцасир Ч. эцълц метисляшмяйя мяруз галмышлар. К.т., хырда сащибкарлыг, муздлу ямякля мяшьул олурлар.

    ÇOKTOLAR

    ЧОКТОЛАР (муског дилиндя “гырмызы”) – АБШ-да мускоглар групундан щинди халгы. Оклащома штатынын ъ.-унда, Канейдиан чайынын саь сащилиндян Ред- Ривер чайынын сол сащилинядяк олан яразилярдя, щямчинин Луизиана вя Миссисипи штатларындакы резервасийаларда йашайырлар. Сайлары 160 мин няфярдир (2005), онларын чох щиссяси Оклащомададыр. Муског дилиндя данышырлар. Инэилис дили дя йайылмышдыр. Йазылары латын графикасы ясасындадыр. Диндарлары христиандыр.

     Яняняви эейимли чоктолар. 1908 ил. Миссисипи.


    16 ясрядяк индики Миссисипи штатынын мяркязи вя ш. щиссясиндя, щямчинин Алабама штатынын шм.-г.-индя йашайырдылар. 16 ясрдя Ч. даим дцшмянчилик етдикляри чикасолардан айрылмышлар. 18 ясрин яввялляриндя сайлары 16 мин няфяр иди. Яняняви мядяниййятляри Шимали Американын ъ.-г. щиндиляри цчцн сяъиййявидир. Талаларда тоха якинчилийи, овчулуг, балыгчылыг, йыьыъылыгла мяшьул олурдулар. Ибтидаи тохуъулуг мювъуд иди. Гощумлуьу ана хятти цзря щесабланан гябиляляр ики фратрийада бирляширдиляр: “достлар” вя “адамларын бир гисми”. Фратрийалар бюйцк, матрилокал аилялярдян ибарят иди. Ч. тайфасынын цч ярази бюлмяси вар иди: г.-и (“узун адамлар”), шм.-ш.-и (“картоф йейянляр”) вя ъ.-ш.-и (“6 шящяр”). Щяр бюлмянин мцлки вя щярби башчысы олурду. Тайфаны цч башчыдан ибарят шура идаря едирди. Йашайыш мяскянляри г.-дя пяракяндя, ш.-дя ися бюйцк вя мющкямляндирилмишдир (криклярин щцъумларындан горунмаг цчцн). Яняняви киши эейими цчцн дяри вя йа ляляклярдян дцзялдилмиш, балыггулаьы, балыг дишляри, мис лювщяъиклярля бязядилмиш чийинлик сяъиййявидир. Кяллянин сцни деформасийасы, бядян вя цзцн бойанмасы вя шякилдюйдцрмяси тятбиг олунурду. Мифолоэийа, яъдадларын култу (тякрар дяфнетмя адяти мювъуд иди) инкишаф етмишдир.


    Авропалыларла ялагяляр 1540 илдян башланмышдыр. 1783–1830 иллярдя АБШ-ла баьланмыш гейри-бярабяр мцгавиляляр нятиъясиндя Ч. шярг торпагларыны итирмишляр. 1830-ъу иллярдя Щинди яразисиня (индики Оклащома штаты) кючяряк “беш мядяни тайфа” сырасына дахил олмушлар. Бурада к.т., тиъарят, сяняткарлыг сащяляриндя чалышмаьа башламышлар. Мцасир Ч. эцълц метисляшмяйя мяруз галмышлар. К.т., хырда сащибкарлыг, муздлу ямякля мяшьул олурлар.