Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    ÇÖKMƏ ÖRTÜK

    ÇÖKMӘ ÖRTÜK, P l a t f o r m a  ö r t ü ­y ü – platformaların üst struktur mərtəbə­sini təşkil edən zəif dislokasiyaya uğramış çökmə süxurlar qatı; tərkibində kontinental və sahilyanı dayazlıqların qumlu­gilli, karbonatlı və halogen çöküntüləri üstünlük təşkil edir. Bəzi ərazilərdə (məs., Sibir, Hin­distan platformalarında) Ç.ö.­-də sillər və dolerit, qabbro­diabaz (traplar) daykaları ilə müşayiət olunan platobazaltlar, yaxud qələvi bazaltlar, tuflar da iştirak edir. Ör­tüyün özülündə bəzən turş tərkibli vulkanik əmələgəlmələr (Aldan qalxanı və s.) olur. Ç.ö. platforma tipli azmeyilli strukturlarla – monoklinallar, anteklizlərsineklizlərlə mürəkkəbləşmişdir. Örtüyün qalınlığı an­teklizlərin tağ hissələrində 2 km­-dən az, sineklizlərin mərkəzi hissələrində 3–5 km və daha çoxdur; dərin platforma çökəklik­lərində (məs., Şərqi Avropa platformasında Xəzəryanı sineklizi) bu qalınlıq 20 km-­ə çatır. Ç.ö. aşağı struktur mərtəbədən (plat­ formanın özülündən), adətən, kəskin regio­nal qeyri­uyğunluqla ayrılır. Nadir hallarda özüllə örtük arasında cavan platformalara xas olan aralıq mərtəbəsinin çöküntüləri yerləşir. Neft, təbii yanar qaz, daş və qonur kömür, yanar şist, torf, çökmə dəmir filizi, boksit, fosforit, daşduz və kalium duzu, müxtəlif təbii tikinti materialları və onların istehsalı üçün xammal yataqları Ç.ö.­-lə əla­qədardır.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    ÇÖKMƏ ÖRTÜK

    ÇÖKMӘ ÖRTÜK, P l a t f o r m a  ö r t ü ­y ü – platformaların üst struktur mərtəbə­sini təşkil edən zəif dislokasiyaya uğramış çökmə süxurlar qatı; tərkibində kontinental və sahilyanı dayazlıqların qumlu­gilli, karbonatlı və halogen çöküntüləri üstünlük təşkil edir. Bəzi ərazilərdə (məs., Sibir, Hin­distan platformalarında) Ç.ö.­-də sillər və dolerit, qabbro­diabaz (traplar) daykaları ilə müşayiət olunan platobazaltlar, yaxud qələvi bazaltlar, tuflar da iştirak edir. Ör­tüyün özülündə bəzən turş tərkibli vulkanik əmələgəlmələr (Aldan qalxanı və s.) olur. Ç.ö. platforma tipli azmeyilli strukturlarla – monoklinallar, anteklizlərsineklizlərlə mürəkkəbləşmişdir. Örtüyün qalınlığı an­teklizlərin tağ hissələrində 2 km­-dən az, sineklizlərin mərkəzi hissələrində 3–5 km və daha çoxdur; dərin platforma çökəklik­lərində (məs., Şərqi Avropa platformasında Xəzəryanı sineklizi) bu qalınlıq 20 km-­ə çatır. Ç.ö. aşağı struktur mərtəbədən (plat­ formanın özülündən), adətən, kəskin regio­nal qeyri­uyğunluqla ayrılır. Nadir hallarda özüllə örtük arasında cavan platformalara xas olan aralıq mərtəbəsinin çöküntüləri yerləşir. Neft, təbii yanar qaz, daş və qonur kömür, yanar şist, torf, çökmə dəmir filizi, boksit, fosforit, daşduz və kalium duzu, müxtəlif təbii tikinti materialları və onların istehsalı üçün xammal yataqları Ç.ö.­-lə əla­qədardır.

    ÇÖKMƏ ÖRTÜK

    ÇÖKMӘ ÖRTÜK, P l a t f o r m a  ö r t ü ­y ü – platformaların üst struktur mərtəbə­sini təşkil edən zəif dislokasiyaya uğramış çökmə süxurlar qatı; tərkibində kontinental və sahilyanı dayazlıqların qumlu­gilli, karbonatlı və halogen çöküntüləri üstünlük təşkil edir. Bəzi ərazilərdə (məs., Sibir, Hin­distan platformalarında) Ç.ö.­-də sillər və dolerit, qabbro­diabaz (traplar) daykaları ilə müşayiət olunan platobazaltlar, yaxud qələvi bazaltlar, tuflar da iştirak edir. Ör­tüyün özülündə bəzən turş tərkibli vulkanik əmələgəlmələr (Aldan qalxanı və s.) olur. Ç.ö. platforma tipli azmeyilli strukturlarla – monoklinallar, anteklizlərsineklizlərlə mürəkkəbləşmişdir. Örtüyün qalınlığı an­teklizlərin tağ hissələrində 2 km­-dən az, sineklizlərin mərkəzi hissələrində 3–5 km və daha çoxdur; dərin platforma çökəklik­lərində (məs., Şərqi Avropa platformasında Xəzəryanı sineklizi) bu qalınlıq 20 km-­ə çatır. Ç.ö. aşağı struktur mərtəbədən (plat­ formanın özülündən), adətən, kəskin regio­nal qeyri­uyğunluqla ayrılır. Nadir hallarda özüllə örtük arasında cavan platformalara xas olan aralıq mərtəbəsinin çöküntüləri yerləşir. Neft, təbii yanar qaz, daş və qonur kömür, yanar şist, torf, çökmə dəmir filizi, boksit, fosforit, daşduz və kalium duzu, müxtəlif təbii tikinti materialları və onların istehsalı üçün xammal yataqları Ç.ö.­-lə əla­qədardır.