Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    ÇULUPİLƏR

    ЧУЛУПИЛЯР, н и в а к л е л я р (юзлярини “адамлар” адландырырлар), а ш л у с л а й л а р – Парагвайда Гран-Чако дцзянлийинин г.-индя йашайан щинди халгы. 5 локал група бюлцнцрляр; щяр биринин йашадыглары йери характеризя едян сюзлярин лйавос (“адамлар”) сюзц иля бирляшмясиндян ямяля эялян юзцнямяхсус ады вардыр: шичаам – “ашаьы ахары бойу”, йита-а – “мешя” вя с. Сайлары тягр. 6 мин няфярдир. Дилляри матако-мака дил аилясиня аиддир. Щямчинин испан дили, даща аз алман дили йайылмышдыр. Ч.-ин бир щиссяси христиандыр, галанлары ися яняняви инанъларыны сахлайырлар. Авропалыларла ялагяляри 1833 илдяндир. 19 ясрдя кючяри щяйат тярзи сцрмцш, овчулуг, балыгчылыг, йыьыъылыг, талаларда вя йа лиманларда тоха якинчилийи (гарьыдалы, щямчинин ширин маниок, лобйа, балгабаг, гарпыз, памбыг вя с.) иля мяшьул олмушлар. 20 ясрин яввялляриндян Арэентинадакы шякяр гамышы плантасийаларында гыш мювсцмчцлцк ишляри йайылмаьа башламышды. Боливийа-Парагвай мцщарибяси (1932–35) заманы Ч. Арэентинайа гачсалар да, орада щакимиййят тяряфиндян тягибляря мяруз галмышдылар. Мцщарибядян сонра Ч.-ин яксяриййяти Парагвайа гайытмышды. Бу заман Парагвайдакы яразиляри алман колонист–меннонитляри тяряфиндян тутулдуьундан Ч. протестантлыьы гябул етмяк шяртиля торпаьы иъаряйя эютцрмяйя мяъбур олмушдулар.

    Йашайыш евляри – дам юртцйц торпаьа чатан бюйцк евдир, кюч заманы ися талвар алтында йашайырдылар. 

    Кючляр тотем гощум (гощумлуьу, ясасян, ата хятти цзря щесабланан) груплар щалында апарылырды, бу групларын башчылары чох вахт щям дя шаман идиляр.

    Ч. колонистлярин тясяррцфатларында муздур, мешя тясяррцфатында вя емал сянайесиндя фящля кими чалышырлар. Гарьыдалы пивясинин чох истифадя олундуьу мярасимлярин гадаьан едилмяси сябябиндян гарьыдалы якини кяскин азалмышдыр. Меннонит колонизасийасындан кянарда галан Ч.-ин груплары католик миссийаларынын тясири алтына дцшмцш вя 20 ясрин орталарына гядяр яняняви мядяниййятляринин галыгларыны горуйуб сахламышдылар. Латын графикасы ясасында йазылары йайылмагдадыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    ÇULUPİLƏR

    ЧУЛУПИЛЯР, н и в а к л е л я р (юзлярини “адамлар” адландырырлар), а ш л у с л а й л а р – Парагвайда Гран-Чако дцзянлийинин г.-индя йашайан щинди халгы. 5 локал група бюлцнцрляр; щяр биринин йашадыглары йери характеризя едян сюзлярин лйавос (“адамлар”) сюзц иля бирляшмясиндян ямяля эялян юзцнямяхсус ады вардыр: шичаам – “ашаьы ахары бойу”, йита-а – “мешя” вя с. Сайлары тягр. 6 мин няфярдир. Дилляри матако-мака дил аилясиня аиддир. Щямчинин испан дили, даща аз алман дили йайылмышдыр. Ч.-ин бир щиссяси христиандыр, галанлары ися яняняви инанъларыны сахлайырлар. Авропалыларла ялагяляри 1833 илдяндир. 19 ясрдя кючяри щяйат тярзи сцрмцш, овчулуг, балыгчылыг, йыьыъылыг, талаларда вя йа лиманларда тоха якинчилийи (гарьыдалы, щямчинин ширин маниок, лобйа, балгабаг, гарпыз, памбыг вя с.) иля мяшьул олмушлар. 20 ясрин яввялляриндян Арэентинадакы шякяр гамышы плантасийаларында гыш мювсцмчцлцк ишляри йайылмаьа башламышды. Боливийа-Парагвай мцщарибяси (1932–35) заманы Ч. Арэентинайа гачсалар да, орада щакимиййят тяряфиндян тягибляря мяруз галмышдылар. Мцщарибядян сонра Ч.-ин яксяриййяти Парагвайа гайытмышды. Бу заман Парагвайдакы яразиляри алман колонист–меннонитляри тяряфиндян тутулдуьундан Ч. протестантлыьы гябул етмяк шяртиля торпаьы иъаряйя эютцрмяйя мяъбур олмушдулар.

    Йашайыш евляри – дам юртцйц торпаьа чатан бюйцк евдир, кюч заманы ися талвар алтында йашайырдылар. 

    Кючляр тотем гощум (гощумлуьу, ясасян, ата хятти цзря щесабланан) груплар щалында апарылырды, бу групларын башчылары чох вахт щям дя шаман идиляр.

    Ч. колонистлярин тясяррцфатларында муздур, мешя тясяррцфатында вя емал сянайесиндя фящля кими чалышырлар. Гарьыдалы пивясинин чох истифадя олундуьу мярасимлярин гадаьан едилмяси сябябиндян гарьыдалы якини кяскин азалмышдыр. Меннонит колонизасийасындан кянарда галан Ч.-ин груплары католик миссийаларынын тясири алтына дцшмцш вя 20 ясрин орталарына гядяр яняняви мядяниййятляринин галыгларыны горуйуб сахламышдылар. Латын графикасы ясасында йазылары йайылмагдадыр.

    ÇULUPİLƏR

    ЧУЛУПИЛЯР, н и в а к л е л я р (юзлярини “адамлар” адландырырлар), а ш л у с л а й л а р – Парагвайда Гран-Чако дцзянлийинин г.-индя йашайан щинди халгы. 5 локал група бюлцнцрляр; щяр биринин йашадыглары йери характеризя едян сюзлярин лйавос (“адамлар”) сюзц иля бирляшмясиндян ямяля эялян юзцнямяхсус ады вардыр: шичаам – “ашаьы ахары бойу”, йита-а – “мешя” вя с. Сайлары тягр. 6 мин няфярдир. Дилляри матако-мака дил аилясиня аиддир. Щямчинин испан дили, даща аз алман дили йайылмышдыр. Ч.-ин бир щиссяси христиандыр, галанлары ися яняняви инанъларыны сахлайырлар. Авропалыларла ялагяляри 1833 илдяндир. 19 ясрдя кючяри щяйат тярзи сцрмцш, овчулуг, балыгчылыг, йыьыъылыг, талаларда вя йа лиманларда тоха якинчилийи (гарьыдалы, щямчинин ширин маниок, лобйа, балгабаг, гарпыз, памбыг вя с.) иля мяшьул олмушлар. 20 ясрин яввялляриндян Арэентинадакы шякяр гамышы плантасийаларында гыш мювсцмчцлцк ишляри йайылмаьа башламышды. Боливийа-Парагвай мцщарибяси (1932–35) заманы Ч. Арэентинайа гачсалар да, орада щакимиййят тяряфиндян тягибляря мяруз галмышдылар. Мцщарибядян сонра Ч.-ин яксяриййяти Парагвайа гайытмышды. Бу заман Парагвайдакы яразиляри алман колонист–меннонитляри тяряфиндян тутулдуьундан Ч. протестантлыьы гябул етмяк шяртиля торпаьы иъаряйя эютцрмяйя мяъбур олмушдулар.

    Йашайыш евляри – дам юртцйц торпаьа чатан бюйцк евдир, кюч заманы ися талвар алтында йашайырдылар. 

    Кючляр тотем гощум (гощумлуьу, ясасян, ата хятти цзря щесабланан) груплар щалында апарылырды, бу групларын башчылары чох вахт щям дя шаман идиляр.

    Ч. колонистлярин тясяррцфатларында муздур, мешя тясяррцфатында вя емал сянайесиндя фящля кими чалышырлар. Гарьыдалы пивясинин чох истифадя олундуьу мярасимлярин гадаьан едилмяси сябябиндян гарьыдалы якини кяскин азалмышдыр. Меннонит колонизасийасындан кянарда галан Ч.-ин груплары католик миссийаларынын тясири алтына дцшмцш вя 20 ясрин орталарына гядяр яняняви мядяниййятляринин галыгларыны горуйуб сахламышдылар. Латын графикасы ясасында йазылары йайылмагдадыр.