Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    ÇYAPAS

    ÇYAPAS (Chiapas) – Meksikanın c.-­ş.-­in­də ştat. Sah. 73,9 min km2. Әh. 4,8 mln. (2010). İnz. m. Tustla­-Qutyerres ş.­-dir. 

    Təbiət. Ştatın Sakit okean sahili bo­yunca şm.­-q.-­dən c.­-ş.-­ə Syerra-­Madre­-De­-Çyapas silsiləsi uzanır. Qvatemala ilə sər­həddə Takana vulkanı (hünd. 4093 m) yerləşir. İsti, rütubətli iqlimi var. Dağların yamacları, əsasən, tropik və iynəyarpaqlı meşələrlə örtülüdür. Мяркязи чюкяклийин биткиляри енлийарпаглы аьаъ ъинсляри, бязи йерлярдя рцтубятли тропик мешялярля тямсил олунур. Дяниз сявиййясиндян 500–1500 м-ядяк щцнд.-дя олан Шярг даьлары рцтубятли тропик мешялярля юртцлцдцр. Ч.-ын шм.-ш.-индя биоложи мцхтялифлийи иля фярглянян Лакандон ъянэялликляри йерляшир. Мексика кюрфязи дцзянликляри Мяркязи чюкякликдян Шимал д-лары иля айрылыр.


    Тясяррцфат. Зянэин ресурслары олмасына бахмайараг, Ч. бцтцн игтисади-сосиал эюстяриъиляр, о ъцмлядян мянзилля тяминолунма, эялир, тящсил вя сящиййя цзря гоншу штатлар – Оахака вя Герреро иля йанашы юлкянин ян эеридя галан бюлэясидир. Мексика ЦДМ-инин 1,73%-и штатын пайына дцшцр. Штат яразисиндян ахан чайларын чохунун бюйцк енержи ещтийаты вар, бу да реэионда щидроенерэетиканын вя бяндлярин тикинтисинин инкишафына шяраит йарадыр. Штатын зянэин нефт ещтийаты вар; нефт щасилатына 1980-ъи иллярдян башланмыш вя щазырда Ч. ян бюйцк нефт вя тябии газ истещсалчысы кими юлкянин штатлары арасында дюрдцнъц йердядир. К.т. мящсуллары емалы, автомобил щиссяляри вя мебел истещсалы, тикинти материаллары вя тохуъулуг, полиграфийа вя йейинти сянайеси мцяссисяляри фяалиййят эюстярир. Мцхтялиф яняняви сяняткарлыг сащяляри инкишаф етмишдир.

    Штат ящалисинин тягр. йарысы щейвандарлыг, балыгчылыг вя чай тясяррцфатында чалышыр. Реэионун к.т. аз мящсулдардыр вя зяиф инкишаф етмишдир; яразинин йалныз 4%-и суварылыр, галан сащяляр мювсцми йаьынтылардан асылыдыр. Штатын ясас биткиляри гарьыдалы, пахла вя сойа биткиси, калыш, йерфындыьы, кцнъцд, гящвя, какао, шякяр гамышы, манго, банан вя йаь палмасыдыр; бу биткиляр беъярилян торпагларын 95%-ини вя к.т. мящсулларынын 90%-ини тяшкил едир. Ч. какао истещсалы цзря юлкядя икинъи йери тутур; Мексика гящвясинин 60%-и бурада истещсал олунур.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    ÇYAPAS

    ÇYAPAS (Chiapas) – Meksikanın c.-­ş.-­in­də ştat. Sah. 73,9 min km2. Әh. 4,8 mln. (2010). İnz. m. Tustla­-Qutyerres ş.­-dir. 

    Təbiət. Ştatın Sakit okean sahili bo­yunca şm.­-q.-­dən c.­-ş.-­ə Syerra-­Madre­-De­-Çyapas silsiləsi uzanır. Qvatemala ilə sər­həddə Takana vulkanı (hünd. 4093 m) yerləşir. İsti, rütubətli iqlimi var. Dağların yamacları, əsasən, tropik və iynəyarpaqlı meşələrlə örtülüdür. Мяркязи чюкяклийин биткиляри енлийарпаглы аьаъ ъинсляри, бязи йерлярдя рцтубятли тропик мешялярля тямсил олунур. Дяниз сявиййясиндян 500–1500 м-ядяк щцнд.-дя олан Шярг даьлары рцтубятли тропик мешялярля юртцлцдцр. Ч.-ын шм.-ш.-индя биоложи мцхтялифлийи иля фярглянян Лакандон ъянэялликляри йерляшир. Мексика кюрфязи дцзянликляри Мяркязи чюкякликдян Шимал д-лары иля айрылыр.


    Тясяррцфат. Зянэин ресурслары олмасына бахмайараг, Ч. бцтцн игтисади-сосиал эюстяриъиляр, о ъцмлядян мянзилля тяминолунма, эялир, тящсил вя сящиййя цзря гоншу штатлар – Оахака вя Герреро иля йанашы юлкянин ян эеридя галан бюлэясидир. Мексика ЦДМ-инин 1,73%-и штатын пайына дцшцр. Штат яразисиндян ахан чайларын чохунун бюйцк енержи ещтийаты вар, бу да реэионда щидроенерэетиканын вя бяндлярин тикинтисинин инкишафына шяраит йарадыр. Штатын зянэин нефт ещтийаты вар; нефт щасилатына 1980-ъи иллярдян башланмыш вя щазырда Ч. ян бюйцк нефт вя тябии газ истещсалчысы кими юлкянин штатлары арасында дюрдцнъц йердядир. К.т. мящсуллары емалы, автомобил щиссяляри вя мебел истещсалы, тикинти материаллары вя тохуъулуг, полиграфийа вя йейинти сянайеси мцяссисяляри фяалиййят эюстярир. Мцхтялиф яняняви сяняткарлыг сащяляри инкишаф етмишдир.

    Штат ящалисинин тягр. йарысы щейвандарлыг, балыгчылыг вя чай тясяррцфатында чалышыр. Реэионун к.т. аз мящсулдардыр вя зяиф инкишаф етмишдир; яразинин йалныз 4%-и суварылыр, галан сащяляр мювсцми йаьынтылардан асылыдыр. Штатын ясас биткиляри гарьыдалы, пахла вя сойа биткиси, калыш, йерфындыьы, кцнъцд, гящвя, какао, шякяр гамышы, манго, банан вя йаь палмасыдыр; бу биткиляр беъярилян торпагларын 95%-ини вя к.т. мящсулларынын 90%-ини тяшкил едир. Ч. какао истещсалы цзря юлкядя икинъи йери тутур; Мексика гящвясинин 60%-и бурада истещсал олунур.

    ÇYAPAS

    ÇYAPAS (Chiapas) – Meksikanın c.-­ş.-­in­də ştat. Sah. 73,9 min km2. Әh. 4,8 mln. (2010). İnz. m. Tustla­-Qutyerres ş.­-dir. 

    Təbiət. Ştatın Sakit okean sahili bo­yunca şm.­-q.-­dən c.­-ş.-­ə Syerra-­Madre­-De­-Çyapas silsiləsi uzanır. Qvatemala ilə sər­həddə Takana vulkanı (hünd. 4093 m) yerləşir. İsti, rütubətli iqlimi var. Dağların yamacları, əsasən, tropik və iynəyarpaqlı meşələrlə örtülüdür. Мяркязи чюкяклийин биткиляри енлийарпаглы аьаъ ъинсляри, бязи йерлярдя рцтубятли тропик мешялярля тямсил олунур. Дяниз сявиййясиндян 500–1500 м-ядяк щцнд.-дя олан Шярг даьлары рцтубятли тропик мешялярля юртцлцдцр. Ч.-ын шм.-ш.-индя биоложи мцхтялифлийи иля фярглянян Лакандон ъянэялликляри йерляшир. Мексика кюрфязи дцзянликляри Мяркязи чюкякликдян Шимал д-лары иля айрылыр.


    Тясяррцфат. Зянэин ресурслары олмасына бахмайараг, Ч. бцтцн игтисади-сосиал эюстяриъиляр, о ъцмлядян мянзилля тяминолунма, эялир, тящсил вя сящиййя цзря гоншу штатлар – Оахака вя Герреро иля йанашы юлкянин ян эеридя галан бюлэясидир. Мексика ЦДМ-инин 1,73%-и штатын пайына дцшцр. Штат яразисиндян ахан чайларын чохунун бюйцк енержи ещтийаты вар, бу да реэионда щидроенерэетиканын вя бяндлярин тикинтисинин инкишафына шяраит йарадыр. Штатын зянэин нефт ещтийаты вар; нефт щасилатына 1980-ъи иллярдян башланмыш вя щазырда Ч. ян бюйцк нефт вя тябии газ истещсалчысы кими юлкянин штатлары арасында дюрдцнъц йердядир. К.т. мящсуллары емалы, автомобил щиссяляри вя мебел истещсалы, тикинти материаллары вя тохуъулуг, полиграфийа вя йейинти сянайеси мцяссисяляри фяалиййят эюстярир. Мцхтялиф яняняви сяняткарлыг сащяляри инкишаф етмишдир.

    Штат ящалисинин тягр. йарысы щейвандарлыг, балыгчылыг вя чай тясяррцфатында чалышыр. Реэионун к.т. аз мящсулдардыр вя зяиф инкишаф етмишдир; яразинин йалныз 4%-и суварылыр, галан сащяляр мювсцми йаьынтылардан асылыдыр. Штатын ясас биткиляри гарьыдалы, пахла вя сойа биткиси, калыш, йерфындыьы, кцнъцд, гящвя, какао, шякяр гамышы, манго, банан вя йаь палмасыдыр; бу биткиляр беъярилян торпагларын 95%-ини вя к.т. мящсулларынын 90%-ини тяшкил едир. Ч. какао истещсалы цзря юлкядя икинъи йери тутур; Мексика гящвясинин 60%-и бурада истещсал олунур.