Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DALĞA KOLLAPSI

    ДАЛЬА КОЛЛАПСЫ – фязанын кичик областында дальа енержисинин юз-юзцня йаранан консентрасийасы (сонракы диссипасийасы иля); мцхтялиф нюв дальаларын гейри-хятти мцщитлярдя йайылмасы заманы тез-тез баш верир. Адятян, партлайышла (гыса мцддятдя) олур. Ишыьын юз-юзцня фокусланмасы нятиъясиндя шяффаф диелектрикдя интенсив лазер импулсларынын йайылмасыны мцшайият едян нюгтяви фокусларын ямяля эялмяси (Ъ. Таунс тяряфиндян 1965 илдя мцшащидя олунмушдур) буна мисалдыр. 1972 илдя Лянэмцр дальаларынын плазмада коллапсы нязяри олараг габагъадан сюйлянилмиш (Б.Й. Захаров), сонра експериментал ашкар едилмишдир (РЕА Физика Ин-ту). Сон- ралар мцхтялиф нюв дальаларын (електромагнит, эеликон, сяс вя б.) коллапсы нязяри олараг юйрянилмишдир. Бярк ъисимлярдя екситонларын автолокаллашма щадисясини дя дальа коллапсы кими интерпретасийа етмяк олар.

                                                                               Магнит сащяси олмайан плазмада
                                                                                   
           Е2 = 8πнT > (крД)2


    бярабярсизлийи юдянярся, Лянэмцр ион-сяс дальаларынын гаршылыглы тясири нятиъясиндя Д.к. йараныр. Бурада Т – енержи ващидляриндя темп-р, н – зярряъиклярин сыхлыьы, Е – електрик сащясинин амплитуду, к – дальа ядяди, рД екранламанын Дебай радиусу.


    Бир сыра щалларда енержинин дальалардан плазма зярряъикляриня ютцрцлмясиндя ясас механизм олан Д.к. плазманын турбулентлийи нязяриййясиндя бюйцк рол ойна
    йыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DALĞA KOLLAPSI

    ДАЛЬА КОЛЛАПСЫ – фязанын кичик областында дальа енержисинин юз-юзцня йаранан консентрасийасы (сонракы диссипасийасы иля); мцхтялиф нюв дальаларын гейри-хятти мцщитлярдя йайылмасы заманы тез-тез баш верир. Адятян, партлайышла (гыса мцддятдя) олур. Ишыьын юз-юзцня фокусланмасы нятиъясиндя шяффаф диелектрикдя интенсив лазер импулсларынын йайылмасыны мцшайият едян нюгтяви фокусларын ямяля эялмяси (Ъ. Таунс тяряфиндян 1965 илдя мцшащидя олунмушдур) буна мисалдыр. 1972 илдя Лянэмцр дальаларынын плазмада коллапсы нязяри олараг габагъадан сюйлянилмиш (Б.Й. Захаров), сонра експериментал ашкар едилмишдир (РЕА Физика Ин-ту). Сон- ралар мцхтялиф нюв дальаларын (електромагнит, эеликон, сяс вя б.) коллапсы нязяри олараг юйрянилмишдир. Бярк ъисимлярдя екситонларын автолокаллашма щадисясини дя дальа коллапсы кими интерпретасийа етмяк олар.

                                                                               Магнит сащяси олмайан плазмада
                                                                                   
           Е2 = 8πнT > (крД)2


    бярабярсизлийи юдянярся, Лянэмцр ион-сяс дальаларынын гаршылыглы тясири нятиъясиндя Д.к. йараныр. Бурада Т – енержи ващидляриндя темп-р, н – зярряъиклярин сыхлыьы, Е – електрик сащясинин амплитуду, к – дальа ядяди, рД екранламанын Дебай радиусу.


    Бир сыра щалларда енержинин дальалардан плазма зярряъикляриня ютцрцлмясиндя ясас механизм олан Д.к. плазманын турбулентлийи нязяриййясиндя бюйцк рол ойна
    йыр.

    DALĞA KOLLAPSI

    ДАЛЬА КОЛЛАПСЫ – фязанын кичик областында дальа енержисинин юз-юзцня йаранан консентрасийасы (сонракы диссипасийасы иля); мцхтялиф нюв дальаларын гейри-хятти мцщитлярдя йайылмасы заманы тез-тез баш верир. Адятян, партлайышла (гыса мцддятдя) олур. Ишыьын юз-юзцня фокусланмасы нятиъясиндя шяффаф диелектрикдя интенсив лазер импулсларынын йайылмасыны мцшайият едян нюгтяви фокусларын ямяля эялмяси (Ъ. Таунс тяряфиндян 1965 илдя мцшащидя олунмушдур) буна мисалдыр. 1972 илдя Лянэмцр дальаларынын плазмада коллапсы нязяри олараг габагъадан сюйлянилмиш (Б.Й. Захаров), сонра експериментал ашкар едилмишдир (РЕА Физика Ин-ту). Сон- ралар мцхтялиф нюв дальаларын (електромагнит, эеликон, сяс вя б.) коллапсы нязяри олараг юйрянилмишдир. Бярк ъисимлярдя екситонларын автолокаллашма щадисясини дя дальа коллапсы кими интерпретасийа етмяк олар.

                                                                               Магнит сащяси олмайан плазмада
                                                                                   
           Е2 = 8πнT > (крД)2


    бярабярсизлийи юдянярся, Лянэмцр ион-сяс дальаларынын гаршылыглы тясири нятиъясиндя Д.к. йараныр. Бурада Т – енержи ващидляриндя темп-р, н – зярряъиклярин сыхлыьы, Е – електрик сащясинин амплитуду, к – дальа ядяди, рД екранламанын Дебай радиусу.


    Бир сыра щалларда енержинин дальалардан плазма зярряъикляриня ютцрцлмясиндя ясас механизм олан Д.к. плазманын турбулентлийи нязяриййясиндя бюйцк рол ойна
    йыр.