Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BİOGEOTEXNOLOGİYA

    БИОЭЕОТЕХНОЛОЭИЙА – файдалы газынтыларын чыхарылмасы вя ишлянмяси заманы микроорганизмлярдян вя онларын метаболитляриндян истифадя. Б.-да ики истигамят – биощидрометаллурэийа вя микроб Б.-сы (лайларын нефтвериминин йцксялдилмяси) даща эениш инкишаф етмишдир. Биринъи истигамятя гызылтяркибли вя комплекс полиметал филиз вя консентратларын, онларын зянэинляшдирилмя мящсулларынын, еляъя дя мядянчыхарма сянайеси туллантыларıнын бактерийаларла айырма иля ишлянмясинин (емалынын) биотехнолоэийа вя щидрометаллурэийа цсуллары дахилдир. Гызыл вя эцмцш башга металлардан фяргли олараг, сулфид минералларында зяриф сяпинти шяклиндядир, йалныз бактериал оксидляшдирмядян вя минералларын гисмян парчаланмасындан сонра онлар кристал гяфясиндян тамамиля айрылыр, даща сонра ися яняняви цсулла чыхарылыр. Бир сыра юлкялярдя (АБШ, Канада вя с.) мис вя уранын филизлярдян бактериал-кимйяви айрылмасы онларын йатаьында йериня йетирилир. ЪАР, Австралийа, АБШ вя с. юлкялярдя гызыл-арсен консентратларынын сянайе емалы ардыъыл бирляшдирилмиш реакторларда апарылыр. Бу цсулла гызылын 96–98%-ни, эцмцшцн 90%-ни айырмаг олур. Керамика сянайесиндя ишлядилян эил вя коалинлярин кейфиййятинин йцксялдилмяси, мящлуллардан металларын чыхарылмасы (биосорбсийа), сянайе ахынтыларынын (чиркли суларын) метал, сианид вя тиосианидлярдян, еляъя дя онларын металларла комплексляриндян тямизлянмяси дя биощидрометаллурэийа цсулларына аиддир. Биощидрометаллурэийа технолоэийасы ятраф мцщити аз чирклядирир вя рентабеллидир. Лайларын нефтвериминин йцксялдилмясинин Б.-сы ардыъыл ики мярщялядян: аерасийаедилмиш су (минерал дузлар ялавя етмякля) вурмаг йолу иля вуруъу гуйуларын гуйудиби зонасында аероб микроорганизмлярин активляшмясиндян вя нефтли лайа су вурулмасындан ибарятдир. Биринъи мярщялядя аероб микроорганизмlярля йарадылан нефтсыхышдыран аэентляр комплекси (йаь туршулары, спиртляр, биополимерляр, карбон газы вя с.) щасилат гуйуларына йеридилир. Лайда оксиэенин консентрасийасы азалдыгъа бу маддялярин бир щиссяси анаероб метаэен бактерийалар тяряфиндян нефтсыхышдыран газ (метан) ямяляэялмяси иля утилизасийа (тякрар истифадя) едилир. Эеофизики вя физики-кимйяви шяраити мцряккяб олан йатагларда лайа ялавя микроорганизмляр дя дахил етмякля нефтверимини йцксялтмяк цсуллары ишляниб щазырланыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BİOGEOTEXNOLOGİYA

    БИОЭЕОТЕХНОЛОЭИЙА – файдалы газынтыларын чыхарылмасы вя ишлянмяси заманы микроорганизмлярдян вя онларын метаболитляриндян истифадя. Б.-да ики истигамят – биощидрометаллурэийа вя микроб Б.-сы (лайларын нефтвериминин йцксялдилмяси) даща эениш инкишаф етмишдир. Биринъи истигамятя гызылтяркибли вя комплекс полиметал филиз вя консентратларын, онларын зянэинляшдирилмя мящсулларынын, еляъя дя мядянчыхарма сянайеси туллантыларıнын бактерийаларла айырма иля ишлянмясинин (емалынын) биотехнолоэийа вя щидрометаллурэийа цсуллары дахилдир. Гызыл вя эцмцш башга металлардан фяргли олараг, сулфид минералларында зяриф сяпинти шяклиндядир, йалныз бактериал оксидляшдирмядян вя минералларын гисмян парчаланмасындан сонра онлар кристал гяфясиндян тамамиля айрылыр, даща сонра ися яняняви цсулла чыхарылыр. Бир сыра юлкялярдя (АБШ, Канада вя с.) мис вя уранын филизлярдян бактериал-кимйяви айрылмасы онларын йатаьында йериня йетирилир. ЪАР, Австралийа, АБШ вя с. юлкялярдя гызыл-арсен консентратларынын сянайе емалы ардыъыл бирляшдирилмиш реакторларда апарылыр. Бу цсулла гызылын 96–98%-ни, эцмцшцн 90%-ни айырмаг олур. Керамика сянайесиндя ишлядилян эил вя коалинлярин кейфиййятинин йцксялдилмяси, мящлуллардан металларын чыхарылмасы (биосорбсийа), сянайе ахынтыларынын (чиркли суларын) метал, сианид вя тиосианидлярдян, еляъя дя онларын металларла комплексляриндян тямизлянмяси дя биощидрометаллурэийа цсулларына аиддир. Биощидрометаллурэийа технолоэийасы ятраф мцщити аз чирклядирир вя рентабеллидир. Лайларын нефтвериминин йцксялдилмясинин Б.-сы ардыъыл ики мярщялядян: аерасийаедилмиш су (минерал дузлар ялавя етмякля) вурмаг йолу иля вуруъу гуйуларын гуйудиби зонасында аероб микроорганизмлярин активляшмясиндян вя нефтли лайа су вурулмасындан ибарятдир. Биринъи мярщялядя аероб микроорганизмlярля йарадылан нефтсыхышдыран аэентляр комплекси (йаь туршулары, спиртляр, биополимерляр, карбон газы вя с.) щасилат гуйуларына йеридилир. Лайда оксиэенин консентрасийасы азалдыгъа бу маддялярин бир щиссяси анаероб метаэен бактерийалар тяряфиндян нефтсыхышдыран газ (метан) ямяляэялмяси иля утилизасийа (тякрар истифадя) едилир. Эеофизики вя физики-кимйяви шяраити мцряккяб олан йатагларда лайа ялавя микроорганизмляр дя дахил етмякля нефтверимини йцксялтмяк цсуллары ишляниб щазырланыр.

    BİOGEOTEXNOLOGİYA

    БИОЭЕОТЕХНОЛОЭИЙА – файдалы газынтыларын чыхарылмасы вя ишлянмяси заманы микроорганизмлярдян вя онларын метаболитляриндян истифадя. Б.-да ики истигамят – биощидрометаллурэийа вя микроб Б.-сы (лайларын нефтвериминин йцксялдилмяси) даща эениш инкишаф етмишдир. Биринъи истигамятя гызылтяркибли вя комплекс полиметал филиз вя консентратларын, онларын зянэинляшдирилмя мящсулларынын, еляъя дя мядянчыхарма сянайеси туллантыларıнын бактерийаларла айырма иля ишлянмясинин (емалынын) биотехнолоэийа вя щидрометаллурэийа цсуллары дахилдир. Гызыл вя эцмцш башга металлардан фяргли олараг, сулфид минералларында зяриф сяпинти шяклиндядир, йалныз бактериал оксидляшдирмядян вя минералларын гисмян парчаланмасындан сонра онлар кристал гяфясиндян тамамиля айрылыр, даща сонра ися яняняви цсулла чыхарылыр. Бир сыра юлкялярдя (АБШ, Канада вя с.) мис вя уранын филизлярдян бактериал-кимйяви айрылмасы онларын йатаьында йериня йетирилир. ЪАР, Австралийа, АБШ вя с. юлкялярдя гызыл-арсен консентратларынын сянайе емалы ардыъыл бирляшдирилмиш реакторларда апарылыр. Бу цсулла гызылын 96–98%-ни, эцмцшцн 90%-ни айырмаг олур. Керамика сянайесиндя ишлядилян эил вя коалинлярин кейфиййятинин йцксялдилмяси, мящлуллардан металларын чыхарылмасы (биосорбсийа), сянайе ахынтыларынын (чиркли суларын) метал, сианид вя тиосианидлярдян, еляъя дя онларын металларла комплексляриндян тямизлянмяси дя биощидрометаллурэийа цсулларына аиддир. Биощидрометаллурэийа технолоэийасы ятраф мцщити аз чирклядирир вя рентабеллидир. Лайларын нефтвериминин йцксялдилмясинин Б.-сы ардыъыл ики мярщялядян: аерасийаедилмиш су (минерал дузлар ялавя етмякля) вурмаг йолу иля вуруъу гуйуларын гуйудиби зонасында аероб микроорганизмлярин активляшмясиндян вя нефтли лайа су вурулмасындан ибарятдир. Биринъи мярщялядя аероб микроорганизмlярля йарадылан нефтсыхышдыран аэентляр комплекси (йаь туршулары, спиртляр, биополимерляр, карбон газы вя с.) щасилат гуйуларына йеридилир. Лайда оксиэенин консентрасийасы азалдыгъа бу маддялярин бир щиссяси анаероб метаэен бактерийалар тяряфиндян нефтсыхышдыран газ (метан) ямяляэялмяси иля утилизасийа (тякрар истифадя) едилир. Эеофизики вя физики-кимйяви шяраити мцряккяб олан йатагларда лайа ялавя микроорганизмляр дя дахил етмякля нефтверимини йцксялтмяк цсуллары ишляниб щазырланыр.