Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
I CİLD (A, a - ALLAHVERDİYEV Süleyman)
    ABİSSAL, a b i s s a l  z o n a


    АБИССÁЛ (йун. άβυσσος – дибсиз), абиссал зона – Дцнйа океанынын 2000 м-дян дярин щиссяси (макс. дяринлик 11022 м-дир – Мариа нову). Сащ. тягр. 305 млн. км2 -дир (Дцнйа океаны сащясинин тягр. 85%-и вя Йер сятщинин 60%-и). Океан дибинин 6000 м-дян дярин щиссяляри, адятян, ултраабиссал зона кими айрылыр. А. зонанын дибинин релйефи мцхтялифдир: чох щиссясини йасты, йахуд дяряли-тяпяли абиссал дцзянликляр тутур; орта- океан силсиляляри, платолар, вулканлар вя с. ири релйеф формалары да бурайа дахилдир.
         А. зонанын сулары юз физики сяъиййяляриня эюря кифайят гядяр йекъинсдир. Онлар гцтб р-нларында ямяля эялир вя тягр. 5 см/сан сцрятля океан диби иля там гаранлыгда, темп-руну дяйишмядян (0,7–2°Ъ) екватора доьру щярякят едир. Дузлулуьу бцтцн енликлярдя, демяк олар ки, ейнидир (34,8±0,2‰). Тязйиги дяринликдян асылы олараг – (2–11)·107Па арасында дяйишир. Йцксяк тязйигя вя гида ещтийатларынын касадлыьына эюря А. зона фауна ъящятдян чох касыбдыр (дяниз фаунасынын нюв тяркибинин 1,5–3%-ни тяшкил едир). Ъанлылар ян чох 2500–3000 м дяринликлярдя щидротермал мящлулларын чыхдыьы йерин йахынлыгларында (“щяйат ващяляри”) мцшащидя едилир. Бурада ян истийядавамлы (113°Ъ) организмляр (архейляр) йашайыр. А. зона цчцн щолотуриляр, дяниз улдузлары, сапрофит йосунлары, бактерийалар, башыайаглы молйусклар, брахиоподлар, бир сыра балыглар вя с. сяъиййявидир. Организмлярин чоху ишыг сачыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
A, a – ALLAHVERDİYEV Süleyman
    ABİSSAL, a b i s s a l  z o n a


    АБИССÁЛ (йун. άβυσσος – дибсиз), абиссал зона – Дцнйа океанынын 2000 м-дян дярин щиссяси (макс. дяринлик 11022 м-дир – Мариа нову). Сащ. тягр. 305 млн. км2 -дир (Дцнйа океаны сащясинин тягр. 85%-и вя Йер сятщинин 60%-и). Океан дибинин 6000 м-дян дярин щиссяляри, адятян, ултраабиссал зона кими айрылыр. А. зонанын дибинин релйефи мцхтялифдир: чох щиссясини йасты, йахуд дяряли-тяпяли абиссал дцзянликляр тутур; орта- океан силсиляляри, платолар, вулканлар вя с. ири релйеф формалары да бурайа дахилдир.
         А. зонанын сулары юз физики сяъиййяляриня эюря кифайят гядяр йекъинсдир. Онлар гцтб р-нларында ямяля эялир вя тягр. 5 см/сан сцрятля океан диби иля там гаранлыгда, темп-руну дяйишмядян (0,7–2°Ъ) екватора доьру щярякят едир. Дузлулуьу бцтцн енликлярдя, демяк олар ки, ейнидир (34,8±0,2‰). Тязйиги дяринликдян асылы олараг – (2–11)·107Па арасында дяйишир. Йцксяк тязйигя вя гида ещтийатларынын касадлыьына эюря А. зона фауна ъящятдян чох касыбдыр (дяниз фаунасынын нюв тяркибинин 1,5–3%-ни тяшкил едир). Ъанлылар ян чох 2500–3000 м дяринликлярдя щидротермал мящлулларын чыхдыьы йерин йахынлыгларында (“щяйат ващяляри”) мцшащидя едилир. Бурада ян истийядавамлы (113°Ъ) организмляр (архейляр) йашайыр. А. зона цчцн щолотуриляр, дяниз улдузлары, сапрофит йосунлары, бактерийалар, башыайаглы молйусклар, брахиоподлар, бир сыра балыглар вя с. сяъиййявидир. Организмлярин чоху ишыг сачыр.

    ABİSSAL, a b i s s a l  z o n a


    АБИССÁЛ (йун. άβυσσος – дибсиз), абиссал зона – Дцнйа океанынын 2000 м-дян дярин щиссяси (макс. дяринлик 11022 м-дир – Мариа нову). Сащ. тягр. 305 млн. км2 -дир (Дцнйа океаны сащясинин тягр. 85%-и вя Йер сятщинин 60%-и). Океан дибинин 6000 м-дян дярин щиссяляри, адятян, ултраабиссал зона кими айрылыр. А. зонанын дибинин релйефи мцхтялифдир: чох щиссясини йасты, йахуд дяряли-тяпяли абиссал дцзянликляр тутур; орта- океан силсиляляри, платолар, вулканлар вя с. ири релйеф формалары да бурайа дахилдир.
         А. зонанын сулары юз физики сяъиййяляриня эюря кифайят гядяр йекъинсдир. Онлар гцтб р-нларында ямяля эялир вя тягр. 5 см/сан сцрятля океан диби иля там гаранлыгда, темп-руну дяйишмядян (0,7–2°Ъ) екватора доьру щярякят едир. Дузлулуьу бцтцн енликлярдя, демяк олар ки, ейнидир (34,8±0,2‰). Тязйиги дяринликдян асылы олараг – (2–11)·107Па арасында дяйишир. Йцксяк тязйигя вя гида ещтийатларынын касадлыьына эюря А. зона фауна ъящятдян чох касыбдыр (дяниз фаунасынын нюв тяркибинин 1,5–3%-ни тяшкил едир). Ъанлылар ян чох 2500–3000 м дяринликлярдя щидротермал мящлулларын чыхдыьы йерин йахынлыгларында (“щяйат ващяляри”) мцшащидя едилир. Бурада ян истийядавамлы (113°Ъ) организмляр (архейляр) йашайыр. А. зона цчцн щолотуриляр, дяниз улдузлары, сапрофит йосунлары, бактерийалар, башыайаглы молйусклар, брахиоподлар, бир сыра балыглар вя с. сяъиййявидир. Организмлярин чоху ишыг сачыр.