Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DAMARLANMA

    ДАМАРЛАНМА – йарпагларда минерал маддялярин щялл олдуьу суйун вя фотосинтез мящсулларынын дашындыьы ютцрцъц дястялярин (дамарларын) пайланмасы. Адятян, бир нечя борулу-лифли торлардан тяшкил олунмуш ири дамарлар йарпаьын алт тяряфиндя айдын эюрцнцр. Ийняйарпаглыларын чохунда йарпагда бир-бириля бирляшмяйян бир, йахуд бир нечя узунуна дамар ола биляр. Бир чох гыжыкимилярдя вя тохумлу садя биткилярдя Д. чянэялварыдыр (бир-бири иля бирляшмядян йарпаьын кянарына гядяр узанан дамарларын шахялянмяси). Бирляпяли биткилярин (тахыллар, ъил, занбагкимиляр, сящлябкимиляр) йарпаглары цчцн паралел, йахуд гювсвары Д. сяъиййявидир. Паралел Д.-да чохлу сайда ейниюлчцлц дамарлар йарпаьын оху бойунъа бир-бириня паралел узаныр (мяс., гыртыъ, топал); гювсвары Д.-да ися дамарлар йарпаг айасынын ясасында вя тяпя щиссясиндя бир-бириня йахынлашараг гювс шякли алыр. Икиляпялилярин яксяриййятиндя ляляквары вя бармагвары Д. цстцнлцк тяшкил едир. Ляляквары Д.-да йарпагда бир узунуна дамардан ити буъаг алтында даща хырда дамарлара башланьыъ верян бир гядяр хырда йан дамарлар чыхыр. Тозаьаъы, фыстыг, шабалыд, гызылаьаъ вя б. биткилярдя дамарлар йарпаг айасынын кянарына гядяр эедир вя бурада гуртарыр (кянарлары ляляквары Д.). Магнолийа, дяфня, камелийа вя с.-дя йан дамарлар йарпаг айасынын кянарына чатмадан илэякляр ямяля эятирир (ляляквары-илэякшякилли Д.). Бармагвары Д.-да бир гядяр чох, йахуд аз сайда ейни олан дамар йарпаг айасынын ясасында бир- бириня йахынлашыр вя йарпаг айасы цзяриндя йелпик кими ачылыр (аьъагайынын бир чох нювц). Хырда Д., демяк олар ки, бцтцнлцкля мезофиля (йарпаьын ясас тохумасы) батараг, фотосинтез мящсулларынын топланмасында вя йарпагдан дашынмасында башланьыъ мянтягя ролуну ойнайыр.


    Йарпагларын дамарланма типляри: 1 – гювсвары; 2– бармагвары; 3 – паралел; 4 – ляляквары; 5 – торвары.

    Д. биткилярдя (истяр мцасир, истярся дя газынты щалында тапылан галыгларда), хцсусиля дя одунъаглы биткилярдя мцщцм систематик яламятдир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DAMARLANMA

    ДАМАРЛАНМА – йарпагларда минерал маддялярин щялл олдуьу суйун вя фотосинтез мящсулларынын дашындыьы ютцрцъц дястялярин (дамарларын) пайланмасы. Адятян, бир нечя борулу-лифли торлардан тяшкил олунмуш ири дамарлар йарпаьын алт тяряфиндя айдын эюрцнцр. Ийняйарпаглыларын чохунда йарпагда бир-бириля бирляшмяйян бир, йахуд бир нечя узунуна дамар ола биляр. Бир чох гыжыкимилярдя вя тохумлу садя биткилярдя Д. чянэялварыдыр (бир-бири иля бирляшмядян йарпаьын кянарына гядяр узанан дамарларын шахялянмяси). Бирляпяли биткилярин (тахыллар, ъил, занбагкимиляр, сящлябкимиляр) йарпаглары цчцн паралел, йахуд гювсвары Д. сяъиййявидир. Паралел Д.-да чохлу сайда ейниюлчцлц дамарлар йарпаьын оху бойунъа бир-бириня паралел узаныр (мяс., гыртыъ, топал); гювсвары Д.-да ися дамарлар йарпаг айасынын ясасында вя тяпя щиссясиндя бир-бириня йахынлашараг гювс шякли алыр. Икиляпялилярин яксяриййятиндя ляляквары вя бармагвары Д. цстцнлцк тяшкил едир. Ляляквары Д.-да йарпагда бир узунуна дамардан ити буъаг алтында даща хырда дамарлара башланьыъ верян бир гядяр хырда йан дамарлар чыхыр. Тозаьаъы, фыстыг, шабалыд, гызылаьаъ вя б. биткилярдя дамарлар йарпаг айасынын кянарына гядяр эедир вя бурада гуртарыр (кянарлары ляляквары Д.). Магнолийа, дяфня, камелийа вя с.-дя йан дамарлар йарпаг айасынын кянарына чатмадан илэякляр ямяля эятирир (ляляквары-илэякшякилли Д.). Бармагвары Д.-да бир гядяр чох, йахуд аз сайда ейни олан дамар йарпаг айасынын ясасында бир- бириня йахынлашыр вя йарпаг айасы цзяриндя йелпик кими ачылыр (аьъагайынын бир чох нювц). Хырда Д., демяк олар ки, бцтцнлцкля мезофиля (йарпаьын ясас тохумасы) батараг, фотосинтез мящсулларынын топланмасында вя йарпагдан дашынмасында башланьыъ мянтягя ролуну ойнайыр.


    Йарпагларын дамарланма типляри: 1 – гювсвары; 2– бармагвары; 3 – паралел; 4 – ляляквары; 5 – торвары.

    Д. биткилярдя (истяр мцасир, истярся дя газынты щалында тапылан галыгларда), хцсусиля дя одунъаглы биткилярдя мцщцм систематик яламятдир.

    DAMARLANMA

    ДАМАРЛАНМА – йарпагларда минерал маддялярин щялл олдуьу суйун вя фотосинтез мящсулларынын дашындыьы ютцрцъц дястялярин (дамарларын) пайланмасы. Адятян, бир нечя борулу-лифли торлардан тяшкил олунмуш ири дамарлар йарпаьын алт тяряфиндя айдын эюрцнцр. Ийняйарпаглыларын чохунда йарпагда бир-бириля бирляшмяйян бир, йахуд бир нечя узунуна дамар ола биляр. Бир чох гыжыкимилярдя вя тохумлу садя биткилярдя Д. чянэялварыдыр (бир-бири иля бирляшмядян йарпаьын кянарына гядяр узанан дамарларын шахялянмяси). Бирляпяли биткилярин (тахыллар, ъил, занбагкимиляр, сящлябкимиляр) йарпаглары цчцн паралел, йахуд гювсвары Д. сяъиййявидир. Паралел Д.-да чохлу сайда ейниюлчцлц дамарлар йарпаьын оху бойунъа бир-бириня паралел узаныр (мяс., гыртыъ, топал); гювсвары Д.-да ися дамарлар йарпаг айасынын ясасында вя тяпя щиссясиндя бир-бириня йахынлашараг гювс шякли алыр. Икиляпялилярин яксяриййятиндя ляляквары вя бармагвары Д. цстцнлцк тяшкил едир. Ляляквары Д.-да йарпагда бир узунуна дамардан ити буъаг алтында даща хырда дамарлара башланьыъ верян бир гядяр хырда йан дамарлар чыхыр. Тозаьаъы, фыстыг, шабалыд, гызылаьаъ вя б. биткилярдя дамарлар йарпаг айасынын кянарына гядяр эедир вя бурада гуртарыр (кянарлары ляляквары Д.). Магнолийа, дяфня, камелийа вя с.-дя йан дамарлар йарпаг айасынын кянарына чатмадан илэякляр ямяля эятирир (ляляквары-илэякшякилли Д.). Бармагвары Д.-да бир гядяр чох, йахуд аз сайда ейни олан дамар йарпаг айасынын ясасында бир- бириня йахынлашыр вя йарпаг айасы цзяриндя йелпик кими ачылыр (аьъагайынын бир чох нювц). Хырда Д., демяк олар ки, бцтцнлцкля мезофиля (йарпаьын ясас тохумасы) батараг, фотосинтез мящсулларынын топланмасында вя йарпагдан дашынмасында башланьыъ мянтягя ролуну ойнайыр.


    Йарпагларын дамарланма типляри: 1 – гювсвары; 2– бармагвары; 3 – паралел; 4 – ляляквары; 5 – торвары.

    Д. биткилярдя (истяр мцасир, истярся дя газынты щалында тапылан галыгларда), хцсусиля дя одунъаглы биткилярдя мцщцм систематик яламятдир.