DAŞKӘSӘN RAYONU (1956 ilədək Dəstəfur r-nu) – Azərb. Resp.-nda inz. r-n. 1930 ildə təşkil edilmişdir. 1963 ildə ləğv edilərək ərazisi Xanlar r-nuna (indiki Göygöl r-nu) verilmiş, 1965 ildə isə yenidən müstəqil r-n olmuşdur. Sah. 1046 km2. Әh. 34,3 min (2015). R-n şm.-dan Şəmkir, ş.-dən Göygöl, c.-dan Kəlbəcər, q.-dən Gədəbəy rnları ilə, c.-q.-dən Ermənistanla həmsərhəddir. Rnda 1 şəhər, 5 qəs., 43 kənd var. Mərkəzi Daşkəsən ş.-dir.
Təbiət. D.r. Kiçik Qafqazın şm.-ş.-ində, dəniz səviyyəsindən 1600–1800 m yüksək likdədir. Səthi şm.-a doğru alçalan dağlıqdır (Murovdağ və Şahdağ silsilələrinin şm. yamacları). Әn hündür zirvələri: Hinaldağ (3367 m), Qoşqar d. (3361 m) və s. Başkənd-Dəstəfur çökəkliyinin bir hissəsi D.r. ərazisindədir. Səthi kanyonlarla kəsilmişdir. Yura və Tabaşir çöküntüləri yayılmışdır. Faydalı qazıntıları: dəmir filizi, kobalt, alunit, mərmər, barit, qızıl və s. Mineral bulaqlar var. İqlimi orta dağlıq zonada qışı quraq keçən mülayim isti, yüksək dağlıqda soyuq və rütubətlidir. Yayı nisbətən sərin keçir. Orta temp-r yanvarda –12°C-dən – 2°C -yədək, iyulda 6–18°C-dir. İllik yağıntı 500– 900 mm-dir. Çayları (Qoşqar, Şəmkir, Gən cə və s.) Kür hövzəsinə aiddir; qarışıq mənbələrdən qidalanır. Çaylardan sənaye müəssisələrinin su təchizatında və qismən suvarmada istifadə olunur. Qoşqar çayı üzərində su anbarı yaradılmışdır. Әsasən, çimli dağçəmən və qəhvəyi dağmeşə torpaqları yayılmışdır. Bitki örtüyü Alp və subalp çəmənlərindən, enliyarpaqlı dağ meşələrindən (palıd, fıstıq, vələs və s.), kollu və seyrək meşəli çəmənlərdən ibarətdir. Heyvanları: cüyür, qayakeçisi, meşə dələsi və s. Quşlardan kəklik, ular, tetra quşu, göyərçin və s. var.
Әhali. Orta sıxlıq 1 km2-də 32,75 nəfərdir. Kənd əhalisi 59,9%-dir. Daşkəsən ş.,Yuxarı Daşkəsən qəs., Quşçu, Xoşbulaq, Zəylik, Bayan k.-ləri ən iri yaşayış məntəqələridir.
Гошгар даьы.
Təsərrüat. D.r. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonuna daxildir. Təsərrüfatında heyvandarlıq, taxılçılıq, kartofçuluq, arıçılıq mühüm yer tutur. Dağətəyi və dağlıq йерлярдя dəmyə əkinçiliyi inkişaf etmişdir, meyvə və bostan bitkiləri yetişdirilir.
Daşkəsən rayonu. IV–V əsrlərə aid alban məbədi (Bayan kəndi).
Mühüm mədənfilizçıxarma sənayesi r-nudur. Dəmir filizi (Daşkəsən dəmir yatağı), mərmər, əhəngdaşı çıxarılır. “Daş kəsən Filizsaflaşdırma” ASC, mərmər və əhəngdaşı karxanaları, qızıl z-du və ət məhsulları istehsal edən müəssisələr kompleksi; elektrik d.y., avtomobil yolu; filiz daşınması üçün kanat yolu fəaliyyət göstərir.
Мядяни гуруъулуг вя сящиййя. Р-нда 12 мяктябягядяр, 44 цмумтящсил мяктяби вар, 583 мüяллим чалышыр. Тарих-дийаршцнаслыг музейи, 47 китабхана, 16 мядяниййят еви, 28 клуб фяалиййят эюстярир. Районун мемарлыг абидяляриндян Байан к.-ндяки албан мябяди, 15 вя 19 ясрляря аид 2 кюрпц (щяр икиси Гошгар чайы цзяриндядир), Ящмядли к.-ндяки тцрбя (?) сахланылмышдыр.
Йухары Daшkяsяn гясябя там орта мяктяби.
Р-нда 110 чарпайылыг 3 хястяхана, ящалийя амбулаторийа-поликлиника йардымы эюстярян 28 мцалиъя мцяссисяси, эиэийена вя епидемиолоэийа мяркязи вар; 33 щяким, 133 орта тибб ишчиси чалышыр (2015).
