Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DAY ÇJEN

    ДАЙ ЧЖЕН, Д а й  Д у н й у а н   Д а й   Ш е н  с й у (19.1.1723, Анхой яйаляти, Сйунин – 1.7.1777, Пекин) – Чин философу, йени конфусичилийин нцмайяндяси, “хан тялими”нин (хан сйуе, пу сйуе) ики ясас истигамятиндян биринин (Ван пай) лидери, алим (рийазиййатчы, астроном, дилчи, тарихчи вя ъоьрафийачы). Хырда таъир аилясиндяндир. 9 йашына гядяр ня данышмыш, ня дя йазмыш, лакин конфусичилийин “Он цч гануну”ну (“Ши сан сзин”) йаддашында язбяр сахламышды. 1773 илдян “Сы ку тсйуан шу” (“Дюрд бюлмя цзря бцтцн китабларын там кцллиййаты”) классик ядябиййат кцллиййатынын тяртибиндя иштирак етмишдир. 1775 илдя сзинши али елми дяряъясини вя “Ханлин” академийасынын акад.-и адыны алмышдыр. Фонолоэийа вя схоластика цзря санбаллы ясярляр йазмышдыр. Ясас фялсяфи ясярляри: “Мен-сзы сзы и шу чжен” (“Шярщлярдя вя дялиллярдя Мен-сзы сюзляринин мяналары”) вя “Йуан шан” (“Йахшылыьын башланьыъына мцраъият”).

     Сун дюврц неоконфусичиляринин канонлашдырдыьы “принсиплярин” “щисс” вя “истякляр”я гаршы гойулмасыны гябул етмяйян Д.Ч.-я эюря, онлар бюлцнмяздир. “Принсип” щяр бир инсанын вя щяр бир шейин “фярди тябияти”нин хцсусиййятини тяшкил едян дяйиш- мязлик, идракын али предметидир. Юзцндян яввялки неоконфусичилярдян фяргли олараг Д.Ч. щесаб едирди ки, “принсипляр” инсан психикасында – “црякдя” (син) ашкар шякилдя дейил, дяруни тящлил йолу иля цзя чыхыр. Д.Ч.-ин юз дюврцндя эениш йайылмайан ясярляри 20 ясрдя бюйцк мараг кясб едяряк мядяниййят системиндя, ъямиййятин идейа щяйатында елмин ролуну мцтлягляшдирян Чин зийалыларынын бахышлары иля сясляширди.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DAY ÇJEN

    ДАЙ ЧЖЕН, Д а й  Д у н й у а н   Д а й   Ш е н  с й у (19.1.1723, Анхой яйаляти, Сйунин – 1.7.1777, Пекин) – Чин философу, йени конфусичилийин нцмайяндяси, “хан тялими”нин (хан сйуе, пу сйуе) ики ясас истигамятиндян биринин (Ван пай) лидери, алим (рийазиййатчы, астроном, дилчи, тарихчи вя ъоьрафийачы). Хырда таъир аилясиндяндир. 9 йашына гядяр ня данышмыш, ня дя йазмыш, лакин конфусичилийин “Он цч гануну”ну (“Ши сан сзин”) йаддашында язбяр сахламышды. 1773 илдян “Сы ку тсйуан шу” (“Дюрд бюлмя цзря бцтцн китабларын там кцллиййаты”) классик ядябиййат кцллиййатынын тяртибиндя иштирак етмишдир. 1775 илдя сзинши али елми дяряъясини вя “Ханлин” академийасынын акад.-и адыны алмышдыр. Фонолоэийа вя схоластика цзря санбаллы ясярляр йазмышдыр. Ясас фялсяфи ясярляри: “Мен-сзы сзы и шу чжен” (“Шярщлярдя вя дялиллярдя Мен-сзы сюзляринин мяналары”) вя “Йуан шан” (“Йахшылыьын башланьыъына мцраъият”).

     Сун дюврц неоконфусичиляринин канонлашдырдыьы “принсиплярин” “щисс” вя “истякляр”я гаршы гойулмасыны гябул етмяйян Д.Ч.-я эюря, онлар бюлцнмяздир. “Принсип” щяр бир инсанын вя щяр бир шейин “фярди тябияти”нин хцсусиййятини тяшкил едян дяйиш- мязлик, идракын али предметидир. Юзцндян яввялки неоконфусичилярдян фяргли олараг Д.Ч. щесаб едирди ки, “принсипляр” инсан психикасында – “црякдя” (син) ашкар шякилдя дейил, дяруни тящлил йолу иля цзя чыхыр. Д.Ч.-ин юз дюврцндя эениш йайылмайан ясярляри 20 ясрдя бюйцк мараг кясб едяряк мядяниййят системиндя, ъямиййятин идейа щяйатында елмин ролуну мцтлягляшдирян Чин зийалыларынын бахышлары иля сясляширди.

    DAY ÇJEN

    ДАЙ ЧЖЕН, Д а й  Д у н й у а н   Д а й   Ш е н  с й у (19.1.1723, Анхой яйаляти, Сйунин – 1.7.1777, Пекин) – Чин философу, йени конфусичилийин нцмайяндяси, “хан тялими”нин (хан сйуе, пу сйуе) ики ясас истигамятиндян биринин (Ван пай) лидери, алим (рийазиййатчы, астроном, дилчи, тарихчи вя ъоьрафийачы). Хырда таъир аилясиндяндир. 9 йашына гядяр ня данышмыш, ня дя йазмыш, лакин конфусичилийин “Он цч гануну”ну (“Ши сан сзин”) йаддашында язбяр сахламышды. 1773 илдян “Сы ку тсйуан шу” (“Дюрд бюлмя цзря бцтцн китабларын там кцллиййаты”) классик ядябиййат кцллиййатынын тяртибиндя иштирак етмишдир. 1775 илдя сзинши али елми дяряъясини вя “Ханлин” академийасынын акад.-и адыны алмышдыр. Фонолоэийа вя схоластика цзря санбаллы ясярляр йазмышдыр. Ясас фялсяфи ясярляри: “Мен-сзы сзы и шу чжен” (“Шярщлярдя вя дялиллярдя Мен-сзы сюзляринин мяналары”) вя “Йуан шан” (“Йахшылыьын башланьыъына мцраъият”).

     Сун дюврц неоконфусичиляринин канонлашдырдыьы “принсиплярин” “щисс” вя “истякляр”я гаршы гойулмасыны гябул етмяйян Д.Ч.-я эюря, онлар бюлцнмяздир. “Принсип” щяр бир инсанын вя щяр бир шейин “фярди тябияти”нин хцсусиййятини тяшкил едян дяйиш- мязлик, идракын али предметидир. Юзцндян яввялки неоконфусичилярдян фяргли олараг Д.Ч. щесаб едирди ки, “принсипляр” инсан психикасында – “црякдя” (син) ашкар шякилдя дейил, дяруни тящлил йолу иля цзя чыхыр. Д.Ч.-ин юз дюврцндя эениш йайылмайан ясярляри 20 ясрдя бюйцк мараг кясб едяряк мядяниййят системиндя, ъямиййятин идейа щяйатында елмин ролуну мцтлягляшдирян Чин зийалыларынын бахышлары иля сясляширди.