Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BİOKORROZİYA

    БИОКОРРÓЗИЙА (био…вя лат. ъорросио – йейилмя) – микроорганизмлярин (бактерийалар, архейляр, эюбялякляр, йосунлар) иштиракы иля металларын даьылмасы. Металларын коррозийасына мане олан полимер юртцклярин даьылмасы да бязян Б.-йа аид едилир. Б. електрокимйяви просесдир. Микроорганизмляр металын сятщиндя галваник активлийя малик микромяркязлярин йаранмасына сябяб олур, металын протон вя ионларыны айырыб чыхармагла ону деполйарлашдырыр, агрессив бирляшмяляр (минерал вя цзви туршулар, гялявиляр) – електролитляр ямяля эятирир. Металларын, мяс., дямирин Б.-сында анод зонасында металларын оксидляшмяси вя електрон ахыны: Фе → Фе2+ + 2е, катодда ися щидроэен ионларынын редуксийасы: 2Щ+ + 2е → 2Щ; 2Щ → Щ2 баш верир. Сонунъу реаксийа нятиъясиндя металда ону сонракы коррозийадан горуйан молекулйар щидроэен тябягяси ямяля эялир (катод полйарлашмасы). Метаболизм просесляриндя молекулйар щидроэен истифадя едян микроорганизмляр, адятян, тябягянин ямяля эялмясиня мане олур, металы деполйарлашдырыр, гейри-таразлыг шяраити йарадыр. Онлар О2-нин иштиракы иля пЩ 0-дан 8,0- дяк олдугда вя 90°Ъ-йядяк темп-рда Фе2+ ионларыны Фе3+-я гядяр оксидляшдирир. Турш мцщитдя Фе3+ иону дямири (Фе0) Фе2+-я гядяр оксидляшдирир, Фе2+ ися бактерийаларын иштиракы иля йенидян Фе3+-я гядяр оксидляшир. Нейтрал вя гяляви мцщитлярдя ямяля эялян Фе(ОЩ)3 , О2-ин иштиракы оланда дямирин сятщиня чюкяряк, О2 иля галваник ъцт ямяля эятириб анод олур. Бу заман металын коррозийасы сцрятлянир. Оксиэенин иштиракы олмайанда (анаероб шяраит) микроорганизмляр, атомар щидроэендян истифадя едяряк, щямчинин катод деполйарлашмасыны активляшдирир. Сулфатредуксийаедиъи бактерийаларын иштиракы иля ашаьыдакы реаксийалар эедир:

     

    Ахырынъы щалда ики механизм: катод деполйарлашмасы вя дямир анода ялавя ФеС катодун йаранмасы тясир едир. Биринъи механизм бактериал ферментлярин иштиракы иля ялагядардыр. Турш мцщитдя коррозийа просеслярини Аъидитщиобаъиллус, Сулфобаъиллус, Лептоспириллум, Аъидианус вя с. ъинсиндян олан хцсуси хемолитотроф бактерийалар, нейтрал вя гяляви мцщитдя ися Эаллионелла, Лептотрих, Металлоэениум ъинсиндян олан бактерийалар, дямир редуксийаедиъи бактерийалар щяйата кечирир. Органотроф бактерийалар вя эюбялякляр метал мямулатлара чякилмиш горуйуъу маддялярин (бойалар вя с.) даьылмасында иштирак едир. Б. атмосфердя, торпагда, суда, йанаъаг чянляриндя, филиз йатагларында, газ вя нефт бору кямярляриндя, истилик вя ичмяли су тяъщизаты гурьуларында эедир. Тя- бии шяраитдя истисмар едилян техниканын коррозийадан зядялянмяляринин 50%-дян чоху микроорганизмлярин тясири иля ялагядардыр. Б.-нын инкишафына микроорганизмлярин инкишафынын гаршысыны алан, йахуд мящдудлашдыран маддяляр (биосид- ляр) вя металларын хцсуси горуйуъу васитяляри мане олур.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BİOKORROZİYA

    БИОКОРРÓЗИЙА (био…вя лат. ъорросио – йейилмя) – микроорганизмлярин (бактерийалар, архейляр, эюбялякляр, йосунлар) иштиракы иля металларын даьылмасы. Металларын коррозийасына мане олан полимер юртцклярин даьылмасы да бязян Б.-йа аид едилир. Б. електрокимйяви просесдир. Микроорганизмляр металын сятщиндя галваник активлийя малик микромяркязлярин йаранмасына сябяб олур, металын протон вя ионларыны айырыб чыхармагла ону деполйарлашдырыр, агрессив бирляшмяляр (минерал вя цзви туршулар, гялявиляр) – електролитляр ямяля эятирир. Металларын, мяс., дямирин Б.-сында анод зонасында металларын оксидляшмяси вя електрон ахыны: Фе → Фе2+ + 2е, катодда ися щидроэен ионларынын редуксийасы: 2Щ+ + 2е → 2Щ; 2Щ → Щ2 баш верир. Сонунъу реаксийа нятиъясиндя металда ону сонракы коррозийадан горуйан молекулйар щидроэен тябягяси ямяля эялир (катод полйарлашмасы). Метаболизм просесляриндя молекулйар щидроэен истифадя едян микроорганизмляр, адятян, тябягянин ямяля эялмясиня мане олур, металы деполйарлашдырыр, гейри-таразлыг шяраити йарадыр. Онлар О2-нин иштиракы иля пЩ 0-дан 8,0- дяк олдугда вя 90°Ъ-йядяк темп-рда Фе2+ ионларыны Фе3+-я гядяр оксидляшдирир. Турш мцщитдя Фе3+ иону дямири (Фе0) Фе2+-я гядяр оксидляшдирир, Фе2+ ися бактерийаларын иштиракы иля йенидян Фе3+-я гядяр оксидляшир. Нейтрал вя гяляви мцщитлярдя ямяля эялян Фе(ОЩ)3 , О2-ин иштиракы оланда дямирин сятщиня чюкяряк, О2 иля галваник ъцт ямяля эятириб анод олур. Бу заман металын коррозийасы сцрятлянир. Оксиэенин иштиракы олмайанда (анаероб шяраит) микроорганизмляр, атомар щидроэендян истифадя едяряк, щямчинин катод деполйарлашмасыны активляшдирир. Сулфатредуксийаедиъи бактерийаларын иштиракы иля ашаьыдакы реаксийалар эедир:

     

    Ахырынъы щалда ики механизм: катод деполйарлашмасы вя дямир анода ялавя ФеС катодун йаранмасы тясир едир. Биринъи механизм бактериал ферментлярин иштиракы иля ялагядардыр. Турш мцщитдя коррозийа просеслярини Аъидитщиобаъиллус, Сулфобаъиллус, Лептоспириллум, Аъидианус вя с. ъинсиндян олан хцсуси хемолитотроф бактерийалар, нейтрал вя гяляви мцщитдя ися Эаллионелла, Лептотрих, Металлоэениум ъинсиндян олан бактерийалар, дямир редуксийаедиъи бактерийалар щяйата кечирир. Органотроф бактерийалар вя эюбялякляр метал мямулатлара чякилмиш горуйуъу маддялярин (бойалар вя с.) даьылмасында иштирак едир. Б. атмосфердя, торпагда, суда, йанаъаг чянляриндя, филиз йатагларында, газ вя нефт бору кямярляриндя, истилик вя ичмяли су тяъщизаты гурьуларында эедир. Тя- бии шяраитдя истисмар едилян техниканын коррозийадан зядялянмяляринин 50%-дян чоху микроорганизмлярин тясири иля ялагядардыр. Б.-нын инкишафына микроорганизмлярин инкишафынын гаршысыны алан, йахуд мящдудлашдыран маддяляр (биосид- ляр) вя металларын хцсуси горуйуъу васитяляри мане олур.

    BİOKORROZİYA

    БИОКОРРÓЗИЙА (био…вя лат. ъорросио – йейилмя) – микроорганизмлярин (бактерийалар, архейляр, эюбялякляр, йосунлар) иштиракы иля металларын даьылмасы. Металларын коррозийасына мане олан полимер юртцклярин даьылмасы да бязян Б.-йа аид едилир. Б. електрокимйяви просесдир. Микроорганизмляр металын сятщиндя галваник активлийя малик микромяркязлярин йаранмасына сябяб олур, металын протон вя ионларыны айырыб чыхармагла ону деполйарлашдырыр, агрессив бирляшмяляр (минерал вя цзви туршулар, гялявиляр) – електролитляр ямяля эятирир. Металларын, мяс., дямирин Б.-сында анод зонасында металларын оксидляшмяси вя електрон ахыны: Фе → Фе2+ + 2е, катодда ися щидроэен ионларынын редуксийасы: 2Щ+ + 2е → 2Щ; 2Щ → Щ2 баш верир. Сонунъу реаксийа нятиъясиндя металда ону сонракы коррозийадан горуйан молекулйар щидроэен тябягяси ямяля эялир (катод полйарлашмасы). Метаболизм просесляриндя молекулйар щидроэен истифадя едян микроорганизмляр, адятян, тябягянин ямяля эялмясиня мане олур, металы деполйарлашдырыр, гейри-таразлыг шяраити йарадыр. Онлар О2-нин иштиракы иля пЩ 0-дан 8,0- дяк олдугда вя 90°Ъ-йядяк темп-рда Фе2+ ионларыны Фе3+-я гядяр оксидляшдирир. Турш мцщитдя Фе3+ иону дямири (Фе0) Фе2+-я гядяр оксидляшдирир, Фе2+ ися бактерийаларын иштиракы иля йенидян Фе3+-я гядяр оксидляшир. Нейтрал вя гяляви мцщитлярдя ямяля эялян Фе(ОЩ)3 , О2-ин иштиракы оланда дямирин сятщиня чюкяряк, О2 иля галваник ъцт ямяля эятириб анод олур. Бу заман металын коррозийасы сцрятлянир. Оксиэенин иштиракы олмайанда (анаероб шяраит) микроорганизмляр, атомар щидроэендян истифадя едяряк, щямчинин катод деполйарлашмасыны активляшдирир. Сулфатредуксийаедиъи бактерийаларын иштиракы иля ашаьыдакы реаксийалар эедир:

     

    Ахырынъы щалда ики механизм: катод деполйарлашмасы вя дямир анода ялавя ФеС катодун йаранмасы тясир едир. Биринъи механизм бактериал ферментлярин иштиракы иля ялагядардыр. Турш мцщитдя коррозийа просеслярини Аъидитщиобаъиллус, Сулфобаъиллус, Лептоспириллум, Аъидианус вя с. ъинсиндян олан хцсуси хемолитотроф бактерийалар, нейтрал вя гяляви мцщитдя ися Эаллионелла, Лептотрих, Металлоэениум ъинсиндян олан бактерийалар, дямир редуксийаедиъи бактерийалар щяйата кечирир. Органотроф бактерийалар вя эюбялякляр метал мямулатлара чякилмиш горуйуъу маддялярин (бойалар вя с.) даьылмасында иштирак едир. Б. атмосфердя, торпагда, суда, йанаъаг чянляриндя, филиз йатагларында, газ вя нефт бору кямярляриндя, истилик вя ичмяли су тяъщизаты гурьуларында эедир. Тя- бии шяраитдя истисмар едилян техниканын коррозийадан зядялянмяляринин 50%-дян чоху микроорганизмлярин тясири иля ялагядардыр. Б.-нын инкишафына микроорганизмлярин инкишафынын гаршысыны алан, йахуд мящдудлашдыран маддяляр (биосид- ляр) вя металларын хцсуси горуйуъу васитяляри мане олур.