Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DEFEKTLƏR

    ДЕФЕКТЛЯР, г а б л а н м а   д е ф е к т л я р и – кристалын сых габланмыш мцстявиляринин нювбялянмя гайдасындакы сящвляр. Бир чох кристалларын атом гурулушларыны сых шар йыьыны шяклиндя тясвир етмяк олар. Шякил а-да ейни юлчцлц А шарларынын сых габланмыш икиюлчцлц тябягяси (лайы) эюстярилмишдир. Икинъи беля тябягяни биринъинин цзяриня ики ъцр гоймаг олар: шарлар йа Б типли йарыьа, йа да Ъ типли йарыьа йерляшдирилир (шякил б). Цчцнъц тябягяни еля гоймаг олар ки, онун шарларынын мяркязляри йа А шарларынын мяркязляри цзяриня, йа да Ъ типли йарыглара дцшсцн. Биринъи щалда икитябягяли АБАБ..., икинъи щалда цчтябягяли АБЪАБЪ… дцзцлцшц алыныр. Биринъи тип дцзцлцш сых тябягялянмиш щексагонал структурларда, икинъи тип ися сятщямяркязляшмиш кубик кристалларда реаллашыр.

     Дефектляр:а – мцстяви лайда шарларын чох бюйцк сыхлыгда габланмасы;б – шарларын сых габланмыш ики тябягяси.


    Идеал кристалларда сых габланмыш бцтцн лайлар (мцстявиляр) ъидди гайдада периодик ардыъыллыгла йерляшир. Реал кристалларда ися чох вахт лайларын йерляшмясиндя ъидди сящвляр баш верир, мяс., АБЪАБЪ… ардыъыллыьы явязиня АБЪ ↑ БЪАБЪ… ( ишаряси бурахылмыш лайы эюстярир) йарана биляр, йяни периодик гурулушдан А мцстявиляриндян бири чыхыр. Беля дефект чыхма габланма дефекти адланыр. Мцстявилярин ардыъыллыьына артыг мцстяви гойулдугда йеритмя габланма дефекти (АБЪА↑Ъ↑БЪАБЪ…) вя йа икигат габланма дефекти (щесаб етмяк олар ки, ики мцстяви чыхарылмышдыр) ямяля эялир.


    Габланма дефекти пластик деформасийа просесиндя кристалын бир щиссясинин башгасына нисбятян сцрцшмяси заманы вя йа фаза чеврилмяляри просесиндя, йа да вакансийаларын кластерляринин (чыхма габланма дефекти), йахуд дцйцнлярарасы атомларын (йеритмя габланма дефекти) еволйусийасы (тякамцлц) нятиъясиндя баш веря биляр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DEFEKTLƏR

    ДЕФЕКТЛЯР, г а б л а н м а   д е ф е к т л я р и – кристалын сых габланмыш мцстявиляринин нювбялянмя гайдасындакы сящвляр. Бир чох кристалларын атом гурулушларыны сых шар йыьыны шяклиндя тясвир етмяк олар. Шякил а-да ейни юлчцлц А шарларынын сых габланмыш икиюлчцлц тябягяси (лайы) эюстярилмишдир. Икинъи беля тябягяни биринъинин цзяриня ики ъцр гоймаг олар: шарлар йа Б типли йарыьа, йа да Ъ типли йарыьа йерляшдирилир (шякил б). Цчцнъц тябягяни еля гоймаг олар ки, онун шарларынын мяркязляри йа А шарларынын мяркязляри цзяриня, йа да Ъ типли йарыглара дцшсцн. Биринъи щалда икитябягяли АБАБ..., икинъи щалда цчтябягяли АБЪАБЪ… дцзцлцшц алыныр. Биринъи тип дцзцлцш сых тябягялянмиш щексагонал структурларда, икинъи тип ися сятщямяркязляшмиш кубик кристалларда реаллашыр.

     Дефектляр:а – мцстяви лайда шарларын чох бюйцк сыхлыгда габланмасы;б – шарларын сых габланмыш ики тябягяси.


    Идеал кристалларда сых габланмыш бцтцн лайлар (мцстявиляр) ъидди гайдада периодик ардыъыллыгла йерляшир. Реал кристалларда ися чох вахт лайларын йерляшмясиндя ъидди сящвляр баш верир, мяс., АБЪАБЪ… ардыъыллыьы явязиня АБЪ ↑ БЪАБЪ… ( ишаряси бурахылмыш лайы эюстярир) йарана биляр, йяни периодик гурулушдан А мцстявиляриндян бири чыхыр. Беля дефект чыхма габланма дефекти адланыр. Мцстявилярин ардыъыллыьына артыг мцстяви гойулдугда йеритмя габланма дефекти (АБЪА↑Ъ↑БЪАБЪ…) вя йа икигат габланма дефекти (щесаб етмяк олар ки, ики мцстяви чыхарылмышдыр) ямяля эялир.


    Габланма дефекти пластик деформасийа просесиндя кристалын бир щиссясинин башгасына нисбятян сцрцшмяси заманы вя йа фаза чеврилмяляри просесиндя, йа да вакансийаларын кластерляринин (чыхма габланма дефекти), йахуд дцйцнлярарасы атомларын (йеритмя габланма дефекти) еволйусийасы (тякамцлц) нятиъясиндя баш веря биляр.

    DEFEKTLƏR

    ДЕФЕКТЛЯР, г а б л а н м а   д е ф е к т л я р и – кристалын сых габланмыш мцстявиляринин нювбялянмя гайдасындакы сящвляр. Бир чох кристалларын атом гурулушларыны сых шар йыьыны шяклиндя тясвир етмяк олар. Шякил а-да ейни юлчцлц А шарларынын сых габланмыш икиюлчцлц тябягяси (лайы) эюстярилмишдир. Икинъи беля тябягяни биринъинин цзяриня ики ъцр гоймаг олар: шарлар йа Б типли йарыьа, йа да Ъ типли йарыьа йерляшдирилир (шякил б). Цчцнъц тябягяни еля гоймаг олар ки, онун шарларынын мяркязляри йа А шарларынын мяркязляри цзяриня, йа да Ъ типли йарыглара дцшсцн. Биринъи щалда икитябягяли АБАБ..., икинъи щалда цчтябягяли АБЪАБЪ… дцзцлцшц алыныр. Биринъи тип дцзцлцш сых тябягялянмиш щексагонал структурларда, икинъи тип ися сятщямяркязляшмиш кубик кристалларда реаллашыр.

     Дефектляр:а – мцстяви лайда шарларын чох бюйцк сыхлыгда габланмасы;б – шарларын сых габланмыш ики тябягяси.


    Идеал кристалларда сых габланмыш бцтцн лайлар (мцстявиляр) ъидди гайдада периодик ардыъыллыгла йерляшир. Реал кристалларда ися чох вахт лайларын йерляшмясиндя ъидди сящвляр баш верир, мяс., АБЪАБЪ… ардыъыллыьы явязиня АБЪ ↑ БЪАБЪ… ( ишаряси бурахылмыш лайы эюстярир) йарана биляр, йяни периодик гурулушдан А мцстявиляриндян бири чыхыр. Беля дефект чыхма габланма дефекти адланыр. Мцстявилярин ардыъыллыьына артыг мцстяви гойулдугда йеритмя габланма дефекти (АБЪА↑Ъ↑БЪАБЪ…) вя йа икигат габланма дефекти (щесаб етмяк олар ки, ики мцстяви чыхарылмышдыр) ямяля эялир.


    Габланма дефекти пластик деформасийа просесиндя кристалын бир щиссясинин башгасына нисбятян сцрцшмяси заманы вя йа фаза чеврилмяляри просесиндя, йа да вакансийаларын кластерляринин (чыхма габланма дефекти), йахуд дцйцнлярарасы атомларын (йеритмя габланма дефекти) еволйусийасы (тякамцлц) нятиъясиндя баш веря биляр.