Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DEFEKTOLOGİYA 

    ДЕФЕКТОЛÓЭИЙА (дефект + …лоэийа)– физики вя психи чатышмазлыьы (карлыг, корлуг, ягли ъящятдян инкишафдан галма вя с.) олан мцхтялиф груп ушагларын психи-сосиал инкишафынын хцсусиййятляри вя ганунауйьунлугларына даир елми биликляр сащяси. Д. сащясиндя тядгигатлар бу ъцр ушагларын тялим вя тярбийясинин нязяри проблемляринин вя тятбиги мясяляляринин ишляниб щазырланмасына, щямчинин онларын сосиал интеграсийасынын оптимал шяраит вя йолларынын ахтарылмасына йюнялмишдир.


    Д. 20 ясрин яввялляриндя мцхтялиф юлкялярдя хцсуси дювлят тящсил системинин йарадылмасы мясяляляри иля ялагядар инкишафа башламышдыр.

    Д. позулмуш инкишафын мцряккяб эенезиси, онун ясасыны тяшкил едян спесифик вя цмуми ганунауйьунлуглар щагда тясяввцрляря, щям цмуми педагоэика, физиолоэийа, йаш психолоэийасы вя педагожи психолоэийанын вердийи мялуматлара, щям дя нейробиоложи (нейрофизиолоэийа, невролоэийа, тибби эенетика) вя клиники-психоложи (патопсихолоэийа, нейропсихолоэийа, ушаг йаш психиатрийасы) сявиййялярдя инкишафын позулмасынын структуруну, механизмлярини вя феноменолоэийасыны ашкар вя тясвир едян фянлярарасы комплекс тядгигатлара ясасланыр. Беля тядгигатларын (Д. чярчивясиндя) нятиъяляриндян ушагларын коррексийа-инкишаф тялими вя тярбийясинин методики базасынын вя профил програмларынын тякмилляшдирилмясиндя истифадя олунур. Педагожи тясирин конкрет обйектиндян (ешитмя, эюрмя, интеллект вя нитг чатышмазлыьы олан ушаглар) асылы олараг коррексийа педагоэикасы сурдо-, тифло-, олигофренопедагоэикайа вя логопедийайа айрылыр. Инкишафында проблемляр олан ушаглары юйрянян вя онлара психоложи йардымын методларыны ишляйиб щазырлайан хцсуси психолоэийа иля коррексийа педагоэикасы сых ялагядя инкишаф едир. Мцасир Д.-нын цмдя вязифяляри инкишафы позулмуш ушаглара еркян (щяйатынын илк айларындан етибарян) психоложи-тибби-педагожи йардым системинин йарадылмасы; беля ушагларын цмумтящсил мцщитиня интеграсийасынын елми ясасларынын, “проблемли” ушагларын тярбийя олундуьу аилялярля мцтяхяссислярин гаршылыглы ялагя моделинин ишляниб щазырланмасы вя с.-дир.

    БМТ-нин “Ялиллярин щцгуглары щаг- гында” вя “Ягли ъящятдян эери галмыш шяхслярин щцгуглары щаггында” конвенсийаларына уйьун олараг Азярб. ганунвериъилийиндя гцсуру, биоложи вя сосиал йетярсизлийи билдирян вя инкишафында чатышмазлыглар олан хейли инсанда (щям ушагларда, щям дя бюйцклярдя) стигматизасийа щалларына сябяб олан терминлярдян имтина едилмишдир. Бунунла ялагядар “Д.” термининдян рясми истифадя мящдуд характер дашымаьа башламышдыр. Лакин диэяр терминлярин (“гцсурлу ушаглар” – “аномал ушаглар” – “хцсуси ушаглар” – “хцсуси тящсиля ещтийаъы олан ушаглар”) щуманист тякамцлц онларын мяна дольунлуьуна хялял йетирмядян баш верся дя, “Д.” термини цчцн сосиал мцнасиблик мейарларына ъаваб верян вя ейни заманда онун мязмунуну хцсуси интегратив билик сащяси кими якс етдирян мцвафиг еквивалент щяля ки тапылмамышдыр. Бир сыра юлкялярдя “Д.” термини явязиня, ясасян, практики йюнцмлц “хцсуси тялим” вя “мцалиъяви педагоэика” анлайышларындан истифадя едилир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DEFEKTOLOGİYA 

    ДЕФЕКТОЛÓЭИЙА (дефект + …лоэийа)– физики вя психи чатышмазлыьы (карлыг, корлуг, ягли ъящятдян инкишафдан галма вя с.) олан мцхтялиф груп ушагларын психи-сосиал инкишафынын хцсусиййятляри вя ганунауйьунлугларына даир елми биликляр сащяси. Д. сащясиндя тядгигатлар бу ъцр ушагларын тялим вя тярбийясинин нязяри проблемляринин вя тятбиги мясяляляринин ишляниб щазырланмасына, щямчинин онларын сосиал интеграсийасынын оптимал шяраит вя йолларынын ахтарылмасына йюнялмишдир.


    Д. 20 ясрин яввялляриндя мцхтялиф юлкялярдя хцсуси дювлят тящсил системинин йарадылмасы мясяляляри иля ялагядар инкишафа башламышдыр.

    Д. позулмуш инкишафын мцряккяб эенезиси, онун ясасыны тяшкил едян спесифик вя цмуми ганунауйьунлуглар щагда тясяввцрляря, щям цмуми педагоэика, физиолоэийа, йаш психолоэийасы вя педагожи психолоэийанын вердийи мялуматлара, щям дя нейробиоложи (нейрофизиолоэийа, невролоэийа, тибби эенетика) вя клиники-психоложи (патопсихолоэийа, нейропсихолоэийа, ушаг йаш психиатрийасы) сявиййялярдя инкишафын позулмасынын структуруну, механизмлярини вя феноменолоэийасыны ашкар вя тясвир едян фянлярарасы комплекс тядгигатлара ясасланыр. Беля тядгигатларын (Д. чярчивясиндя) нятиъяляриндян ушагларын коррексийа-инкишаф тялими вя тярбийясинин методики базасынын вя профил програмларынын тякмилляшдирилмясиндя истифадя олунур. Педагожи тясирин конкрет обйектиндян (ешитмя, эюрмя, интеллект вя нитг чатышмазлыьы олан ушаглар) асылы олараг коррексийа педагоэикасы сурдо-, тифло-, олигофренопедагоэикайа вя логопедийайа айрылыр. Инкишафында проблемляр олан ушаглары юйрянян вя онлара психоложи йардымын методларыны ишляйиб щазырлайан хцсуси психолоэийа иля коррексийа педагоэикасы сых ялагядя инкишаф едир. Мцасир Д.-нын цмдя вязифяляри инкишафы позулмуш ушаглара еркян (щяйатынын илк айларындан етибарян) психоложи-тибби-педагожи йардым системинин йарадылмасы; беля ушагларын цмумтящсил мцщитиня интеграсийасынын елми ясасларынын, “проблемли” ушагларын тярбийя олундуьу аилялярля мцтяхяссислярин гаршылыглы ялагя моделинин ишляниб щазырланмасы вя с.-дир.

    БМТ-нин “Ялиллярин щцгуглары щаг- гында” вя “Ягли ъящятдян эери галмыш шяхслярин щцгуглары щаггында” конвенсийаларына уйьун олараг Азярб. ганунвериъилийиндя гцсуру, биоложи вя сосиал йетярсизлийи билдирян вя инкишафында чатышмазлыглар олан хейли инсанда (щям ушагларда, щям дя бюйцклярдя) стигматизасийа щалларына сябяб олан терминлярдян имтина едилмишдир. Бунунла ялагядар “Д.” термининдян рясми истифадя мящдуд характер дашымаьа башламышдыр. Лакин диэяр терминлярин (“гцсурлу ушаглар” – “аномал ушаглар” – “хцсуси ушаглар” – “хцсуси тящсиля ещтийаъы олан ушаглар”) щуманист тякамцлц онларын мяна дольунлуьуна хялял йетирмядян баш верся дя, “Д.” термини цчцн сосиал мцнасиблик мейарларына ъаваб верян вя ейни заманда онун мязмунуну хцсуси интегратив билик сащяси кими якс етдирян мцвафиг еквивалент щяля ки тапылмамышдыр. Бир сыра юлкялярдя “Д.” термини явязиня, ясасян, практики йюнцмлц “хцсуси тялим” вя “мцалиъяви педагоэика” анлайышларындан истифадя едилир.

    DEFEKTOLOGİYA 

    ДЕФЕКТОЛÓЭИЙА (дефект + …лоэийа)– физики вя психи чатышмазлыьы (карлыг, корлуг, ягли ъящятдян инкишафдан галма вя с.) олан мцхтялиф груп ушагларын психи-сосиал инкишафынын хцсусиййятляри вя ганунауйьунлугларына даир елми биликляр сащяси. Д. сащясиндя тядгигатлар бу ъцр ушагларын тялим вя тярбийясинин нязяри проблемляринин вя тятбиги мясяляляринин ишляниб щазырланмасына, щямчинин онларын сосиал интеграсийасынын оптимал шяраит вя йолларынын ахтарылмасына йюнялмишдир.


    Д. 20 ясрин яввялляриндя мцхтялиф юлкялярдя хцсуси дювлят тящсил системинин йарадылмасы мясяляляри иля ялагядар инкишафа башламышдыр.

    Д. позулмуш инкишафын мцряккяб эенезиси, онун ясасыны тяшкил едян спесифик вя цмуми ганунауйьунлуглар щагда тясяввцрляря, щям цмуми педагоэика, физиолоэийа, йаш психолоэийасы вя педагожи психолоэийанын вердийи мялуматлара, щям дя нейробиоложи (нейрофизиолоэийа, невролоэийа, тибби эенетика) вя клиники-психоложи (патопсихолоэийа, нейропсихолоэийа, ушаг йаш психиатрийасы) сявиййялярдя инкишафын позулмасынын структуруну, механизмлярини вя феноменолоэийасыны ашкар вя тясвир едян фянлярарасы комплекс тядгигатлара ясасланыр. Беля тядгигатларын (Д. чярчивясиндя) нятиъяляриндян ушагларын коррексийа-инкишаф тялими вя тярбийясинин методики базасынын вя профил програмларынын тякмилляшдирилмясиндя истифадя олунур. Педагожи тясирин конкрет обйектиндян (ешитмя, эюрмя, интеллект вя нитг чатышмазлыьы олан ушаглар) асылы олараг коррексийа педагоэикасы сурдо-, тифло-, олигофренопедагоэикайа вя логопедийайа айрылыр. Инкишафында проблемляр олан ушаглары юйрянян вя онлара психоложи йардымын методларыны ишляйиб щазырлайан хцсуси психолоэийа иля коррексийа педагоэикасы сых ялагядя инкишаф едир. Мцасир Д.-нын цмдя вязифяляри инкишафы позулмуш ушаглара еркян (щяйатынын илк айларындан етибарян) психоложи-тибби-педагожи йардым системинин йарадылмасы; беля ушагларын цмумтящсил мцщитиня интеграсийасынын елми ясасларынын, “проблемли” ушагларын тярбийя олундуьу аилялярля мцтяхяссислярин гаршылыглы ялагя моделинин ишляниб щазырланмасы вя с.-дир.

    БМТ-нин “Ялиллярин щцгуглары щаг- гында” вя “Ягли ъящятдян эери галмыш шяхслярин щцгуглары щаггында” конвенсийаларына уйьун олараг Азярб. ганунвериъилийиндя гцсуру, биоложи вя сосиал йетярсизлийи билдирян вя инкишафында чатышмазлыглар олан хейли инсанда (щям ушагларда, щям дя бюйцклярдя) стигматизасийа щалларына сябяб олан терминлярдян имтина едилмишдир. Бунунла ялагядар “Д.” термининдян рясми истифадя мящдуд характер дашымаьа башламышдыр. Лакин диэяр терминлярин (“гцсурлу ушаглар” – “аномал ушаглар” – “хцсуси ушаглар” – “хцсуси тящсиля ещтийаъы олан ушаглар”) щуманист тякамцлц онларын мяна дольунлуьуна хялял йетирмядян баш верся дя, “Д.” термини цчцн сосиал мцнасиблик мейарларына ъаваб верян вя ейни заманда онун мязмунуну хцсуси интегратив билик сащяси кими якс етдирян мцвафиг еквивалент щяля ки тапылмамышдыр. Бир сыра юлкялярдя “Д.” термини явязиня, ясасян, практики йюнцмлц “хцсуси тялим” вя “мцалиъяви педагоэика” анлайышларындан истифадя едилир.