Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DEMOSFEN

    ДЕМОСФÉН (Δημοσθένης) (тягр. е.я.384, Афина – е.я. 322, Калаврийа а.) – йунан натиги вя сийаси хадими. Варлы аилядя доьулмушдур: атасы онларла гулун чалышдыьы силащ вя мебел емалатханаларынын сащиби иди. 7 йашында атасыны итирмиш, гяййумлары ися она верилмиш мцлкиййятин бюйцк щиссясини мянимсямишдиляр. Гяййумларындан атасындан галан мирасы эери алмаг истяйи Д.-и еркян йашда щцгуг вя мящкямя натиглийини юйрянмяйя вадар етмишди. О, ямлак мясяляляри цзря тяърцбяли мцтяхяссис Исейдян тящсил алмыш, ейни заманда Исократ, Платон вя Фукидидин ясярлярини охуйараг натиглик мящарятини, фялсяфя вя тарихи юйрянмишди. Фукидидин Афина дювлятинин вя Афина демократийасынын язямятиня щяср олунмуш ясяри Д.-ин вятянпярвярлик щиссляринин вя демократик ягидясинин формалашмасынын ясасыны гоймушдур. Щядди-бцлуьа чатдыгда гяййумларына гаршы иддиа галдырмышды. Щяйатынын илк мящкямя ишиня галиб эялмясиня бахмайараг, хярълянмиш вар-дювлятини эери гайтара билмямишди. Лакин бу тяърцбя Д.-дя логограф (иддиачыларын чыхышларыны щазырлайан мящкямя натиги) олмаг щявясини ойатмышды. Бу йолла Д. юзцнцн мадди вязиййятини дцзялтмиш олса да, ону антик алямдя натиглик мящаряти иля сых баьлы олан сийаси фяалиййят ъялб едирди. Д.-ин халг йыьынъаьындакы илк чыхышлары уьурсуз иди. Зяиф сяся, анлашылмаз тяляффцзя малик олан Д. натиг цчцн зярури сайылан дуруш, жест, мимика вя сяс модулйасийалары мящарятиня сащиб дейилди. Инадлы ямяйи сайясиндя бу гцсурлары арадан галдыран Д. тядриъян ясл устад натигя чеврилмишди.


    Сийаси планда Д. илк вахтлар сийасятчи-малиййячи Евбулун мютядил курсунун тяряфдары иди. Е.я. 354 илдя Д. Афина халг йыьынъаьында щярби эямиляри аваданлыгларла тяъщиз етмяк вя онлары сахламаг мягсядиля йолдашлыг симморийаларынын йарадылмасы кими мцщцм мясяляйя даир илк бюйцк нитгини (“Симморийалар щаггында”) сюйляди. ЫЫ Филиппин заманында даща да гцввятлянмиш Македонийанын мцстягил йунан полисляриня гаршы тяъавцзц онун сийаси фяалиййятинин вя натиглик истедадынын инкишафына щялледиъи тякан верди. Е.я. 357 илдя ЫЫ Филиппин Афинанын даим иддиа етдийи Фракийа сащилляриндяки мцщцм стратежи мянтягя олан Амфиполу яля кечирмясиндян сонра Македонийа вя Афина дювляти арасында мцщарибя башлады. Илк вахтлар афиналылар фяал щярби ямялиййатлар апармырдылар. Македонийа тяъавцзцня гаршы мцгавимят эюстярмямяйин азад йунан дювлятляри цзяриндя Македонийа аьалыьынын гурулмасы иля нятиъяляняъяйини дярк едян Д. Македонийа ялейщиня ящвали-рущиййянин формалашмасында ящямиййятли рол ойнамыш, артыг е.я. 351 илдя Афина халг йыьынъаьында ЫЫ Филиппин тяъавцзкарлыг сийасятиня гаршы йюнялмиш “филиппика” нитгини сюйлямишди. Е.я. 349 илдя ЫЫ Филиппин Халкидикайа сохулараг Олинфи мцщасиряйя алдыьы за- ман Д. Македонийа щюкмдарына гаршы ифшаедиъи силсиля нитглярля (цч Олинф нитги вя даща цч “филиппика”) чыхыш етмишди. Лакин Д.-ин сяйляри афиналылары фяал ямялиййатлара ъялб етмяк цчцн йетярли олмамышды. Е.я. 348 илдя ЫЫ Филипп Олинфи яля кечирмиш, е.я. 346 илдя ися афиналылара Фракийа Херсонесиндяки мцлкляринин тохунулмазлыьыны вяд едяряк онлара Филократ сцлщцнц (Афинанын сяфирляриндян бири олан Филократын адындан эютцрцлмцшдцр) имзалатдырмышды. Бу сцлщцн шяртляри Македонийанын Орта Йунаныстана сохулмасы вя Фокида иттифагыны дармадаьын етмяси цчцн шяраит йаратмышды. Д. сцлщ щаггында данышыглар апаран сяфирлярин арасында иди. Афина дювлятинин щялледиъи вурушмайа щазыр олмадыьыны анлайан Д. хцсуси нитгиндя сцлщ мцгавилясинин баьланмасыны бяйянмишди.


    ЫЫ Филиппин йунан шящярляриня, хцсусиля Гара дяниз боьазлары зонасындакы Перинф вя Бизантийя йени щцъуму Македонийа вя Афина арасында щярби ямялиййатларын башламасына эятириб чыхартды. Д. Афинанын мцдафия габилиййятинин мющкямляндирилмяси вя азад йунан полисляри иттифагынын йарадылмасы цчцн щяр вяъщля сяй эюстярирди. Онун ясас наилиййяти Беотийа Фивасынын Македонийа ялейщиня иттифага ъялб едилмяси олду. Лакин е.я. 338 илдя Д.-ин ади дюйцшчц кими иштирак етдийи Херонейа йахынлыьындакы дюйцшдя ЫЫ Филипп мцттяфиг йунан гошунларыны дармадаьын етди. Бундан сонра Балканларда Македонийанын щеэемонлуьу бяргярар олду, ЫЫ Филипп ися Афинаны баьышлады. Афина вятяндашлары Херонейа йахынлыьында вяфат етмиш дюйцшчцлярин дяфни заманы нитг сюйлямяйи Д.-я щяваля етдиляр. Сонралар Д.-и шящяр диварларынын мющкямляндирилмяси цзря комиссийайа сечдиляр, мцщцм малиййя идаряси олан тамаша фондуна рящбярлик она щяваля олунду. Д.-ин вятян гаршысында хидмятлярини нязяря алан достларындан бири Ктесифонт е.я. 336 илдя Д.-ин гызыл чялянэля тялтиф едилмяси щаггында тяклиф иряли сцрдц. Формал сябябляр македонийапяряст груплашманын лидерляриндян бири олан Есхиня бу тяклифя гаршы чыхмаьа имкан верди. Е.я. 330 илдя бу мясяля иля баьлы кечирилян мящкямя просеси ики мяшщур рягибин натиглик трибунасында сон тоггушмасы олду. Есхин – “Чялянэ щаггында Ктесифонта гаршы”, Д. – “Чялянэ щаггында Кте- сифонтун лещиня” нитглярини сюйлядиляр. Бу нитглярдя онлар Ктесифонтун тяклифини мцзакиря етмякдян даща чох юзляринин сийаси бахышларындан вя ямялляриндян бящс етдиляр. Бу дяфя Д. галиб эялди. ЫЫ Филиппин вяфатындан сонра Фивада Македонийайа гаршы цсйан баш веряндя Д. афиналыларын цсйанчылара щяртяряфли йардым эюстярмясинин тяряфдары иди, лакин Македонийалы Исэяндярин гяфил сохулмасы вя Фиваны виран гоймасы антимакедонийа ящвали-рущиййясинин артмасыны дайандырды.


    Д. тядриъян Афинанын сийаси щяйатында икинъи плана кечди. Е.я. 324 илдя Македонийалы Исэяндярдян гачан Щарпалын Афинайа эятирдийи кцлли мигдарда пулун мянимсянилмясиндя Д.-ин ады щалланды. Щарпалдан рцшвят алмагда иттищам олунан вя щябсханайа салынан Д. бурадан Пелопоннеся гачды. Е.я. 323 илдя Македонийалы Исэяндярин юлцмцндян сонра Йунаныстаны Македонийа аьалыьындан азад етмяк цмиди иля триумфла доьма шящяриня гайытды. Лакин нювбяти илдя Македонийа аьалыьына гаршы цсйана галхмыш йунанлар Македонийа ъанишини Антипатр тяряфиндян дармадаьын олундулар. Антипатр афиналылардан Д.-ин тяслим едилмясини тяляб етди. Д. Калаврийа а.-на (Пелопоннесин шм.-ш. кянарында) гачды вя орада дцшмянин ялиня кечмямяк цчцн интищар етди.


    Мцасирляринин йекдил ряйиня эюря, Д. эюркямли устад натиг иди. Онун чыхышлары ъошьунлуьу, пафосу, фядакарлыьы, азадлыг вя демократийа идейаларына гяти инамы иля сечилирди. Д.-ин нитгляри щямчинин форма мцкяммяллийи иля фярглянирди. Д.-я аид едилян 61 нитг (онларын чоху мцхтялиф мящкямя просесляри цчцн тяртиб олунмушду, тяхминян цчдя бири сырф сийаси сяъиййя дашыйыр, тягр. 20 нитгин щягигятян она мяхсус олмасы шцбщя алтындадыр) дюврцмцзядяк эялиб чатмышдыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DEMOSFEN

    ДЕМОСФÉН (Δημοσθένης) (тягр. е.я.384, Афина – е.я. 322, Калаврийа а.) – йунан натиги вя сийаси хадими. Варлы аилядя доьулмушдур: атасы онларла гулун чалышдыьы силащ вя мебел емалатханаларынын сащиби иди. 7 йашында атасыны итирмиш, гяййумлары ися она верилмиш мцлкиййятин бюйцк щиссясини мянимсямишдиляр. Гяййумларындан атасындан галан мирасы эери алмаг истяйи Д.-и еркян йашда щцгуг вя мящкямя натиглийини юйрянмяйя вадар етмишди. О, ямлак мясяляляри цзря тяърцбяли мцтяхяссис Исейдян тящсил алмыш, ейни заманда Исократ, Платон вя Фукидидин ясярлярини охуйараг натиглик мящарятини, фялсяфя вя тарихи юйрянмишди. Фукидидин Афина дювлятинин вя Афина демократийасынын язямятиня щяср олунмуш ясяри Д.-ин вятянпярвярлик щиссляринин вя демократик ягидясинин формалашмасынын ясасыны гоймушдур. Щядди-бцлуьа чатдыгда гяййумларына гаршы иддиа галдырмышды. Щяйатынын илк мящкямя ишиня галиб эялмясиня бахмайараг, хярълянмиш вар-дювлятини эери гайтара билмямишди. Лакин бу тяърцбя Д.-дя логограф (иддиачыларын чыхышларыны щазырлайан мящкямя натиги) олмаг щявясини ойатмышды. Бу йолла Д. юзцнцн мадди вязиййятини дцзялтмиш олса да, ону антик алямдя натиглик мящаряти иля сых баьлы олан сийаси фяалиййят ъялб едирди. Д.-ин халг йыьынъаьындакы илк чыхышлары уьурсуз иди. Зяиф сяся, анлашылмаз тяляффцзя малик олан Д. натиг цчцн зярури сайылан дуруш, жест, мимика вя сяс модулйасийалары мящарятиня сащиб дейилди. Инадлы ямяйи сайясиндя бу гцсурлары арадан галдыран Д. тядриъян ясл устад натигя чеврилмишди.


    Сийаси планда Д. илк вахтлар сийасятчи-малиййячи Евбулун мютядил курсунун тяряфдары иди. Е.я. 354 илдя Д. Афина халг йыьынъаьында щярби эямиляри аваданлыгларла тяъщиз етмяк вя онлары сахламаг мягсядиля йолдашлыг симморийаларынын йарадылмасы кими мцщцм мясяляйя даир илк бюйцк нитгини (“Симморийалар щаггында”) сюйляди. ЫЫ Филиппин заманында даща да гцввятлянмиш Македонийанын мцстягил йунан полисляриня гаршы тяъавцзц онун сийаси фяалиййятинин вя натиглик истедадынын инкишафына щялледиъи тякан верди. Е.я. 357 илдя ЫЫ Филиппин Афинанын даим иддиа етдийи Фракийа сащилляриндяки мцщцм стратежи мянтягя олан Амфиполу яля кечирмясиндян сонра Македонийа вя Афина дювляти арасында мцщарибя башлады. Илк вахтлар афиналылар фяал щярби ямялиййатлар апармырдылар. Македонийа тяъавцзцня гаршы мцгавимят эюстярмямяйин азад йунан дювлятляри цзяриндя Македонийа аьалыьынын гурулмасы иля нятиъяляняъяйини дярк едян Д. Македонийа ялейщиня ящвали-рущиййянин формалашмасында ящямиййятли рол ойнамыш, артыг е.я. 351 илдя Афина халг йыьынъаьында ЫЫ Филиппин тяъавцзкарлыг сийасятиня гаршы йюнялмиш “филиппика” нитгини сюйлямишди. Е.я. 349 илдя ЫЫ Филиппин Халкидикайа сохулараг Олинфи мцщасиряйя алдыьы за- ман Д. Македонийа щюкмдарына гаршы ифшаедиъи силсиля нитглярля (цч Олинф нитги вя даща цч “филиппика”) чыхыш етмишди. Лакин Д.-ин сяйляри афиналылары фяал ямялиййатлара ъялб етмяк цчцн йетярли олмамышды. Е.я. 348 илдя ЫЫ Филипп Олинфи яля кечирмиш, е.я. 346 илдя ися афиналылара Фракийа Херсонесиндяки мцлкляринин тохунулмазлыьыны вяд едяряк онлара Филократ сцлщцнц (Афинанын сяфирляриндян бири олан Филократын адындан эютцрцлмцшдцр) имзалатдырмышды. Бу сцлщцн шяртляри Македонийанын Орта Йунаныстана сохулмасы вя Фокида иттифагыны дармадаьын етмяси цчцн шяраит йаратмышды. Д. сцлщ щаггында данышыглар апаран сяфирлярин арасында иди. Афина дювлятинин щялледиъи вурушмайа щазыр олмадыьыны анлайан Д. хцсуси нитгиндя сцлщ мцгавилясинин баьланмасыны бяйянмишди.


    ЫЫ Филиппин йунан шящярляриня, хцсусиля Гара дяниз боьазлары зонасындакы Перинф вя Бизантийя йени щцъуму Македонийа вя Афина арасында щярби ямялиййатларын башламасына эятириб чыхартды. Д. Афинанын мцдафия габилиййятинин мющкямляндирилмяси вя азад йунан полисляри иттифагынын йарадылмасы цчцн щяр вяъщля сяй эюстярирди. Онун ясас наилиййяти Беотийа Фивасынын Македонийа ялейщиня иттифага ъялб едилмяси олду. Лакин е.я. 338 илдя Д.-ин ади дюйцшчц кими иштирак етдийи Херонейа йахынлыьындакы дюйцшдя ЫЫ Филипп мцттяфиг йунан гошунларыны дармадаьын етди. Бундан сонра Балканларда Македонийанын щеэемонлуьу бяргярар олду, ЫЫ Филипп ися Афинаны баьышлады. Афина вятяндашлары Херонейа йахынлыьында вяфат етмиш дюйцшчцлярин дяфни заманы нитг сюйлямяйи Д.-я щяваля етдиляр. Сонралар Д.-и шящяр диварларынын мющкямляндирилмяси цзря комиссийайа сечдиляр, мцщцм малиййя идаряси олан тамаша фондуна рящбярлик она щяваля олунду. Д.-ин вятян гаршысында хидмятлярини нязяря алан достларындан бири Ктесифонт е.я. 336 илдя Д.-ин гызыл чялянэля тялтиф едилмяси щаггында тяклиф иряли сцрдц. Формал сябябляр македонийапяряст груплашманын лидерляриндян бири олан Есхиня бу тяклифя гаршы чыхмаьа имкан верди. Е.я. 330 илдя бу мясяля иля баьлы кечирилян мящкямя просеси ики мяшщур рягибин натиглик трибунасында сон тоггушмасы олду. Есхин – “Чялянэ щаггында Ктесифонта гаршы”, Д. – “Чялянэ щаггында Кте- сифонтун лещиня” нитглярини сюйлядиляр. Бу нитглярдя онлар Ктесифонтун тяклифини мцзакиря етмякдян даща чох юзляринин сийаси бахышларындан вя ямялляриндян бящс етдиляр. Бу дяфя Д. галиб эялди. ЫЫ Филиппин вяфатындан сонра Фивада Македонийайа гаршы цсйан баш веряндя Д. афиналыларын цсйанчылара щяртяряфли йардым эюстярмясинин тяряфдары иди, лакин Македонийалы Исэяндярин гяфил сохулмасы вя Фиваны виран гоймасы антимакедонийа ящвали-рущиййясинин артмасыны дайандырды.


    Д. тядриъян Афинанын сийаси щяйатында икинъи плана кечди. Е.я. 324 илдя Македонийалы Исэяндярдян гачан Щарпалын Афинайа эятирдийи кцлли мигдарда пулун мянимсянилмясиндя Д.-ин ады щалланды. Щарпалдан рцшвят алмагда иттищам олунан вя щябсханайа салынан Д. бурадан Пелопоннеся гачды. Е.я. 323 илдя Македонийалы Исэяндярин юлцмцндян сонра Йунаныстаны Македонийа аьалыьындан азад етмяк цмиди иля триумфла доьма шящяриня гайытды. Лакин нювбяти илдя Македонийа аьалыьына гаршы цсйана галхмыш йунанлар Македонийа ъанишини Антипатр тяряфиндян дармадаьын олундулар. Антипатр афиналылардан Д.-ин тяслим едилмясини тяляб етди. Д. Калаврийа а.-на (Пелопоннесин шм.-ш. кянарында) гачды вя орада дцшмянин ялиня кечмямяк цчцн интищар етди.


    Мцасирляринин йекдил ряйиня эюря, Д. эюркямли устад натиг иди. Онун чыхышлары ъошьунлуьу, пафосу, фядакарлыьы, азадлыг вя демократийа идейаларына гяти инамы иля сечилирди. Д.-ин нитгляри щямчинин форма мцкяммяллийи иля фярглянирди. Д.-я аид едилян 61 нитг (онларын чоху мцхтялиф мящкямя просесляри цчцн тяртиб олунмушду, тяхминян цчдя бири сырф сийаси сяъиййя дашыйыр, тягр. 20 нитгин щягигятян она мяхсус олмасы шцбщя алтындадыр) дюврцмцзядяк эялиб чатмышдыр.

    DEMOSFEN

    ДЕМОСФÉН (Δημοσθένης) (тягр. е.я.384, Афина – е.я. 322, Калаврийа а.) – йунан натиги вя сийаси хадими. Варлы аилядя доьулмушдур: атасы онларла гулун чалышдыьы силащ вя мебел емалатханаларынын сащиби иди. 7 йашында атасыны итирмиш, гяййумлары ися она верилмиш мцлкиййятин бюйцк щиссясини мянимсямишдиляр. Гяййумларындан атасындан галан мирасы эери алмаг истяйи Д.-и еркян йашда щцгуг вя мящкямя натиглийини юйрянмяйя вадар етмишди. О, ямлак мясяляляри цзря тяърцбяли мцтяхяссис Исейдян тящсил алмыш, ейни заманда Исократ, Платон вя Фукидидин ясярлярини охуйараг натиглик мящарятини, фялсяфя вя тарихи юйрянмишди. Фукидидин Афина дювлятинин вя Афина демократийасынын язямятиня щяср олунмуш ясяри Д.-ин вятянпярвярлик щиссляринин вя демократик ягидясинин формалашмасынын ясасыны гоймушдур. Щядди-бцлуьа чатдыгда гяййумларына гаршы иддиа галдырмышды. Щяйатынын илк мящкямя ишиня галиб эялмясиня бахмайараг, хярълянмиш вар-дювлятини эери гайтара билмямишди. Лакин бу тяърцбя Д.-дя логограф (иддиачыларын чыхышларыны щазырлайан мящкямя натиги) олмаг щявясини ойатмышды. Бу йолла Д. юзцнцн мадди вязиййятини дцзялтмиш олса да, ону антик алямдя натиглик мящаряти иля сых баьлы олан сийаси фяалиййят ъялб едирди. Д.-ин халг йыьынъаьындакы илк чыхышлары уьурсуз иди. Зяиф сяся, анлашылмаз тяляффцзя малик олан Д. натиг цчцн зярури сайылан дуруш, жест, мимика вя сяс модулйасийалары мящарятиня сащиб дейилди. Инадлы ямяйи сайясиндя бу гцсурлары арадан галдыран Д. тядриъян ясл устад натигя чеврилмишди.


    Сийаси планда Д. илк вахтлар сийасятчи-малиййячи Евбулун мютядил курсунун тяряфдары иди. Е.я. 354 илдя Д. Афина халг йыьынъаьында щярби эямиляри аваданлыгларла тяъщиз етмяк вя онлары сахламаг мягсядиля йолдашлыг симморийаларынын йарадылмасы кими мцщцм мясяляйя даир илк бюйцк нитгини (“Симморийалар щаггында”) сюйляди. ЫЫ Филиппин заманында даща да гцввятлянмиш Македонийанын мцстягил йунан полисляриня гаршы тяъавцзц онун сийаси фяалиййятинин вя натиглик истедадынын инкишафына щялледиъи тякан верди. Е.я. 357 илдя ЫЫ Филиппин Афинанын даим иддиа етдийи Фракийа сащилляриндяки мцщцм стратежи мянтягя олан Амфиполу яля кечирмясиндян сонра Македонийа вя Афина дювляти арасында мцщарибя башлады. Илк вахтлар афиналылар фяал щярби ямялиййатлар апармырдылар. Македонийа тяъавцзцня гаршы мцгавимят эюстярмямяйин азад йунан дювлятляри цзяриндя Македонийа аьалыьынын гурулмасы иля нятиъяляняъяйини дярк едян Д. Македонийа ялейщиня ящвали-рущиййянин формалашмасында ящямиййятли рол ойнамыш, артыг е.я. 351 илдя Афина халг йыьынъаьында ЫЫ Филиппин тяъавцзкарлыг сийасятиня гаршы йюнялмиш “филиппика” нитгини сюйлямишди. Е.я. 349 илдя ЫЫ Филиппин Халкидикайа сохулараг Олинфи мцщасиряйя алдыьы за- ман Д. Македонийа щюкмдарына гаршы ифшаедиъи силсиля нитглярля (цч Олинф нитги вя даща цч “филиппика”) чыхыш етмишди. Лакин Д.-ин сяйляри афиналылары фяал ямялиййатлара ъялб етмяк цчцн йетярли олмамышды. Е.я. 348 илдя ЫЫ Филипп Олинфи яля кечирмиш, е.я. 346 илдя ися афиналылара Фракийа Херсонесиндяки мцлкляринин тохунулмазлыьыны вяд едяряк онлара Филократ сцлщцнц (Афинанын сяфирляриндян бири олан Филократын адындан эютцрцлмцшдцр) имзалатдырмышды. Бу сцлщцн шяртляри Македонийанын Орта Йунаныстана сохулмасы вя Фокида иттифагыны дармадаьын етмяси цчцн шяраит йаратмышды. Д. сцлщ щаггында данышыглар апаран сяфирлярин арасында иди. Афина дювлятинин щялледиъи вурушмайа щазыр олмадыьыны анлайан Д. хцсуси нитгиндя сцлщ мцгавилясинин баьланмасыны бяйянмишди.


    ЫЫ Филиппин йунан шящярляриня, хцсусиля Гара дяниз боьазлары зонасындакы Перинф вя Бизантийя йени щцъуму Македонийа вя Афина арасында щярби ямялиййатларын башламасына эятириб чыхартды. Д. Афинанын мцдафия габилиййятинин мющкямляндирилмяси вя азад йунан полисляри иттифагынын йарадылмасы цчцн щяр вяъщля сяй эюстярирди. Онун ясас наилиййяти Беотийа Фивасынын Македонийа ялейщиня иттифага ъялб едилмяси олду. Лакин е.я. 338 илдя Д.-ин ади дюйцшчц кими иштирак етдийи Херонейа йахынлыьындакы дюйцшдя ЫЫ Филипп мцттяфиг йунан гошунларыны дармадаьын етди. Бундан сонра Балканларда Македонийанын щеэемонлуьу бяргярар олду, ЫЫ Филипп ися Афинаны баьышлады. Афина вятяндашлары Херонейа йахынлыьында вяфат етмиш дюйцшчцлярин дяфни заманы нитг сюйлямяйи Д.-я щяваля етдиляр. Сонралар Д.-и шящяр диварларынын мющкямляндирилмяси цзря комиссийайа сечдиляр, мцщцм малиййя идаряси олан тамаша фондуна рящбярлик она щяваля олунду. Д.-ин вятян гаршысында хидмятлярини нязяря алан достларындан бири Ктесифонт е.я. 336 илдя Д.-ин гызыл чялянэля тялтиф едилмяси щаггында тяклиф иряли сцрдц. Формал сябябляр македонийапяряст груплашманын лидерляриндян бири олан Есхиня бу тяклифя гаршы чыхмаьа имкан верди. Е.я. 330 илдя бу мясяля иля баьлы кечирилян мящкямя просеси ики мяшщур рягибин натиглик трибунасында сон тоггушмасы олду. Есхин – “Чялянэ щаггында Ктесифонта гаршы”, Д. – “Чялянэ щаггында Кте- сифонтун лещиня” нитглярини сюйлядиляр. Бу нитглярдя онлар Ктесифонтун тяклифини мцзакиря етмякдян даща чох юзляринин сийаси бахышларындан вя ямялляриндян бящс етдиляр. Бу дяфя Д. галиб эялди. ЫЫ Филиппин вяфатындан сонра Фивада Македонийайа гаршы цсйан баш веряндя Д. афиналыларын цсйанчылара щяртяряфли йардым эюстярмясинин тяряфдары иди, лакин Македонийалы Исэяндярин гяфил сохулмасы вя Фиваны виран гоймасы антимакедонийа ящвали-рущиййясинин артмасыны дайандырды.


    Д. тядриъян Афинанын сийаси щяйатында икинъи плана кечди. Е.я. 324 илдя Македонийалы Исэяндярдян гачан Щарпалын Афинайа эятирдийи кцлли мигдарда пулун мянимсянилмясиндя Д.-ин ады щалланды. Щарпалдан рцшвят алмагда иттищам олунан вя щябсханайа салынан Д. бурадан Пелопоннеся гачды. Е.я. 323 илдя Македонийалы Исэяндярин юлцмцндян сонра Йунаныстаны Македонийа аьалыьындан азад етмяк цмиди иля триумфла доьма шящяриня гайытды. Лакин нювбяти илдя Македонийа аьалыьына гаршы цсйана галхмыш йунанлар Македонийа ъанишини Антипатр тяряфиндян дармадаьын олундулар. Антипатр афиналылардан Д.-ин тяслим едилмясини тяляб етди. Д. Калаврийа а.-на (Пелопоннесин шм.-ш. кянарында) гачды вя орада дцшмянин ялиня кечмямяк цчцн интищар етди.


    Мцасирляринин йекдил ряйиня эюря, Д. эюркямли устад натиг иди. Онун чыхышлары ъошьунлуьу, пафосу, фядакарлыьы, азадлыг вя демократийа идейаларына гяти инамы иля сечилирди. Д.-ин нитгляри щямчинин форма мцкяммяллийи иля фярглянирди. Д.-я аид едилян 61 нитг (онларын чоху мцхтялиф мящкямя просесляри цчцн тяртиб олунмушду, тяхминян цчдя бири сырф сийаси сяъиййя дашыйыр, тягр. 20 нитгин щягигятян она мяхсус олмасы шцбщя алтындадыр) дюврцмцзядяк эялиб чатмышдыр.