Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DENİKİN

    ДЕНИКИН Антон Иванович (16.12.1872, Варшава губ.-нын Шпетал Долны к. – 8.8.1947, АБШ, Мичиган штаты, Анн-Арбор) – Русийа щярби вя дювлят хадими, эен.-л. (1915). Кийев пийада йункер мяктябини (1892) вя Баш гярарэащ академийасыны (1899) битирмишдир. 1892–95 вя 1900–02 иллярдя 2-ъи артиллерийа бригадасында, 1899–1904 иллярдя Варшава щярби даиряси гярарэащында мцхтялиф вязифялярдя гуллуг етмишдир. Русийа-Йапонийа мцщарибясинин (1904–05) иштиракчысы иди. 1906– 14 иллярдя 2-ъи сцвари корпусу вя 57-ъи ещтийат пийада бригадасынын гярарэащларында хидмят етмиш, Кийев щярби даиряси гошунларынын команданлыьы йанында эен. вязифясинин иърачысы олмушдур. Биринъи дцнйа мцщарибясинин яввялляриндя 8-ъи орду гярарэащынын эен.-квартирмейстери, 1914 илин сентйабрындан Ъянуб-Гярб ъящбясиндя Австрийа-Маъарыстан гошунларына гаршы дюйцшян 4-ъц атыъы бригаданын (1915 илин августунда дивизийа олду) ряиси, 1916 илин сентйабрындан Румынийа ъябщясиндя 8-ъи орду корпусунун командири, 1917 илин апрел–майында Али баш команданын гярарэащ ряиси, даща сонра Гярб вя Ъянуб-Гярб ъябщяляри гошунларынын команданы иди. Корнилов гийамыны (1917) дястяклядийиня эюря щябс едилмиш, азадлыьа бурахылдыгдан сонра Дона эетмишдир. Бурада “Кюнцллц орду”нун йарадылмасында иштирак етмиш, Л.Э. Корнилов юлдцрцлдцкдян сонра ордунун команданы олмушдур (1918). Антантанын васитячилийи иля 1919 илин йанварындан “Русийанын ъянубундакы силащлы гцввяляр”ин (РЪСГ) баш команданы, ийул айындан ися Русийа али щакими вя силащлы гцввяляри Али баш команданынын мцавини (РЪСГ баш команданы галмагла йанашы) тяйин едилмишди.


    Д. юз бяйаннамяляриндя (1919) РЪСГ-нин ясас вязифялярини эюстярмишди: “бюйцк, бюлцнмяз вя ващид Русийа”нын бярпасы, “болшевизмля сонадяк мцбаризя”, игтисади ислащатларын апарылмасы (8 саатлыг иш эцнц, мцлкиййятин бцтцн нювляринин горунмасы вя с.), Мцяссисляр мяълисинин чаьырылмасындан сонра дювлят идарячилийи формасынын мцяййян едилмяси вя с. Совет щюкумятинин илк декретлярини (Сцлщ щаггында декрет, Торпаг щаггында декрет вя с.) рядд етмишди. Д. Республика идарячилик формасынын вя демократик институтларын тяряфдары олса да, щярби режим диктатурасына архаланырды. Д.-ин 1919 ил Москва йцрцшц Русийада Вятяндаш мцщарибяси (1917–22) эедишиндя совет щюкумяти цчцн ян ъидди тящлцкя олду. Болшевиклярин сяфярбяр гцввяляри Д. ордусуну дармадаьын едяряк ону Украйнайа вя Кубана доьру сыхышдырды.


    1919 илин йазында Д. гошунлары бцтцн Шимали Гафгазы вя Даьыстаны тутараг Азярб. сярщядляриня эялиб чатды. Азярб. Халг Ъцмщуриййятиндя Деникин тящлцкясиня гаршы Дювлят Мцдафия Комитяси йарадылды, юлкядя щярби вязиййят елан олунду. Д. ордусу иля Азярб. арасында демаркасийа хятти мцяййянляшдирилди. 1919 ил ийунун 16-да Азярб.-ла Эцръ. арасында щярби-мцдафия пакты имзаланды. Щярби уьурсузлуг- лар вя совет ордусунун гялябяси шяраитиндя Д. 1920 ил февралын 7-дя Эцръ. вя Азярб.-нын мцстягиллийини танымаьа мяъбур олду.

    1920 илин йанварында Д. юзцнц Русийанын али щакими елан етди, РЪСГ баш команданы йанында щюкумят, мартда ися Ъянуби Русийа щюкумятини тяшкил етди. Лакин Кюнцллц ордунун Шимали Гафгаздакы мяьлубиййятиндян (1920, 4 март) сонра Д. Крыма гачды, ордуну эен.-л. П.Н. Вранэеля тящвил веряряк (1920, 4 апрел) хариъя эетди. Мцщаъирят илляриндя сийасятдян узаг олмуш, Вятяндаш мцщарибяси щаггында хатирялярини йазмышдыр. Икинъи дцнйа мцщарибяси илляриндя совет щюкумятиня гаршы дцшмянчилик мцнасибятини давам етдирся дя, Алманийа иля ямякдашлыьа гаршы чыхмышдыр. ССРИ-йя депортасийа едилмясиндян ещтийат едян Д. АБШ-а кючмцшдцр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DENİKİN

    ДЕНИКИН Антон Иванович (16.12.1872, Варшава губ.-нын Шпетал Долны к. – 8.8.1947, АБШ, Мичиган штаты, Анн-Арбор) – Русийа щярби вя дювлят хадими, эен.-л. (1915). Кийев пийада йункер мяктябини (1892) вя Баш гярарэащ академийасыны (1899) битирмишдир. 1892–95 вя 1900–02 иллярдя 2-ъи артиллерийа бригадасында, 1899–1904 иллярдя Варшава щярби даиряси гярарэащында мцхтялиф вязифялярдя гуллуг етмишдир. Русийа-Йапонийа мцщарибясинин (1904–05) иштиракчысы иди. 1906– 14 иллярдя 2-ъи сцвари корпусу вя 57-ъи ещтийат пийада бригадасынын гярарэащларында хидмят етмиш, Кийев щярби даиряси гошунларынын команданлыьы йанында эен. вязифясинин иърачысы олмушдур. Биринъи дцнйа мцщарибясинин яввялляриндя 8-ъи орду гярарэащынын эен.-квартирмейстери, 1914 илин сентйабрындан Ъянуб-Гярб ъящбясиндя Австрийа-Маъарыстан гошунларына гаршы дюйцшян 4-ъц атыъы бригаданын (1915 илин августунда дивизийа олду) ряиси, 1916 илин сентйабрындан Румынийа ъябщясиндя 8-ъи орду корпусунун командири, 1917 илин апрел–майында Али баш команданын гярарэащ ряиси, даща сонра Гярб вя Ъянуб-Гярб ъябщяляри гошунларынын команданы иди. Корнилов гийамыны (1917) дястяклядийиня эюря щябс едилмиш, азадлыьа бурахылдыгдан сонра Дона эетмишдир. Бурада “Кюнцллц орду”нун йарадылмасында иштирак етмиш, Л.Э. Корнилов юлдцрцлдцкдян сонра ордунун команданы олмушдур (1918). Антантанын васитячилийи иля 1919 илин йанварындан “Русийанын ъянубундакы силащлы гцввяляр”ин (РЪСГ) баш команданы, ийул айындан ися Русийа али щакими вя силащлы гцввяляри Али баш команданынын мцавини (РЪСГ баш команданы галмагла йанашы) тяйин едилмишди.


    Д. юз бяйаннамяляриндя (1919) РЪСГ-нин ясас вязифялярини эюстярмишди: “бюйцк, бюлцнмяз вя ващид Русийа”нын бярпасы, “болшевизмля сонадяк мцбаризя”, игтисади ислащатларын апарылмасы (8 саатлыг иш эцнц, мцлкиййятин бцтцн нювляринин горунмасы вя с.), Мцяссисляр мяълисинин чаьырылмасындан сонра дювлят идарячилийи формасынын мцяййян едилмяси вя с. Совет щюкумятинин илк декретлярини (Сцлщ щаггында декрет, Торпаг щаггында декрет вя с.) рядд етмишди. Д. Республика идарячилик формасынын вя демократик институтларын тяряфдары олса да, щярби режим диктатурасына архаланырды. Д.-ин 1919 ил Москва йцрцшц Русийада Вятяндаш мцщарибяси (1917–22) эедишиндя совет щюкумяти цчцн ян ъидди тящлцкя олду. Болшевиклярин сяфярбяр гцввяляри Д. ордусуну дармадаьын едяряк ону Украйнайа вя Кубана доьру сыхышдырды.


    1919 илин йазында Д. гошунлары бцтцн Шимали Гафгазы вя Даьыстаны тутараг Азярб. сярщядляриня эялиб чатды. Азярб. Халг Ъцмщуриййятиндя Деникин тящлцкясиня гаршы Дювлят Мцдафия Комитяси йарадылды, юлкядя щярби вязиййят елан олунду. Д. ордусу иля Азярб. арасында демаркасийа хятти мцяййянляшдирилди. 1919 ил ийунун 16-да Азярб.-ла Эцръ. арасында щярби-мцдафия пакты имзаланды. Щярби уьурсузлуг- лар вя совет ордусунун гялябяси шяраитиндя Д. 1920 ил февралын 7-дя Эцръ. вя Азярб.-нын мцстягиллийини танымаьа мяъбур олду.

    1920 илин йанварында Д. юзцнц Русийанын али щакими елан етди, РЪСГ баш команданы йанында щюкумят, мартда ися Ъянуби Русийа щюкумятини тяшкил етди. Лакин Кюнцллц ордунун Шимали Гафгаздакы мяьлубиййятиндян (1920, 4 март) сонра Д. Крыма гачды, ордуну эен.-л. П.Н. Вранэеля тящвил веряряк (1920, 4 апрел) хариъя эетди. Мцщаъирят илляриндя сийасятдян узаг олмуш, Вятяндаш мцщарибяси щаггында хатирялярини йазмышдыр. Икинъи дцнйа мцщарибяси илляриндя совет щюкумятиня гаршы дцшмянчилик мцнасибятини давам етдирся дя, Алманийа иля ямякдашлыьа гаршы чыхмышдыр. ССРИ-йя депортасийа едилмясиндян ещтийат едян Д. АБШ-а кючмцшдцр.

    DENİKİN

    ДЕНИКИН Антон Иванович (16.12.1872, Варшава губ.-нын Шпетал Долны к. – 8.8.1947, АБШ, Мичиган штаты, Анн-Арбор) – Русийа щярби вя дювлят хадими, эен.-л. (1915). Кийев пийада йункер мяктябини (1892) вя Баш гярарэащ академийасыны (1899) битирмишдир. 1892–95 вя 1900–02 иллярдя 2-ъи артиллерийа бригадасында, 1899–1904 иллярдя Варшава щярби даиряси гярарэащында мцхтялиф вязифялярдя гуллуг етмишдир. Русийа-Йапонийа мцщарибясинин (1904–05) иштиракчысы иди. 1906– 14 иллярдя 2-ъи сцвари корпусу вя 57-ъи ещтийат пийада бригадасынын гярарэащларында хидмят етмиш, Кийев щярби даиряси гошунларынын команданлыьы йанында эен. вязифясинин иърачысы олмушдур. Биринъи дцнйа мцщарибясинин яввялляриндя 8-ъи орду гярарэащынын эен.-квартирмейстери, 1914 илин сентйабрындан Ъянуб-Гярб ъящбясиндя Австрийа-Маъарыстан гошунларына гаршы дюйцшян 4-ъц атыъы бригаданын (1915 илин августунда дивизийа олду) ряиси, 1916 илин сентйабрындан Румынийа ъябщясиндя 8-ъи орду корпусунун командири, 1917 илин апрел–майында Али баш команданын гярарэащ ряиси, даща сонра Гярб вя Ъянуб-Гярб ъябщяляри гошунларынын команданы иди. Корнилов гийамыны (1917) дястяклядийиня эюря щябс едилмиш, азадлыьа бурахылдыгдан сонра Дона эетмишдир. Бурада “Кюнцллц орду”нун йарадылмасында иштирак етмиш, Л.Э. Корнилов юлдцрцлдцкдян сонра ордунун команданы олмушдур (1918). Антантанын васитячилийи иля 1919 илин йанварындан “Русийанын ъянубундакы силащлы гцввяляр”ин (РЪСГ) баш команданы, ийул айындан ися Русийа али щакими вя силащлы гцввяляри Али баш команданынын мцавини (РЪСГ баш команданы галмагла йанашы) тяйин едилмишди.


    Д. юз бяйаннамяляриндя (1919) РЪСГ-нин ясас вязифялярини эюстярмишди: “бюйцк, бюлцнмяз вя ващид Русийа”нын бярпасы, “болшевизмля сонадяк мцбаризя”, игтисади ислащатларын апарылмасы (8 саатлыг иш эцнц, мцлкиййятин бцтцн нювляринин горунмасы вя с.), Мцяссисляр мяълисинин чаьырылмасындан сонра дювлят идарячилийи формасынын мцяййян едилмяси вя с. Совет щюкумятинин илк декретлярини (Сцлщ щаггында декрет, Торпаг щаггында декрет вя с.) рядд етмишди. Д. Республика идарячилик формасынын вя демократик институтларын тяряфдары олса да, щярби режим диктатурасына архаланырды. Д.-ин 1919 ил Москва йцрцшц Русийада Вятяндаш мцщарибяси (1917–22) эедишиндя совет щюкумяти цчцн ян ъидди тящлцкя олду. Болшевиклярин сяфярбяр гцввяляри Д. ордусуну дармадаьын едяряк ону Украйнайа вя Кубана доьру сыхышдырды.


    1919 илин йазында Д. гошунлары бцтцн Шимали Гафгазы вя Даьыстаны тутараг Азярб. сярщядляриня эялиб чатды. Азярб. Халг Ъцмщуриййятиндя Деникин тящлцкясиня гаршы Дювлят Мцдафия Комитяси йарадылды, юлкядя щярби вязиййят елан олунду. Д. ордусу иля Азярб. арасында демаркасийа хятти мцяййянляшдирилди. 1919 ил ийунун 16-да Азярб.-ла Эцръ. арасында щярби-мцдафия пакты имзаланды. Щярби уьурсузлуг- лар вя совет ордусунун гялябяси шяраитиндя Д. 1920 ил февралын 7-дя Эцръ. вя Азярб.-нын мцстягиллийини танымаьа мяъбур олду.

    1920 илин йанварында Д. юзцнц Русийанын али щакими елан етди, РЪСГ баш команданы йанында щюкумят, мартда ися Ъянуби Русийа щюкумятини тяшкил етди. Лакин Кюнцллц ордунун Шимали Гафгаздакы мяьлубиййятиндян (1920, 4 март) сонра Д. Крыма гачды, ордуну эен.-л. П.Н. Вранэеля тящвил веряряк (1920, 4 апрел) хариъя эетди. Мцщаъирят илляриндя сийасятдян узаг олмуш, Вятяндаш мцщарибяси щаггында хатирялярини йазмышдыр. Икинъи дцнйа мцщарибяси илляриндя совет щюкумятиня гаршы дцшмянчилик мцнасибятини давам етдирся дя, Алманийа иля ямякдашлыьа гаршы чыхмышдыр. ССРИ-йя депортасийа едилмясиндян ещтийат едян Д. АБШ-а кючмцшдцр.