Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DEYTRON

    ДЕЙТРÓН – щидроэенин дейтериум изотопунун нцвяси; протон вя нейтронун ялагяли щалы; 2Щ вя йа д иля ишаря едилир. Эцълц гаршылыглы тясирдя олан зярряъиклярин ян садя вя даща йахшы юйрянилмиш тяркиб системидир. Д.-ун ясас эюстяриъиляри: кцтляси 2,0135 а.к.в.; спин Ы=1; изотоп спини Т =0; рабитя енержиси раб. =2,24579 МеВ; нцвя магнетонунун магнит моменти μд=0,857438; нцвянин квадрупол електрик моменти Г=2,859·10–27см2; орта квадрат радиусу рд =1,963·10–13 см.


    Нисбятян садя олдуьу цчцн Д. нцвя реаксийаларынын моделинин ишляниб щазырланмасында “мящяк дашы” ролуну ойнайыр вя експериментал нцвя физикасында эениш истифадя едилир. Д.-ун тясири алтында эедян нцвя реаксийалары бир сыра сяъиййяви хцсусиййятляря маликдир; мяс., онларда Д.-ун протон вя нейтронлара парчаланма просесляри вя нейтронун нцвя–щядяфя ютцрцлмяси бюйцк рол ойнайыр. Д. нуклонларыn зяиф ялагяли системи олдуьундан йцксякенержили нейтронларын онда сяпилмяси нейтрон-нейтрон гаршылыглы тясири щаггында мялуматлары алмаьа имкан верир. Протондан фяргли олараг Д. нейтронлары зяиф удур вя ейни заманда онлары йахшы лянэидир ki, bu da дейтериумун аьыр су нцвя реакторларында лянэидиъи кими истифадя едилмясиня имкан йарадыр. Д.-ун интенсив дястяляри радиоактив изотопларын, щямчинин сцрятли нейтронларыn алынмасы цчцн (мяс., бериллиум щядяфинин бомбардманы заманы) эениш тятбиг едилир.


    Яд.:
    Б р а у н Д.Е., Д ж е к с о н А.Д. Нуклон-нуклонные взаимодействия. М., 1979.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DEYTRON

    ДЕЙТРÓН – щидроэенин дейтериум изотопунун нцвяси; протон вя нейтронун ялагяли щалы; 2Щ вя йа д иля ишаря едилир. Эцълц гаршылыглы тясирдя олан зярряъиклярин ян садя вя даща йахшы юйрянилмиш тяркиб системидир. Д.-ун ясас эюстяриъиляри: кцтляси 2,0135 а.к.в.; спин Ы=1; изотоп спини Т =0; рабитя енержиси раб. =2,24579 МеВ; нцвя магнетонунун магнит моменти μд=0,857438; нцвянин квадрупол електрик моменти Г=2,859·10–27см2; орта квадрат радиусу рд =1,963·10–13 см.


    Нисбятян садя олдуьу цчцн Д. нцвя реаксийаларынын моделинин ишляниб щазырланмасында “мящяк дашы” ролуну ойнайыр вя експериментал нцвя физикасында эениш истифадя едилир. Д.-ун тясири алтында эедян нцвя реаксийалары бир сыра сяъиййяви хцсусиййятляря маликдир; мяс., онларда Д.-ун протон вя нейтронлара парчаланма просесляри вя нейтронун нцвя–щядяфя ютцрцлмяси бюйцк рол ойнайыр. Д. нуклонларыn зяиф ялагяли системи олдуьундан йцксякенержили нейтронларын онда сяпилмяси нейтрон-нейтрон гаршылыглы тясири щаггында мялуматлары алмаьа имкан верир. Протондан фяргли олараг Д. нейтронлары зяиф удур вя ейни заманда онлары йахшы лянэидир ki, bu da дейтериумун аьыр су нцвя реакторларында лянэидиъи кими истифадя едилмясиня имкан йарадыр. Д.-ун интенсив дястяляри радиоактив изотопларын, щямчинин сцрятли нейтронларыn алынмасы цчцн (мяс., бериллиум щядяфинин бомбардманы заманы) эениш тятбиг едилир.


    Яд.:
    Б р а у н Д.Е., Д ж е к с о н А.Д. Нуклон-нуклонные взаимодействия. М., 1979.

    DEYTRON

    ДЕЙТРÓН – щидроэенин дейтериум изотопунун нцвяси; протон вя нейтронун ялагяли щалы; 2Щ вя йа д иля ишаря едилир. Эцълц гаршылыглы тясирдя олан зярряъиклярин ян садя вя даща йахшы юйрянилмиш тяркиб системидир. Д.-ун ясас эюстяриъиляри: кцтляси 2,0135 а.к.в.; спин Ы=1; изотоп спини Т =0; рабитя енержиси раб. =2,24579 МеВ; нцвя магнетонунун магнит моменти μд=0,857438; нцвянин квадрупол електрик моменти Г=2,859·10–27см2; орта квадрат радиусу рд =1,963·10–13 см.


    Нисбятян садя олдуьу цчцн Д. нцвя реаксийаларынын моделинин ишляниб щазырланмасында “мящяк дашы” ролуну ойнайыр вя експериментал нцвя физикасында эениш истифадя едилир. Д.-ун тясири алтында эедян нцвя реаксийалары бир сыра сяъиййяви хцсусиййятляря маликдир; мяс., онларда Д.-ун протон вя нейтронлара парчаланма просесляри вя нейтронун нцвя–щядяфя ютцрцлмяси бюйцк рол ойнайыр. Д. нуклонларыn зяиф ялагяли системи олдуьундан йцксякенержили нейтронларын онда сяпилмяси нейтрон-нейтрон гаршылыглы тясири щаггында мялуматлары алмаьа имкан верир. Протондан фяргли олараг Д. нейтронлары зяиф удур вя ейни заманда онлары йахшы лянэидир ki, bu da дейтериумун аьыр су нцвя реакторларында лянэидиъи кими истифадя едилмясиня имкан йарадыр. Д.-ун интенсив дястяляри радиоактив изотопларын, щямчинин сцрятли нейтронларыn алынмасы цчцн (мяс., бериллиум щядяфинин бомбардманы заманы) эениш тятбиг едилир.


    Яд.:
    Б р а у н Д.Е., Д ж е к с о н А.Д. Нуклон-нуклонные взаимодействия. М., 1979.