Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DƏNİZ HÖRÜMÇƏKLƏRİ

    ДЯНИЗ ЩЮРЦМЧЯКЛЯРИ, п а н т о п о д л а р (Пантопода), – дяниз буьумайаглылары синфи. Газынты щалында тапылмыш, Ашаьы Девон дюврцндян мялум олан Д.щ. мцасир формалардан аз фярглянирляр. Уз. 1 мм-дян 72 мм-я гядяр, йерийян айагларынын ачыг ара мясафяси 1,4 мм-дян 70 см-я гядяр олур. Бядян азъа сярщядлянян башла бирликдя баш-дюш вя гарын щиссяляря бюлцнцр. Башында аьыз йерляшян хортумъуг, уъунда гысгаълар олан юн ятрафлар, бармагъыглара бянзяр палплар, йумуртадашыйан айаглар (еркяклярдя олур, дишилярдя редуксийа олуна биляр) вардыр. Дюшдя узун йерийян айаглар олур, гарны гысадыр. Д.щ. цчцн ичярисиндя ба- ьырсаьын йан чыхынтылары (лап ахырынъы буьума гядяр) вя боруйабянзяр гонадалар (ъинсиййят вязиляри) йерляшян инкишаф етмиш айаглар характерикдир. Синир системи удлагалты вя удлагцстц синир дцйцнляри вя гарын синир зянъириндян, щисс органлары башын цст тяряфиндя йерляшян садя эюзъцкляр вя бцтцн бядян бойу йерляшян щиссийат тцкъцкляриндян ибарятдир. Дузлулуьу нормал олан вя надир щалларда суйу ширинляшмиш дахили дянизлярдя йашайан 1200-дян чох нювц вар. Яксяриййяти дайаз суларда олур, анъаг дярин суларда (7,5 км-ядяк) йашайан нювляри дя вар. Инкишафы метаморфозладыр. Йумуртадан, щидроидлярля гидаланан алты-айаглы сцрфяляр чыхыр. Йашлы фярдляр йыртыъы вя йарымпаразитдирляр (хортумун вя язяляли удлаьын кюмяйиля онурьасызларын йумшаг тохумаларыны сорурлар), бязи нювляри детрит (чцрцнтц) вя йосунларла гидаланыр; узун мцддят аълыьа дюзя билирляр. Д. щ. бязи балыг вя хярчянэкимилярин гидасыны тяшкил едирляр.

     Decalopoda australis дяниз щюрцмчяйи.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DƏNİZ HÖRÜMÇƏKLƏRİ

    ДЯНИЗ ЩЮРЦМЧЯКЛЯРИ, п а н т о п о д л а р (Пантопода), – дяниз буьумайаглылары синфи. Газынты щалында тапылмыш, Ашаьы Девон дюврцндян мялум олан Д.щ. мцасир формалардан аз фярглянирляр. Уз. 1 мм-дян 72 мм-я гядяр, йерийян айагларынын ачыг ара мясафяси 1,4 мм-дян 70 см-я гядяр олур. Бядян азъа сярщядлянян башла бирликдя баш-дюш вя гарын щиссяляря бюлцнцр. Башында аьыз йерляшян хортумъуг, уъунда гысгаълар олан юн ятрафлар, бармагъыглара бянзяр палплар, йумуртадашыйан айаглар (еркяклярдя олур, дишилярдя редуксийа олуна биляр) вардыр. Дюшдя узун йерийян айаглар олур, гарны гысадыр. Д.щ. цчцн ичярисиндя ба- ьырсаьын йан чыхынтылары (лап ахырынъы буьума гядяр) вя боруйабянзяр гонадалар (ъинсиййят вязиляри) йерляшян инкишаф етмиш айаглар характерикдир. Синир системи удлагалты вя удлагцстц синир дцйцнляри вя гарын синир зянъириндян, щисс органлары башын цст тяряфиндя йерляшян садя эюзъцкляр вя бцтцн бядян бойу йерляшян щиссийат тцкъцкляриндян ибарятдир. Дузлулуьу нормал олан вя надир щалларда суйу ширинляшмиш дахили дянизлярдя йашайан 1200-дян чох нювц вар. Яксяриййяти дайаз суларда олур, анъаг дярин суларда (7,5 км-ядяк) йашайан нювляри дя вар. Инкишафы метаморфозладыр. Йумуртадан, щидроидлярля гидаланан алты-айаглы сцрфяляр чыхыр. Йашлы фярдляр йыртыъы вя йарымпаразитдирляр (хортумун вя язяляли удлаьын кюмяйиля онурьасызларын йумшаг тохумаларыны сорурлар), бязи нювляри детрит (чцрцнтц) вя йосунларла гидаланыр; узун мцддят аълыьа дюзя билирляр. Д. щ. бязи балыг вя хярчянэкимилярин гидасыны тяшкил едирляр.

     Decalopoda australis дяниз щюрцмчяйи.

    DƏNİZ HÖRÜMÇƏKLƏRİ

    ДЯНИЗ ЩЮРЦМЧЯКЛЯРИ, п а н т о п о д л а р (Пантопода), – дяниз буьумайаглылары синфи. Газынты щалында тапылмыш, Ашаьы Девон дюврцндян мялум олан Д.щ. мцасир формалардан аз фярглянирляр. Уз. 1 мм-дян 72 мм-я гядяр, йерийян айагларынын ачыг ара мясафяси 1,4 мм-дян 70 см-я гядяр олур. Бядян азъа сярщядлянян башла бирликдя баш-дюш вя гарын щиссяляря бюлцнцр. Башында аьыз йерляшян хортумъуг, уъунда гысгаълар олан юн ятрафлар, бармагъыглара бянзяр палплар, йумуртадашыйан айаглар (еркяклярдя олур, дишилярдя редуксийа олуна биляр) вардыр. Дюшдя узун йерийян айаглар олур, гарны гысадыр. Д.щ. цчцн ичярисиндя ба- ьырсаьын йан чыхынтылары (лап ахырынъы буьума гядяр) вя боруйабянзяр гонадалар (ъинсиййят вязиляри) йерляшян инкишаф етмиш айаглар характерикдир. Синир системи удлагалты вя удлагцстц синир дцйцнляри вя гарын синир зянъириндян, щисс органлары башын цст тяряфиндя йерляшян садя эюзъцкляр вя бцтцн бядян бойу йерляшян щиссийат тцкъцкляриндян ибарятдир. Дузлулуьу нормал олан вя надир щалларда суйу ширинляшмиш дахили дянизлярдя йашайан 1200-дян чох нювц вар. Яксяриййяти дайаз суларда олур, анъаг дярин суларда (7,5 км-ядяк) йашайан нювляри дя вар. Инкишафы метаморфозладыр. Йумуртадан, щидроидлярля гидаланан алты-айаглы сцрфяляр чыхыр. Йашлы фярдляр йыртыъы вя йарымпаразитдирляр (хортумун вя язяляли удлаьын кюмяйиля онурьасызларын йумшаг тохумаларыны сорурлар), бязи нювляри детрит (чцрцнтц) вя йосунларла гидаланыр; узун мцддят аълыьа дюзя билирляр. Д. щ. бязи балыг вя хярчянэкимилярин гидасыны тяшкил едирляр.

     Decalopoda australis дяниз щюрцмчяйи.