Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DƏNİZ TISBAĞALARI

    ДЯНИЗ ТЫСБАЬАЛАРЫ (Ъщелониидае) – тысбаьалар фясиляси. Даим су мцщитиндя йашамаьа уйьунлашмыш ири сцрцнянляр (зирещинин уз. 1,4 м-ядяк, кцтляси 400 кг-а гядяр олур). Зирещи щцндцр дейил, сцрцшэян гярни галханъыгларла юртцлцдцр. Сцмцкдян олан бел галханы габырьалар вя кянар гатлар арасында дешиклярин ямяля эялмяси щесабына йцнэцлляшмишдир. Ири башы вя кцрякшякилли ятрафлары чанаьа йыьылмыр, йоьун вя гыса бойну ися гисмян йыьылыр. Д.т. ятрафларын (хцсусиля арха ятрафлара нисбятян чох ири юн ятрафларын) кцряквары щярякяти иля йахшы цзцр вя суйа баш вурурлар. Йалныз бирляшмиш вязиййятдя олан 1-3-ъц бармагларда гыса ъайнаглар вар. Яксяриййяти балыглар, моллйусклар, дяриситикалылар, хярчянэкимиляр, баьырсагбош- луглулар вя сцнэярлярля гидаланыр; ян ириси сайылан йашыл тысбаьа (Ъщелониа мйдас) йосунларла гидаланыр. Д.т. бцтцн щяйатларыны дяниздя кечирир, чохалма йери иля океанын болгидалы йерляри арасында узаг (бязян 1000 км-ядяк) миграсийалар едирляр. Дишиляр анъаг йумурта гоймаг цчцн сащиля чыхыр. Бир нечя онлугдан 350-йядяк цзяри дяриъикля юртцлц йумурталары гумда басдырыр, йуваламаг цчцн 60 см дяринликдяки йери арха ятрафлары иля газырлар. Йумуртадан чыхан балалар дярщал дянизя цз тутур, ахынлар онлары океанын узаг йерляриня апарыр. Д.т. ъинси йеткинлийя чатдыгда чохалмаг цчцн яввялки йува йерляриня гайыдырлар. 4 ъинся аид олан 6 нювц вар: логгерхедляр вя йа йекябаш тысбаьалар (Ъаретта), йашыл вя йа шорба тысбаьалары (Ъщелониа), биссалар (Ерет-оъщелйс), ридлейляр вя йа зейтуну тысбаьалар (Лепидоъщелйс). Йер кцрясинин тропик вя субтропик дянизляриндя йайылмышлар. Дяниз ъяряйанлары иля бязи фярдляр йухары ъоьрафи енликляря эедиб чыхырлар. Д.т. узун мцддят интенсив овланмайа мяруз галдыглары цчцн (яти, йумуртасы вя зирещи истифадя олунур) тябии популйасийаларынын сайы кяскин азалмышдыр. Д.т.-нын бцтцн нювляри БТМЪ-нин “Гырмызы китабы”на дахил едилмишдир.

     Йашыл дяниз тысбаьасы (Ъщелониа мйдас).

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DƏNİZ TISBAĞALARI

    ДЯНИЗ ТЫСБАЬАЛАРЫ (Ъщелониидае) – тысбаьалар фясиляси. Даим су мцщитиндя йашамаьа уйьунлашмыш ири сцрцнянляр (зирещинин уз. 1,4 м-ядяк, кцтляси 400 кг-а гядяр олур). Зирещи щцндцр дейил, сцрцшэян гярни галханъыгларла юртцлцдцр. Сцмцкдян олан бел галханы габырьалар вя кянар гатлар арасында дешиклярин ямяля эялмяси щесабына йцнэцлляшмишдир. Ири башы вя кцрякшякилли ятрафлары чанаьа йыьылмыр, йоьун вя гыса бойну ися гисмян йыьылыр. Д.т. ятрафларын (хцсусиля арха ятрафлара нисбятян чох ири юн ятрафларын) кцряквары щярякяти иля йахшы цзцр вя суйа баш вурурлар. Йалныз бирляшмиш вязиййятдя олан 1-3-ъц бармагларда гыса ъайнаглар вар. Яксяриййяти балыглар, моллйусклар, дяриситикалылар, хярчянэкимиляр, баьырсагбош- луглулар вя сцнэярлярля гидаланыр; ян ириси сайылан йашыл тысбаьа (Ъщелониа мйдас) йосунларла гидаланыр. Д.т. бцтцн щяйатларыны дяниздя кечирир, чохалма йери иля океанын болгидалы йерляри арасында узаг (бязян 1000 км-ядяк) миграсийалар едирляр. Дишиляр анъаг йумурта гоймаг цчцн сащиля чыхыр. Бир нечя онлугдан 350-йядяк цзяри дяриъикля юртцлц йумурталары гумда басдырыр, йуваламаг цчцн 60 см дяринликдяки йери арха ятрафлары иля газырлар. Йумуртадан чыхан балалар дярщал дянизя цз тутур, ахынлар онлары океанын узаг йерляриня апарыр. Д.т. ъинси йеткинлийя чатдыгда чохалмаг цчцн яввялки йува йерляриня гайыдырлар. 4 ъинся аид олан 6 нювц вар: логгерхедляр вя йа йекябаш тысбаьалар (Ъаретта), йашыл вя йа шорба тысбаьалары (Ъщелониа), биссалар (Ерет-оъщелйс), ридлейляр вя йа зейтуну тысбаьалар (Лепидоъщелйс). Йер кцрясинин тропик вя субтропик дянизляриндя йайылмышлар. Дяниз ъяряйанлары иля бязи фярдляр йухары ъоьрафи енликляря эедиб чыхырлар. Д.т. узун мцддят интенсив овланмайа мяруз галдыглары цчцн (яти, йумуртасы вя зирещи истифадя олунур) тябии популйасийаларынын сайы кяскин азалмышдыр. Д.т.-нын бцтцн нювляри БТМЪ-нин “Гырмызы китабы”на дахил едилмишдир.

     Йашыл дяниз тысбаьасы (Ъщелониа мйдас).

    DƏNİZ TISBAĞALARI

    ДЯНИЗ ТЫСБАЬАЛАРЫ (Ъщелониидае) – тысбаьалар фясиляси. Даим су мцщитиндя йашамаьа уйьунлашмыш ири сцрцнянляр (зирещинин уз. 1,4 м-ядяк, кцтляси 400 кг-а гядяр олур). Зирещи щцндцр дейил, сцрцшэян гярни галханъыгларла юртцлцдцр. Сцмцкдян олан бел галханы габырьалар вя кянар гатлар арасында дешиклярин ямяля эялмяси щесабына йцнэцлляшмишдир. Ири башы вя кцрякшякилли ятрафлары чанаьа йыьылмыр, йоьун вя гыса бойну ися гисмян йыьылыр. Д.т. ятрафларын (хцсусиля арха ятрафлара нисбятян чох ири юн ятрафларын) кцряквары щярякяти иля йахшы цзцр вя суйа баш вурурлар. Йалныз бирляшмиш вязиййятдя олан 1-3-ъц бармагларда гыса ъайнаглар вар. Яксяриййяти балыглар, моллйусклар, дяриситикалылар, хярчянэкимиляр, баьырсагбош- луглулар вя сцнэярлярля гидаланыр; ян ириси сайылан йашыл тысбаьа (Ъщелониа мйдас) йосунларла гидаланыр. Д.т. бцтцн щяйатларыны дяниздя кечирир, чохалма йери иля океанын болгидалы йерляри арасында узаг (бязян 1000 км-ядяк) миграсийалар едирляр. Дишиляр анъаг йумурта гоймаг цчцн сащиля чыхыр. Бир нечя онлугдан 350-йядяк цзяри дяриъикля юртцлц йумурталары гумда басдырыр, йуваламаг цчцн 60 см дяринликдяки йери арха ятрафлары иля газырлар. Йумуртадан чыхан балалар дярщал дянизя цз тутур, ахынлар онлары океанын узаг йерляриня апарыр. Д.т. ъинси йеткинлийя чатдыгда чохалмаг цчцн яввялки йува йерляриня гайыдырлар. 4 ъинся аид олан 6 нювц вар: логгерхедляр вя йа йекябаш тысбаьалар (Ъаретта), йашыл вя йа шорба тысбаьалары (Ъщелониа), биссалар (Ерет-оъщелйс), ридлейляр вя йа зейтуну тысбаьалар (Лепидоъщелйс). Йер кцрясинин тропик вя субтропик дянизляриндя йайылмышлар. Дяниз ъяряйанлары иля бязи фярдляр йухары ъоьрафи енликляря эедиб чыхырлар. Д.т. узун мцддят интенсив овланмайа мяруз галдыглары цчцн (яти, йумуртасы вя зирещи истифадя олунур) тябии популйасийаларынын сайы кяскин азалмышдыр. Д.т.-нын бцтцн нювляри БТМЪ-нин “Гырмызы китабы”на дахил едилмишдир.

     Йашыл дяниз тысбаьасы (Ъщелониа мйдас).