Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VI CİLD (ÇİNÁB, Çenab - DƏMİRÇİYEVA)
    DƏNİZ ZANBAQLARI

    ДЯНИЗ ЗАНБАГЛАРЫ (Ъриноидеа) – ян гядим дяриситиканлылардан олан онурьасызлар синфи. Ашаьы Кембридян мялумдур. Орта Палеозойда чичяклянмя дюврцня чатмыш (бир нечя йарымсиниф), Палеозойун сонунда яксяриййятинин нясли кясилмишдир; 5 миндян чох нюв газынты щалында тапылмышдыр. Бядяни каса шякиллидир (касаъыг); цст щиссянин мяркязиндя аьыз йерляшир. Беш ядяд шца (голлар) бир нечя дяфя шахяляняряк бязи нювлярдя 200-я гядяр йаланчы голлардан ибарят ики ъярэяли йан чыхынтылар – пиннулалар ямяля эятирирляр. Пиннулаларын цзяриндя йерляшян амбулакрал айагъыглар Д.з.-нын гидаландыьы хырда планктон организмляри вя детритляри тутур. Скелет киряъ лювщялярдян – склеритлярдян ибарятдир. Саплаглы Д.з.-нын бядяни онун цзяриндя щярякятли быьъыглар олан саплагъыьын (уз. 1 м-ядяк) кюмяйи иля субстрата йапышыр. Саплагсыз Д.з.-нда касаъыьын гаидя щиссясиндян чохсайлы щярякятли чыхынтылар – гылъыглар чыхыр. Бу гылъыгларын кюмяйи иля саплагсыз Д.з. йапышдыглары йерляри дяйишя вя сцрцня билир, щятта голларыны нювбяли шякилдя йыьыб-ачмагла цзцрляр (ачылмыш голлар арасында мясафя 90 см-ядякдир); чох вахт парлаг рянэли олурлар. Амбулакрал системин щялгяви каналындан чыхан чохсайлы дашлашмыш каналлар вя касанын аьыз тяряфиндя йерляшян чохлу мясамяляр бядян бошлуьуна ачылыр. Ъинси вязилярин ясасы голларын алт щиссясиндяки пиннулалардадыр; гаметляр бядян диварынын даьылмасы нятиъясиндя чыхырлар. Сцрфяси пелаэикдир, гидаланмыр; дибя чюкяряк метаморфоза уьрайыр.

     Oxycomanthus bennetti саплагсыз дяниз занбаьы.

    Саплаглы Д.з. (100 нюв) дяниз вя океанларын 9700 м дяринлийинядяк материк ятякляриндя йашайырлар; онларын саплаьы вя шцалары яйиля билир. Саплагсыз Д.з. (600 мцасир нюв) дайаз вя илыг суларда йашайырлар.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ÇİNÁB, Çenab – DƏMİRÇİYEVA
    DƏNİZ ZANBAQLARI

    ДЯНИЗ ЗАНБАГЛАРЫ (Ъриноидеа) – ян гядим дяриситиканлылардан олан онурьасызлар синфи. Ашаьы Кембридян мялумдур. Орта Палеозойда чичяклянмя дюврцня чатмыш (бир нечя йарымсиниф), Палеозойун сонунда яксяриййятинин нясли кясилмишдир; 5 миндян чох нюв газынты щалында тапылмышдыр. Бядяни каса шякиллидир (касаъыг); цст щиссянин мяркязиндя аьыз йерляшир. Беш ядяд шца (голлар) бир нечя дяфя шахяляняряк бязи нювлярдя 200-я гядяр йаланчы голлардан ибарят ики ъярэяли йан чыхынтылар – пиннулалар ямяля эятирирляр. Пиннулаларын цзяриндя йерляшян амбулакрал айагъыглар Д.з.-нын гидаландыьы хырда планктон организмляри вя детритляри тутур. Скелет киряъ лювщялярдян – склеритлярдян ибарятдир. Саплаглы Д.з.-нын бядяни онун цзяриндя щярякятли быьъыглар олан саплагъыьын (уз. 1 м-ядяк) кюмяйи иля субстрата йапышыр. Саплагсыз Д.з.-нда касаъыьын гаидя щиссясиндян чохсайлы щярякятли чыхынтылар – гылъыглар чыхыр. Бу гылъыгларын кюмяйи иля саплагсыз Д.з. йапышдыглары йерляри дяйишя вя сцрцня билир, щятта голларыны нювбяли шякилдя йыьыб-ачмагла цзцрляр (ачылмыш голлар арасында мясафя 90 см-ядякдир); чох вахт парлаг рянэли олурлар. Амбулакрал системин щялгяви каналындан чыхан чохсайлы дашлашмыш каналлар вя касанын аьыз тяряфиндя йерляшян чохлу мясамяляр бядян бошлуьуна ачылыр. Ъинси вязилярин ясасы голларын алт щиссясиндяки пиннулалардадыр; гаметляр бядян диварынын даьылмасы нятиъясиндя чыхырлар. Сцрфяси пелаэикдир, гидаланмыр; дибя чюкяряк метаморфоза уьрайыр.

     Oxycomanthus bennetti саплагсыз дяниз занбаьы.

    Саплаглы Д.з. (100 нюв) дяниз вя океанларын 9700 м дяринлийинядяк материк ятякляриндя йашайырлар; онларын саплаьы вя шцалары яйиля билир. Саплагсыз Д.з. (600 мцасир нюв) дайаз вя илыг суларда йашайырлар.

    DƏNİZ ZANBAQLARI

    ДЯНИЗ ЗАНБАГЛАРЫ (Ъриноидеа) – ян гядим дяриситиканлылардан олан онурьасызлар синфи. Ашаьы Кембридян мялумдур. Орта Палеозойда чичяклянмя дюврцня чатмыш (бир нечя йарымсиниф), Палеозойун сонунда яксяриййятинин нясли кясилмишдир; 5 миндян чох нюв газынты щалында тапылмышдыр. Бядяни каса шякиллидир (касаъыг); цст щиссянин мяркязиндя аьыз йерляшир. Беш ядяд шца (голлар) бир нечя дяфя шахяляняряк бязи нювлярдя 200-я гядяр йаланчы голлардан ибарят ики ъярэяли йан чыхынтылар – пиннулалар ямяля эятирирляр. Пиннулаларын цзяриндя йерляшян амбулакрал айагъыглар Д.з.-нын гидаландыьы хырда планктон организмляри вя детритляри тутур. Скелет киряъ лювщялярдян – склеритлярдян ибарятдир. Саплаглы Д.з.-нын бядяни онун цзяриндя щярякятли быьъыглар олан саплагъыьын (уз. 1 м-ядяк) кюмяйи иля субстрата йапышыр. Саплагсыз Д.з.-нда касаъыьын гаидя щиссясиндян чохсайлы щярякятли чыхынтылар – гылъыглар чыхыр. Бу гылъыгларын кюмяйи иля саплагсыз Д.з. йапышдыглары йерляри дяйишя вя сцрцня билир, щятта голларыны нювбяли шякилдя йыьыб-ачмагла цзцрляр (ачылмыш голлар арасында мясафя 90 см-ядякдир); чох вахт парлаг рянэли олурлар. Амбулакрал системин щялгяви каналындан чыхан чохсайлы дашлашмыш каналлар вя касанын аьыз тяряфиндя йерляшян чохлу мясамяляр бядян бошлуьуна ачылыр. Ъинси вязилярин ясасы голларын алт щиссясиндяки пиннулалардадыр; гаметляр бядян диварынын даьылмасы нятиъясиндя чыхырлар. Сцрфяси пелаэикдир, гидаланмыр; дибя чюкяряк метаморфоза уьрайыр.

     Oxycomanthus bennetti саплагсыз дяниз занбаьы.

    Саплаглы Д.з. (100 нюв) дяниз вя океанларын 9700 м дяринлийинядяк материк ятякляриндя йашайырлар; онларын саплаьы вя шцалары яйиля билир. Саплагсыз Д.з. (600 мцасир нюв) дайаз вя илыг суларда йашайырлар.