DӘRİNLİK YARIQLARI – Yer qabığı və üst mantiyanın iri mütəhərrik bloklarının birləşmə zonası. D.y. yüzlərlə km məsafəyə uzanır, dərinliyi və eni isə onlarla km-­ə çatır. D.y.­-nın inkişaf müddəti geol. dövr və eralarla ölçülür və Yer qabığının ayrı­ayrı iri elementləri arasında sərhəd strukturu rolunu oynayır; üst mantiya və Yer qa­bığının dərin hissələri ilə Yer səthi arasında əlaqə yaradır. Тarixi geotektonikanın əsas anlayışı olan “D.y.” termini 1945 ildə A.V.Peyve tərəfindən təklif edilmişdir. D.y. böyük dərinliklərdə özünü yüksək axarlıq zonası kimi aparır. D.y.­-nın daxili quruluşu olduqca mürəkkəbdir; onlar üçün ensiz bloklar – qırılmalarla bir­birindən ayrılan yüksək diferensial mütəhərrik lövhə və pazlar səciyyəvidir. D.y. zonalarında qırıl­mayan çökəklər və ensiz qalxıntılar əmələ gəlir. Yer səthində D.y. zonaları boyu subparalel qırılmaların sıxlaşması nəticə­sində mürəkkəb sistemlər – D.y. qurşaqları yaranır. D.y.­-nın təkamülündə maqmatizm mühüm yer tutur; əsasi və ultraəsasi sü­xurlar və onlar üzrə serpentinit qurşaq­larının yaranması səciyyəvidir. Bir çox hallarda D.y. zonaları ilə yeraltı su çıxışları, endogen mənşəli faydalı qazıntı yataqları, habelə yarıqyanı çökəklərin çökmə sü­xurlar formasiyasında ekzogen mənşəli yataqlar əlaqədar olur. Platforma özülün­dəki D.y. neft və qaz yataqlarının platforma örtüyündə lokallaşması üçün əlverişli strukturun yaranmasına səbəb olur. D.y.­-nın təsnifatı A.V.Peyve, A.Suvorov, V.Y.Xain və b. tərəfindən verilmişdir.

Əd.: П е й в е А.В. Глубинные разломы и их роль в строении и развитии земной коры. Избр.труды. М., 1990.