Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    DİSPERSİYA TƏNLİYİ

    ДИСПЕРСИЙА ТЯНЛИЙИ – хятти биръинс системлярдя: бцтюв (кясилмяз) мцщитлярдя, ютцрцъц хятлярдя, дальаютцрянлярдя, периодик гурулушларда вя с. мяхсуси щармоник дальаларын (нормал дальаларын) ω тезлийи иля к дальа векторуну ялагяляндирян ифадя. Д.т. ашкар [ω = ω(k)] вя йа гейри-ашкар [ ф (ω, k) = 0] шяклиндя йазылыр. Изотроп мцщитлярдя тезлик йалныз дальа векторунун модулундан асылыдыр: ω = ω(k). ω(k) асылылыьы биргиймятли олмадыгда Д.т-нин биргиймятли будагларыны системин нормал модаларына уйьун, йяни ейни структур- лу нормал дальалар топлусуна айырырлар: ω = ωn(k) (бурада н = 1, 2,…). Д.т. кюкляринин (k, ω) мцстявиси цзяриндяки графики тясвири дисперсийа яйриси адланыр.


    Д.т. щармоник дальаларын k истигамятиндя фаза сцрятлярини (υf = ω/k), квазищармоник бирмодалы дальа пакетляринин йердяйишмясинин груп сцрятини (υгр = ∂ω/∂k), пакетлярин габарыглыьыны тяйин едир. ω вя к-нын комплекс гиймятляри областында Д.т. дальаларынын йайылма просесляринин заман вя мякан инкрементлярини (вя йа декрементлярини) тяйин едир.


    Гейри-хятти стасионар дальа просесляриндя (периодик гейри-хятти дальалар вя йа тяк дальалар – солитонлар) цмумиляшдирилмиш Д.т. мювъуддур. Бу щалда гейри-хятти Д.т. стасионар дальанын амплитудуну онун структур параметрляри иля – характерик заман вя мигйасла ялагяляндирир (бах
    Гейри-хятти рягсляр вя дальалар).


    Бярк ъисмин квант нязяриййясиндя Д.т. квазизярряъийин ℰ енержисинин п импулсундан асылылыьыдыр (бах Дисперсийа гануну).

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    DİSPERSİYA TƏNLİYİ

    ДИСПЕРСИЙА ТЯНЛИЙИ – хятти биръинс системлярдя: бцтюв (кясилмяз) мцщитлярдя, ютцрцъц хятлярдя, дальаютцрянлярдя, периодик гурулушларда вя с. мяхсуси щармоник дальаларын (нормал дальаларын) ω тезлийи иля к дальа векторуну ялагяляндирян ифадя. Д.т. ашкар [ω = ω(k)] вя йа гейри-ашкар [ ф (ω, k) = 0] шяклиндя йазылыр. Изотроп мцщитлярдя тезлик йалныз дальа векторунун модулундан асылыдыр: ω = ω(k). ω(k) асылылыьы биргиймятли олмадыгда Д.т-нин биргиймятли будагларыны системин нормал модаларына уйьун, йяни ейни структур- лу нормал дальалар топлусуна айырырлар: ω = ωn(k) (бурада н = 1, 2,…). Д.т. кюкляринин (k, ω) мцстявиси цзяриндяки графики тясвири дисперсийа яйриси адланыр.


    Д.т. щармоник дальаларын k истигамятиндя фаза сцрятлярини (υf = ω/k), квазищармоник бирмодалы дальа пакетляринин йердяйишмясинин груп сцрятини (υгр = ∂ω/∂k), пакетлярин габарыглыьыны тяйин едир. ω вя к-нын комплекс гиймятляри областында Д.т. дальаларынын йайылма просесляринин заман вя мякан инкрементлярини (вя йа декрементлярини) тяйин едир.


    Гейри-хятти стасионар дальа просесляриндя (периодик гейри-хятти дальалар вя йа тяк дальалар – солитонлар) цмумиляшдирилмиш Д.т. мювъуддур. Бу щалда гейри-хятти Д.т. стасионар дальанын амплитудуну онун структур параметрляри иля – характерик заман вя мигйасла ялагяляндирир (бах
    Гейри-хятти рягсляр вя дальалар).


    Бярк ъисмин квант нязяриййясиндя Д.т. квазизярряъийин ℰ енержисинин п импулсундан асылылыьыдыр (бах Дисперсийа гануну).

    DİSPERSİYA TƏNLİYİ

    ДИСПЕРСИЙА ТЯНЛИЙИ – хятти биръинс системлярдя: бцтюв (кясилмяз) мцщитлярдя, ютцрцъц хятлярдя, дальаютцрянлярдя, периодик гурулушларда вя с. мяхсуси щармоник дальаларын (нормал дальаларын) ω тезлийи иля к дальа векторуну ялагяляндирян ифадя. Д.т. ашкар [ω = ω(k)] вя йа гейри-ашкар [ ф (ω, k) = 0] шяклиндя йазылыр. Изотроп мцщитлярдя тезлик йалныз дальа векторунун модулундан асылыдыр: ω = ω(k). ω(k) асылылыьы биргиймятли олмадыгда Д.т-нин биргиймятли будагларыны системин нормал модаларына уйьун, йяни ейни структур- лу нормал дальалар топлусуна айырырлар: ω = ωn(k) (бурада н = 1, 2,…). Д.т. кюкляринин (k, ω) мцстявиси цзяриндяки графики тясвири дисперсийа яйриси адланыр.


    Д.т. щармоник дальаларын k истигамятиндя фаза сцрятлярини (υf = ω/k), квазищармоник бирмодалы дальа пакетляринин йердяйишмясинин груп сцрятини (υгр = ∂ω/∂k), пакетлярин габарыглыьыны тяйин едир. ω вя к-нын комплекс гиймятляри областында Д.т. дальаларынын йайылма просесляринин заман вя мякан инкрементлярини (вя йа декрементлярини) тяйин едир.


    Гейри-хятти стасионар дальа просесляриндя (периодик гейри-хятти дальалар вя йа тяк дальалар – солитонлар) цмумиляшдирилмиш Д.т. мювъуддур. Бу щалда гейри-хятти Д.т. стасионар дальанын амплитудуну онун структур параметрляри иля – характерик заман вя мигйасла ялагяляндирир (бах
    Гейри-хятти рягсляр вя дальалар).


    Бярк ъисмин квант нязяриййясиндя Д.т. квазизярряъийин ℰ енержисинин п импулсундан асылылыьыдыр (бах Дисперсийа гануну).