Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    DİSSİPATİV FUNKSİYA

    ДИССИПАТИВ ФУНКСИЙА (сяпилмя функсийасы) – низамлы щярякят енержисинин низамсыз щярякят енержисиня, сон нятиъядя истилийя кечмясини нязяря алмаг цчцн дахил едилян функсийа. Мяс., Д.ф. юзлц сцртцнмянин механики системин щярякятиня тясирини нязяря алыр вя бу системин ващид заманда там механики енержисинин азал- масыны, йяни енержинин диссипасийасыны (сяпилмясини) характеризя едир. Цмумиляшдирилмиш ги (и =1,…, н) координатлары иля вязиййяти тяйин едилян н сярбястлик дяряъяли механики систем цчцн Д.ф.-ны мянфи олмайан мцяййян квадратик форма шяклиндя тясвир етмяк олар:



    Бурада г· г· – цмумиляшдирилмиш сцрятляр,bиj– цмумиляшдирилмиш ги координатларындан асылы олан ямсаллардыр. Д.ф. щяр бир ги координатына уйьун диссипатив гцввяни тяйин етмяйя имкан верир. Д.ф.-йа бцтцн цмумиляшдирилмиш сцрятляр дахил оларса, онда Ф > 0 вя диссипасийа там, гисмян дахил оларса, Ф ≥ 0 вя диссипасийа натамам адланыр. Енержи сяпилмясинин юлчцсц кими Д.ф. Ф = – (1/2)дЕ/дт шяклиндя тясвир едилир, бурада Е – системин там механики енержисидир.


    Д.ф. анлайышы физиканын диэяр бюлмяляриндя дя диссипатив системлярин юйрянилмясиндя истифадя едилир вя физики системдя баш верян гейри-таразлыг просесляр нятиъясиндя ващид заманда системин ентропийасынын артмасыны характеризя едир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    DİSSİPATİV FUNKSİYA

    ДИССИПАТИВ ФУНКСИЙА (сяпилмя функсийасы) – низамлы щярякят енержисинин низамсыз щярякят енержисиня, сон нятиъядя истилийя кечмясини нязяря алмаг цчцн дахил едилян функсийа. Мяс., Д.ф. юзлц сцртцнмянин механики системин щярякятиня тясирини нязяря алыр вя бу системин ващид заманда там механики енержисинин азал- масыны, йяни енержинин диссипасийасыны (сяпилмясини) характеризя едир. Цмумиляшдирилмиш ги (и =1,…, н) координатлары иля вязиййяти тяйин едилян н сярбястлик дяряъяли механики систем цчцн Д.ф.-ны мянфи олмайан мцяййян квадратик форма шяклиндя тясвир етмяк олар:



    Бурада г· г· – цмумиляшдирилмиш сцрятляр,bиj– цмумиляшдирилмиш ги координатларындан асылы олан ямсаллардыр. Д.ф. щяр бир ги координатына уйьун диссипатив гцввяни тяйин етмяйя имкан верир. Д.ф.-йа бцтцн цмумиляшдирилмиш сцрятляр дахил оларса, онда Ф > 0 вя диссипасийа там, гисмян дахил оларса, Ф ≥ 0 вя диссипасийа натамам адланыр. Енержи сяпилмясинин юлчцсц кими Д.ф. Ф = – (1/2)дЕ/дт шяклиндя тясвир едилир, бурада Е – системин там механики енержисидир.


    Д.ф. анлайышы физиканын диэяр бюлмяляриндя дя диссипатив системлярин юйрянилмясиндя истифадя едилир вя физики системдя баш верян гейри-таразлыг просесляр нятиъясиндя ващид заманда системин ентропийасынын артмасыны характеризя едир.

    DİSSİPATİV FUNKSİYA

    ДИССИПАТИВ ФУНКСИЙА (сяпилмя функсийасы) – низамлы щярякят енержисинин низамсыз щярякят енержисиня, сон нятиъядя истилийя кечмясини нязяря алмаг цчцн дахил едилян функсийа. Мяс., Д.ф. юзлц сцртцнмянин механики системин щярякятиня тясирини нязяря алыр вя бу системин ващид заманда там механики енержисинин азал- масыны, йяни енержинин диссипасийасыны (сяпилмясини) характеризя едир. Цмумиляшдирилмиш ги (и =1,…, н) координатлары иля вязиййяти тяйин едилян н сярбястлик дяряъяли механики систем цчцн Д.ф.-ны мянфи олмайан мцяййян квадратик форма шяклиндя тясвир етмяк олар:



    Бурада г· г· – цмумиляшдирилмиш сцрятляр,bиj– цмумиляшдирилмиш ги координатларындан асылы олан ямсаллардыр. Д.ф. щяр бир ги координатына уйьун диссипатив гцввяни тяйин етмяйя имкан верир. Д.ф.-йа бцтцн цмумиляшдирилмиш сцрятляр дахил оларса, онда Ф > 0 вя диссипасийа там, гисмян дахил оларса, Ф ≥ 0 вя диссипасийа натамам адланыр. Енержи сяпилмясинин юлчцсц кими Д.ф. Ф = – (1/2)дЕ/дт шяклиндя тясвир едилир, бурада Е – системин там механики енержисидир.


    Д.ф. анлайышы физиканын диэяр бюлмяляриндя дя диссипатив системлярин юйрянилмясиндя истифадя едилир вя физики системдя баш верян гейри-таразлыг просесляр нятиъясиндя ващид заманда системин ентропийасынын артмасыны характеризя едир.