EVELƏR (özlәrini eveqbe adlandırırlar) – fonlara (beninlilәr) qohum xalq. Qananın c.-ş., Benin vә Toqonun c. r-nlarında vә Nigeriyada yaşayırlar. Sayları tәqr. 6 mln. nәfәrdir; bunlardan 2,9 mln. Qanada, 2,8 mln. Toqoda, 500 min Nigeriyada, 150 min nәfәr isә Benindә yaşayır. E. hәmçinin qalar, uaçilәr vә acalara da qohum xalqdır. Toqo tayfaları da onlara yaxındır. Yazıları latın qrafikası әsasındadır. Niger-Kordofan dil makro ailәsinin kva ailәsinә aid eve (eveqbe, acaqbe) dilindә danışırlar. Ənәnәvi inanclar yayılmışdı, bir qismi müsәlman vә xristiandır. E.-in әcdadları, ehtimal ki, Nigeriyanın c.-q. әrazilәrindәn köçmüşlәr. 16 әsrin sonlarında E.-in bir neçә iri erkәn dövlәt qurumu (bunlardan biri Toqonun әrazisindә) meydana gәlmişdir.

Ənәnәvi mәşğuliyyәtlәri toxa әkinçiliyi (yams, maniok, qarğıdalı, tәrәvәz; qәhvә, kakao, çiyidli pambıq, kokos vә zeytun ixrac olunur), heyvandarlıq (qaramal vә davar, donuz, ev quşları), sahilyanı әrazilәrdә balıqçılıqdır. Sәnәtkarlıq sahәlәri (toxuculuq, dulusçuluq, ağac üzәrindә oyma, toxuma vә s.) tәnәzzül etmişdir. Sosial tәşkilatlanmanın әsasını kәnd icmaları vә böyük ailәlәrdәn ibarәt icmalar tәşkil edir. Başçılar in-tu әhәmiyyәtini saxlamışdır. Əmtәә-pul münasibәtlәrinin inkişafı ilә әlaqәdar icma tәdricәn dağılır.

Ənәnәvi evlәri damı külәş vә ya palma yarpaqları ilә örtülmüş düzbucaqlı möhrә daxmadır, sahilboyu әrazilәrdә isә dirәküstü evdir. Yaşayış evinin yanında taxıl anbarı, mal-qara üçün talvar vә s. tәsәrrüfat tikililәri olur. Adәtәn, kәndin mәrkәzindә bayramların vә xalq yığıncaqlarının keçirilmәsi üçün meydan, iri kәndlәrdә isә bazar yerlәşir.

Ənәnәvi kişi geyimi gen-bol biçimli köynәk vә şalvardır; bayram geyimi parlaq enli toqadan ibarәtdir. Qadın geyimi belә sarılmış iri parça, yüngül kofta, bәzәklәri isә boyunbağı, sırğa, qolbağı vә xalxaldır.

Ənәnәvi yemәklәri sousla düyü vә qarğıdalıdır; sәciyyәvi xörәklәri qari – qurudulub döyülmüş maniokdan sıyıq növüdür.

Xalq rәvayәtlәri, mahnılar, atalar sözlәri, nağıllar vә s. qorunub saxlanılmışdır. Ənәnәvi inancları әcdadlara vә tәbiәt qüvvәlәrinә sitayişdir.

Яняняви Еве рягси. Того.