Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    Bİ-Pİ


    “БИ-ПИ” (“БП плъ”) – нефт, нефт мящсуллары вя тябии йанар газын кяшфиййаты, щасилаты, емалы, нягли вя сатышыны щяйата кечирян, кимйа мящсуллары, пластик кцтля, синтетик лифляр, щейванлар цчцн йем истещсал едян трансмилли корпорасийа. Мянзил-гярарэащы Лондонда (Б. Британийа) йерляшир. Ширкятин йарадыъысы Уилйам Нокс Д’Арси Австралийадан Инэилтяряйя кючмяздян яввял гардашлары иля бирликдя гызылчыхарма сянайесиндя уьурлу ещтикарлыг ямялиййатлары иля мяшьул иди. 1901 илдя Иран тяряфиндян бу юлкядя нефт йатагларынын кяшфиййаты вя ишлянилмясиня даир консессийа алмышдыр. Нефт ахтарышы 1908 илдя уьурла нятиъялянди; беля ки, бу заман дахил олан нефтин щяъми коммерсийа истифадяси цчцн мягбул щяддя чатды. Нефт щасилатына нязарят етмяк вя ишлярин малиййяляшдирилмясини давам етдирмяк мягсядиля 1909 илдя “Инэилтяря-Иран нефт ширкяти” йарадылды. Биринъи дцнйа мцщарибяси яряфясиндя Б.Британийа щюкумяти узун мцддятя ясас
    активи Иран нефтинин чыхарылмасына даир консессийа олан ширкятин башлыъа сящмдарына чеврилди. Иранын нефт сянайесинин миллиляшдирилмяси щаггында ганун (1951) Британийа марагларына бюйцк зярбя вурду. Ширкят реэиондакы експансийасыны, о ъцмлядян Кцвейт вя Ирагда йени йатагларын ишлянилмясини сцрятлян- дирмяк мяъбуриййятиндя галды. Бундан ялавя, нефтайырма з-дларынын (о ъцмлядян Авропа вя Австралийада) тикинтисиня башланылды. Иран щакимиййят органлары иля цчиллик данышыглардан сонра 1954 илдя нефт консорсиумунун йарадылмасы щаггында разылашма ялдя едилди. Щямин ил адыны дяйишдирян ширкят йени консорсиумун сящмляринин 40%-иня сащиб олмагла, “Бритиш петролеум” ады алтында Ирана гайытды. 1965 илдя ширкят Шимал дянизинин Британийа сащилйаны суларында газ йатаьы ашкар етди вя ики илдян сонра онун сянайе истисмарына башлады. 1970 илдя щямин районда ашкар едилмиш нефтин сянайе ещтийатлары 1975 илдян щасил едилмяйя башланды. Тягр. 10 ил ярзиндя Алйаскада нефт кяшфиййаты апаран “Бритиш петролеум” 1969 илдя ишляри мцвяффягиййятля баша чатдырды. “Бритиш петролеум” активляринин вя Ощайо штатындан “Стандард ойл” нефт ширкятинин активляринин бирляшмяси иля Алйаскадакы йатагларын сянайе истисмарына башланылды. Кяшфиййат апарылмыш йатаглар “Стандард ойл” ширкятинин истифадясиня, Америка ширкятинин капиталынын 25%-и ися “Бритиш петролеум” ширкятиня верилди. 1982 илдя “Бритиш петролеум” индики адыны алды. 1987 илдя “Би-Пи” “Стандард ойл” ширкятини бцтцнлцкля яля кечирди вя Америка нефт базарында мющкямлянди; бу, базарда йени “Би-Пи Америка” ширкятинин йаранмасы иля мцшайият олунду. 1977 илдян Б. Британийа щюкумяти нефт ширкятинин сящмляриня сащиблик пайыны мцнтязям олараг азалтмаьа башлады. 1987 илдя сящмлярин дювлят пакетинин галан щиссяси сатылды. 21 ясрин яввялляриндя “Би-Пи” дцнйа нефт вя енерэетика базарынын лидерляриндян биридир. Ширкят дцнйанын 26 юлкясиндя нефт вя газ йатагларынын ахтарышыны апарыр, 21 юлкядя ширкятин з-дларында нефт емалы щяйата кечирилир. Тягр. 130 юлкядя ширкятин нцмайяндяликляри вар. Ширкятин ишчиляринин цмуми сайы 102 мин няфяр, базар дяйяри 243 млрд. доллардыр (2005). Азярбайъан “Би-Пи”-нин дяниздя нефт вя газ щасил етдийи мцщцм реэионлардан биридир. “Би-Пи” Азярб.-да бир сыра щцгуги шяхслярин гисминдя фяалиййят эюстярир. Ясас щцгуги шяхс “Би-Пи Експлорейшн (Caspian Sи) Лтд.” [“BP Exploration (Caspian Sea) Ltd.”] ширкятидир. Азярб.- да “Би-Пи” щюкумят иля баьланмыш бир нечя сазиш ясасында фяалиййят эюстярир. Ширкятин дяниздяки щасилат йатагларына “Азяри-Чыраг-Эцняшли” вя “Шащдяниз” йатаглары аиддир. Чыраг, Мяркязи Азяри, Гярби Азяри, Шярги Азяри, Шащдяниз вя Дяринсулу Эцняшли платформалары “Би-Пи”- нин дяниздяки истисмарда олан обйектляридир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    Bİ-Pİ


    “БИ-ПИ” (“БП плъ”) – нефт, нефт мящсуллары вя тябии йанар газын кяшфиййаты, щасилаты, емалы, нягли вя сатышыны щяйата кечирян, кимйа мящсуллары, пластик кцтля, синтетик лифляр, щейванлар цчцн йем истещсал едян трансмилли корпорасийа. Мянзил-гярарэащы Лондонда (Б. Британийа) йерляшир. Ширкятин йарадыъысы Уилйам Нокс Д’Арси Австралийадан Инэилтяряйя кючмяздян яввял гардашлары иля бирликдя гызылчыхарма сянайесиндя уьурлу ещтикарлыг ямялиййатлары иля мяшьул иди. 1901 илдя Иран тяряфиндян бу юлкядя нефт йатагларынын кяшфиййаты вя ишлянилмясиня даир консессийа алмышдыр. Нефт ахтарышы 1908 илдя уьурла нятиъялянди; беля ки, бу заман дахил олан нефтин щяъми коммерсийа истифадяси цчцн мягбул щяддя чатды. Нефт щасилатына нязарят етмяк вя ишлярин малиййяляшдирилмясини давам етдирмяк мягсядиля 1909 илдя “Инэилтяря-Иран нефт ширкяти” йарадылды. Биринъи дцнйа мцщарибяси яряфясиндя Б.Британийа щюкумяти узун мцддятя ясас
    активи Иран нефтинин чыхарылмасына даир консессийа олан ширкятин башлыъа сящмдарына чеврилди. Иранын нефт сянайесинин миллиляшдирилмяси щаггында ганун (1951) Британийа марагларына бюйцк зярбя вурду. Ширкят реэиондакы експансийасыны, о ъцмлядян Кцвейт вя Ирагда йени йатагларын ишлянилмясини сцрятлян- дирмяк мяъбуриййятиндя галды. Бундан ялавя, нефтайырма з-дларынын (о ъцмлядян Авропа вя Австралийада) тикинтисиня башланылды. Иран щакимиййят органлары иля цчиллик данышыглардан сонра 1954 илдя нефт консорсиумунун йарадылмасы щаггында разылашма ялдя едилди. Щямин ил адыны дяйишдирян ширкят йени консорсиумун сящмляринин 40%-иня сащиб олмагла, “Бритиш петролеум” ады алтында Ирана гайытды. 1965 илдя ширкят Шимал дянизинин Британийа сащилйаны суларында газ йатаьы ашкар етди вя ики илдян сонра онун сянайе истисмарына башлады. 1970 илдя щямин районда ашкар едилмиш нефтин сянайе ещтийатлары 1975 илдян щасил едилмяйя башланды. Тягр. 10 ил ярзиндя Алйаскада нефт кяшфиййаты апаран “Бритиш петролеум” 1969 илдя ишляри мцвяффягиййятля баша чатдырды. “Бритиш петролеум” активляринин вя Ощайо штатындан “Стандард ойл” нефт ширкятинин активляринин бирляшмяси иля Алйаскадакы йатагларын сянайе истисмарына башланылды. Кяшфиййат апарылмыш йатаглар “Стандард ойл” ширкятинин истифадясиня, Америка ширкятинин капиталынын 25%-и ися “Бритиш петролеум” ширкятиня верилди. 1982 илдя “Бритиш петролеум” индики адыны алды. 1987 илдя “Би-Пи” “Стандард ойл” ширкятини бцтцнлцкля яля кечирди вя Америка нефт базарында мющкямлянди; бу, базарда йени “Би-Пи Америка” ширкятинин йаранмасы иля мцшайият олунду. 1977 илдян Б. Британийа щюкумяти нефт ширкятинин сящмляриня сащиблик пайыны мцнтязям олараг азалтмаьа башлады. 1987 илдя сящмлярин дювлят пакетинин галан щиссяси сатылды. 21 ясрин яввялляриндя “Би-Пи” дцнйа нефт вя енерэетика базарынын лидерляриндян биридир. Ширкят дцнйанын 26 юлкясиндя нефт вя газ йатагларынын ахтарышыны апарыр, 21 юлкядя ширкятин з-дларында нефт емалы щяйата кечирилир. Тягр. 130 юлкядя ширкятин нцмайяндяликляри вар. Ширкятин ишчиляринин цмуми сайы 102 мин няфяр, базар дяйяри 243 млрд. доллардыр (2005). Азярбайъан “Би-Пи”-нин дяниздя нефт вя газ щасил етдийи мцщцм реэионлардан биридир. “Би-Пи” Азярб.-да бир сыра щцгуги шяхслярин гисминдя фяалиййят эюстярир. Ясас щцгуги шяхс “Би-Пи Експлорейшн (Caspian Sи) Лтд.” [“BP Exploration (Caspian Sea) Ltd.”] ширкятидир. Азярб.- да “Би-Пи” щюкумят иля баьланмыш бир нечя сазиш ясасында фяалиййят эюстярир. Ширкятин дяниздяки щасилат йатагларына “Азяри-Чыраг-Эцняшли” вя “Шащдяниз” йатаглары аиддир. Чыраг, Мяркязи Азяри, Гярби Азяри, Шярги Азяри, Шащдяниз вя Дяринсулу Эцняшли платформалары “Би-Пи”- нин дяниздяки истисмарда олан обйектляридир.

    Bİ-Pİ


    “БИ-ПИ” (“БП плъ”) – нефт, нефт мящсуллары вя тябии йанар газын кяшфиййаты, щасилаты, емалы, нягли вя сатышыны щяйата кечирян, кимйа мящсуллары, пластик кцтля, синтетик лифляр, щейванлар цчцн йем истещсал едян трансмилли корпорасийа. Мянзил-гярарэащы Лондонда (Б. Британийа) йерляшир. Ширкятин йарадыъысы Уилйам Нокс Д’Арси Австралийадан Инэилтяряйя кючмяздян яввял гардашлары иля бирликдя гызылчыхарма сянайесиндя уьурлу ещтикарлыг ямялиййатлары иля мяшьул иди. 1901 илдя Иран тяряфиндян бу юлкядя нефт йатагларынын кяшфиййаты вя ишлянилмясиня даир консессийа алмышдыр. Нефт ахтарышы 1908 илдя уьурла нятиъялянди; беля ки, бу заман дахил олан нефтин щяъми коммерсийа истифадяси цчцн мягбул щяддя чатды. Нефт щасилатына нязарят етмяк вя ишлярин малиййяляшдирилмясини давам етдирмяк мягсядиля 1909 илдя “Инэилтяря-Иран нефт ширкяти” йарадылды. Биринъи дцнйа мцщарибяси яряфясиндя Б.Британийа щюкумяти узун мцддятя ясас
    активи Иран нефтинин чыхарылмасына даир консессийа олан ширкятин башлыъа сящмдарына чеврилди. Иранын нефт сянайесинин миллиляшдирилмяси щаггында ганун (1951) Британийа марагларына бюйцк зярбя вурду. Ширкят реэиондакы експансийасыны, о ъцмлядян Кцвейт вя Ирагда йени йатагларын ишлянилмясини сцрятлян- дирмяк мяъбуриййятиндя галды. Бундан ялавя, нефтайырма з-дларынын (о ъцмлядян Авропа вя Австралийада) тикинтисиня башланылды. Иран щакимиййят органлары иля цчиллик данышыглардан сонра 1954 илдя нефт консорсиумунун йарадылмасы щаггында разылашма ялдя едилди. Щямин ил адыны дяйишдирян ширкят йени консорсиумун сящмляринин 40%-иня сащиб олмагла, “Бритиш петролеум” ады алтында Ирана гайытды. 1965 илдя ширкят Шимал дянизинин Британийа сащилйаны суларында газ йатаьы ашкар етди вя ики илдян сонра онун сянайе истисмарына башлады. 1970 илдя щямин районда ашкар едилмиш нефтин сянайе ещтийатлары 1975 илдян щасил едилмяйя башланды. Тягр. 10 ил ярзиндя Алйаскада нефт кяшфиййаты апаран “Бритиш петролеум” 1969 илдя ишляри мцвяффягиййятля баша чатдырды. “Бритиш петролеум” активляринин вя Ощайо штатындан “Стандард ойл” нефт ширкятинин активляринин бирляшмяси иля Алйаскадакы йатагларын сянайе истисмарына башланылды. Кяшфиййат апарылмыш йатаглар “Стандард ойл” ширкятинин истифадясиня, Америка ширкятинин капиталынын 25%-и ися “Бритиш петролеум” ширкятиня верилди. 1982 илдя “Бритиш петролеум” индики адыны алды. 1987 илдя “Би-Пи” “Стандард ойл” ширкятини бцтцнлцкля яля кечирди вя Америка нефт базарында мющкямлянди; бу, базарда йени “Би-Пи Америка” ширкятинин йаранмасы иля мцшайият олунду. 1977 илдян Б. Британийа щюкумяти нефт ширкятинин сящмляриня сащиблик пайыны мцнтязям олараг азалтмаьа башлады. 1987 илдя сящмлярин дювлят пакетинин галан щиссяси сатылды. 21 ясрин яввялляриндя “Би-Пи” дцнйа нефт вя енерэетика базарынын лидерляриндян биридир. Ширкят дцнйанын 26 юлкясиндя нефт вя газ йатагларынын ахтарышыны апарыр, 21 юлкядя ширкятин з-дларында нефт емалы щяйата кечирилир. Тягр. 130 юлкядя ширкятин нцмайяндяликляри вар. Ширкятин ишчиляринин цмуми сайы 102 мин няфяр, базар дяйяри 243 млрд. доллардыр (2005). Азярбайъан “Би-Пи”-нин дяниздя нефт вя газ щасил етдийи мцщцм реэионлардан биридир. “Би-Пи” Азярб.-да бир сыра щцгуги шяхслярин гисминдя фяалиййят эюстярир. Ясас щцгуги шяхс “Би-Пи Експлорейшн (Caspian Sи) Лтд.” [“BP Exploration (Caspian Sea) Ltd.”] ширкятидир. Азярб.- да “Би-Пи” щюкумят иля баьланмыш бир нечя сазиш ясасында фяалиййят эюстярир. Ширкятин дяниздяки щасилат йатагларына “Азяри-Чыраг-Эцняшли” вя “Шащдяниз” йатаглары аиддир. Чыраг, Мяркязи Азяри, Гярби Азяри, Шярги Азяри, Шащдяниз вя Дяринсулу Эцняшли платформалары “Би-Пи”- нин дяниздяки истисмарда олан обйектляридир.