Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    DONETSK

    ДОНÉТСК – Украйнанын ш.-индя шящяр. Донетск вил-нин инз. м. Ящ. 922 мин (2015; агломерасийада 948 мин); Калмиус чайы сащилиндядир. Мцщцм нягл. говшаьы; шящярдян 6 истигамятдя автомобил йолу вя Донетск д.й. маэистралы кечир. Бейнялхалг аеропорт.

      Донетск (Украйна) шящяриндян эюрцнцш.


    1860-ъы иллярин яввялляриндя шахтачы гясябяси кими йаранмышдыр. 1869 илдя инэилис сащибкары Д. Йуз (шящярин 1924 илядяк Йузовка адланмасы да бунунла баьлыдыр) бурада металлурэийа заводу тикдирмишди. 1917 илин майында шящяр статусуну алмышдыр. 1924 илдя Сталин, 1929 илдя Сталино адланырды. Бюйцк Вятян мцщарибяси (1941–45) башлайаркян сянайе мцяссисяляринин бир щиссяси тяхлийя едилди. 1941–43 иллярдя алман гошунлары тяряфиндян ишьал олунду. Ишьал дюврцндя шящярин ящалиси 175 мин няфярядяк (1939 илдя 474 мин няфяр) азалды. Д. вя она гоншу районларда 3 щябс дцшярэяси (онларда 92 мин няфяр щялак олмушду) вя йящуди эеттосу (3 мин няфяр щялак олмушду) фяалиййят эюстярирди. Шящярдя фашистляря гаршы эизли щярякат йайылмышды. 1961 илдян Д. адланыр.

    А.Белфурун еви (1889), “Бюйцк Британийа” мещманханасынын бинасы (1883, 1891); модерн вя конструктивизм цслубунда евляр; “Шахтачы” идман сарайы (1952–53), Мцг. Александр Невски килсяси, Кафедрал кился (1997–2006) вя с. Д.-ин мемарлыг абидяляриндяндир. Шящярдя Т.Г.Шевченконун (1955, мемарлар М.К.Вронски, А.П.Олейник), А.Б.Соловйаненконун (2002) щейкялляри вя с. абидяляр вар.

    Д. ири елм, тящсил вя мядяниййят мяркязидир. Елми мцяссисяляри: Милли ЕА-нын Елми Мяркязи (1965), Физика-Техника Ин-ту, Милли ЕА-нын Шяргшцнаслыг Ин-ту, Агросянайе истещсалы Ин-ту вя с. 10-дан артыг дювлят али тящсил мцяссисяси, о ъцмлядян Игтисадиййат вя Тиъарят Ун-ти (1920; индики ады 1998 илдян), Милли Техники Ун-т (1921; индики статусу 2001 илдян), Тибб Ун-ти (1930), Милли Ун-т (1937; индики ады 2000 илдян), Мусиги Академийасы (1991), Идарячилик Ун-ти (1992; индики статусу 2004 илдян), Сцни интеллект Ин-ту (1997; тящсил вя елми тядгигат мцяссисяси); 10- дан артыг гейри-дювлят али тящсил мцяссисяси, о ъцмлядян Донетск Христиан Ун-ти (1991; ун-т статусу 1996 илдян); 30-дан артыг китабхана, о ъцмлядян Дювлят вилайят универсал елми китабханасы, Елми тибб китабханасы; Вилайят дийаршцнаслыг (1924), ряссамлыг (1939; индики ады 1965 илдян) музейляри, Донетск опера вя балет, Вилайят Украйна мусигили драм (1927 ил- дя Харковда йарадылмышдыр; 1933 илдян Д.-дядир), Кукла театрлары; “Космос” сирки, Донетск вилайят филармонийасы (1931) вар. Щяр ил “Дцнйа балет улдузлары” бейнялхалг фестивалы (1994 илдян), 2 илдян бир реэионал театр фестивалы (1992 илдян) кечирилир. Ботаника баьы (сащ. 270 ща). Украйнанын ян эцълц командаларындан бири олан “Шахтачы” футбол клубу ейниадлы стадионда (тягр. 32 мин йер) чыхыш едир; дюрд дяфя ССРИ кубокунун (1961–83), беш дяфя Украйна кубокунун (1995–2004) галиби, цч дяфя Украйна чемпионудур (2002 – 06).

    D. Şәrqi Ukraynanın әn iri ağır sәnaye (200-dәn çox sәnaye müәssisәsi, 120 tikinti tәşkilatı vә 20 mindәn çox xırda vә orta biznes müәssisәsi) mәrkәzidir. Kömür hasilatının әsas tәşkilatı mәrkәzi Donetsk kömür hövzәsidir (şәhәrin sәnaye mәhsulu dәyәrinin tәqr. 8%-i). 16 kömür hasilatı müәssisәsi, 2 zәnginlәşdirici vә briket f-ki, “Donbas” mәdәn idarәsi vә s. fәaliyyәt göstәrir. Emal sәnayesi sahәlәri arasında metallurgiya (sәnaye mәhsulu dәyәrinin 48,3%-i), yeyinti (20,1%), maşınqаyırma vә metal emalı (13,3%) daha çox inkişaf etmişdir. Metallurgiya müәssisәlәri koks, çuqun, polad (o cümlәdәn legirlәnmiş), prokat, әlvan metal әrintilәri vә s. istehsal edir. Maşınqayırma (60-dan çox müәssisә), әsasәn, kömür hasilatı sәnayesi avadanlıqları istehsalı üzrә ixtisaslaşmışdır. Sahәnin digәr müәssisәlәri: “Nord” (soyuducu, dondurucu, qaz plitәlәri, paltaryuyan ma- şın, kondisioner vә s. mәişәt texnikası), “Toçmaş” (k.t. texnikası, neft sәnayesi avadanlığı, pambıq emalı) vә “Topaz” (radiotexnika sistemlәri vә xüsusi tәyinatlı komplekslәr, radioelektron müdafiә vә radiotexniki nәzarәt vasitәlәri, televizorlar); dağxilasedici aparatlar z-dları. Kimyәvi mәhsullar istehsal olunur (mineral gübrәlәr, bor turşusu, ammonium sulfat, sirkә turşusu vә s.); kimyәvi reaktivlәr z-du, kimya mәmulatları dövlәt zavodu (partlayıcı maddәlәr sәnayesi, istehlak әmtәәlәri) fәaliyyәt göstәrir. Yüngül (“Dontekstil”), müxtәlif yeyinti sәnayesi müәssisәlәri; tikinti materialları istehsalı var. Xidmәt sferasında maliyyә (40-dan çox bank vә onların filialları), işgüzar, rabitә vә telekommunikasiya sektorları üstünlük tәşkil edir.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    DONETSK

    ДОНÉТСК – Украйнанын ш.-индя шящяр. Донетск вил-нин инз. м. Ящ. 922 мин (2015; агломерасийада 948 мин); Калмиус чайы сащилиндядир. Мцщцм нягл. говшаьы; шящярдян 6 истигамятдя автомобил йолу вя Донетск д.й. маэистралы кечир. Бейнялхалг аеропорт.

      Донетск (Украйна) шящяриндян эюрцнцш.


    1860-ъы иллярин яввялляриндя шахтачы гясябяси кими йаранмышдыр. 1869 илдя инэилис сащибкары Д. Йуз (шящярин 1924 илядяк Йузовка адланмасы да бунунла баьлыдыр) бурада металлурэийа заводу тикдирмишди. 1917 илин майында шящяр статусуну алмышдыр. 1924 илдя Сталин, 1929 илдя Сталино адланырды. Бюйцк Вятян мцщарибяси (1941–45) башлайаркян сянайе мцяссисяляринин бир щиссяси тяхлийя едилди. 1941–43 иллярдя алман гошунлары тяряфиндян ишьал олунду. Ишьал дюврцндя шящярин ящалиси 175 мин няфярядяк (1939 илдя 474 мин няфяр) азалды. Д. вя она гоншу районларда 3 щябс дцшярэяси (онларда 92 мин няфяр щялак олмушду) вя йящуди эеттосу (3 мин няфяр щялак олмушду) фяалиййят эюстярирди. Шящярдя фашистляря гаршы эизли щярякат йайылмышды. 1961 илдян Д. адланыр.

    А.Белфурун еви (1889), “Бюйцк Британийа” мещманханасынын бинасы (1883, 1891); модерн вя конструктивизм цслубунда евляр; “Шахтачы” идман сарайы (1952–53), Мцг. Александр Невски килсяси, Кафедрал кился (1997–2006) вя с. Д.-ин мемарлыг абидяляриндяндир. Шящярдя Т.Г.Шевченконун (1955, мемарлар М.К.Вронски, А.П.Олейник), А.Б.Соловйаненконун (2002) щейкялляри вя с. абидяляр вар.

    Д. ири елм, тящсил вя мядяниййят мяркязидир. Елми мцяссисяляри: Милли ЕА-нын Елми Мяркязи (1965), Физика-Техника Ин-ту, Милли ЕА-нын Шяргшцнаслыг Ин-ту, Агросянайе истещсалы Ин-ту вя с. 10-дан артыг дювлят али тящсил мцяссисяси, о ъцмлядян Игтисадиййат вя Тиъарят Ун-ти (1920; индики ады 1998 илдян), Милли Техники Ун-т (1921; индики статусу 2001 илдян), Тибб Ун-ти (1930), Милли Ун-т (1937; индики ады 2000 илдян), Мусиги Академийасы (1991), Идарячилик Ун-ти (1992; индики статусу 2004 илдян), Сцни интеллект Ин-ту (1997; тящсил вя елми тядгигат мцяссисяси); 10- дан артыг гейри-дювлят али тящсил мцяссисяси, о ъцмлядян Донетск Христиан Ун-ти (1991; ун-т статусу 1996 илдян); 30-дан артыг китабхана, о ъцмлядян Дювлят вилайят универсал елми китабханасы, Елми тибб китабханасы; Вилайят дийаршцнаслыг (1924), ряссамлыг (1939; индики ады 1965 илдян) музейляри, Донетск опера вя балет, Вилайят Украйна мусигили драм (1927 ил- дя Харковда йарадылмышдыр; 1933 илдян Д.-дядир), Кукла театрлары; “Космос” сирки, Донетск вилайят филармонийасы (1931) вар. Щяр ил “Дцнйа балет улдузлары” бейнялхалг фестивалы (1994 илдян), 2 илдян бир реэионал театр фестивалы (1992 илдян) кечирилир. Ботаника баьы (сащ. 270 ща). Украйнанын ян эцълц командаларындан бири олан “Шахтачы” футбол клубу ейниадлы стадионда (тягр. 32 мин йер) чыхыш едир; дюрд дяфя ССРИ кубокунун (1961–83), беш дяфя Украйна кубокунун (1995–2004) галиби, цч дяфя Украйна чемпионудур (2002 – 06).

    D. Şәrqi Ukraynanın әn iri ağır sәnaye (200-dәn çox sәnaye müәssisәsi, 120 tikinti tәşkilatı vә 20 mindәn çox xırda vә orta biznes müәssisәsi) mәrkәzidir. Kömür hasilatının әsas tәşkilatı mәrkәzi Donetsk kömür hövzәsidir (şәhәrin sәnaye mәhsulu dәyәrinin tәqr. 8%-i). 16 kömür hasilatı müәssisәsi, 2 zәnginlәşdirici vә briket f-ki, “Donbas” mәdәn idarәsi vә s. fәaliyyәt göstәrir. Emal sәnayesi sahәlәri arasında metallurgiya (sәnaye mәhsulu dәyәrinin 48,3%-i), yeyinti (20,1%), maşınqаyırma vә metal emalı (13,3%) daha çox inkişaf etmişdir. Metallurgiya müәssisәlәri koks, çuqun, polad (o cümlәdәn legirlәnmiş), prokat, әlvan metal әrintilәri vә s. istehsal edir. Maşınqayırma (60-dan çox müәssisә), әsasәn, kömür hasilatı sәnayesi avadanlıqları istehsalı üzrә ixtisaslaşmışdır. Sahәnin digәr müәssisәlәri: “Nord” (soyuducu, dondurucu, qaz plitәlәri, paltaryuyan ma- şın, kondisioner vә s. mәişәt texnikası), “Toçmaş” (k.t. texnikası, neft sәnayesi avadanlığı, pambıq emalı) vә “Topaz” (radiotexnika sistemlәri vә xüsusi tәyinatlı komplekslәr, radioelektron müdafiә vә radiotexniki nәzarәt vasitәlәri, televizorlar); dağxilasedici aparatlar z-dları. Kimyәvi mәhsullar istehsal olunur (mineral gübrәlәr, bor turşusu, ammonium sulfat, sirkә turşusu vә s.); kimyәvi reaktivlәr z-du, kimya mәmulatları dövlәt zavodu (partlayıcı maddәlәr sәnayesi, istehlak әmtәәlәri) fәaliyyәt göstәrir. Yüngül (“Dontekstil”), müxtәlif yeyinti sәnayesi müәssisәlәri; tikinti materialları istehsalı var. Xidmәt sferasında maliyyә (40-dan çox bank vә onların filialları), işgüzar, rabitә vә telekommunikasiya sektorları üstünlük tәşkil edir.

    DONETSK

    ДОНÉТСК – Украйнанын ш.-индя шящяр. Донетск вил-нин инз. м. Ящ. 922 мин (2015; агломерасийада 948 мин); Калмиус чайы сащилиндядир. Мцщцм нягл. говшаьы; шящярдян 6 истигамятдя автомобил йолу вя Донетск д.й. маэистралы кечир. Бейнялхалг аеропорт.

      Донетск (Украйна) шящяриндян эюрцнцш.


    1860-ъы иллярин яввялляриндя шахтачы гясябяси кими йаранмышдыр. 1869 илдя инэилис сащибкары Д. Йуз (шящярин 1924 илядяк Йузовка адланмасы да бунунла баьлыдыр) бурада металлурэийа заводу тикдирмишди. 1917 илин майында шящяр статусуну алмышдыр. 1924 илдя Сталин, 1929 илдя Сталино адланырды. Бюйцк Вятян мцщарибяси (1941–45) башлайаркян сянайе мцяссисяляринин бир щиссяси тяхлийя едилди. 1941–43 иллярдя алман гошунлары тяряфиндян ишьал олунду. Ишьал дюврцндя шящярин ящалиси 175 мин няфярядяк (1939 илдя 474 мин няфяр) азалды. Д. вя она гоншу районларда 3 щябс дцшярэяси (онларда 92 мин няфяр щялак олмушду) вя йящуди эеттосу (3 мин няфяр щялак олмушду) фяалиййят эюстярирди. Шящярдя фашистляря гаршы эизли щярякат йайылмышды. 1961 илдян Д. адланыр.

    А.Белфурун еви (1889), “Бюйцк Британийа” мещманханасынын бинасы (1883, 1891); модерн вя конструктивизм цслубунда евляр; “Шахтачы” идман сарайы (1952–53), Мцг. Александр Невски килсяси, Кафедрал кился (1997–2006) вя с. Д.-ин мемарлыг абидяляриндяндир. Шящярдя Т.Г.Шевченконун (1955, мемарлар М.К.Вронски, А.П.Олейник), А.Б.Соловйаненконун (2002) щейкялляри вя с. абидяляр вар.

    Д. ири елм, тящсил вя мядяниййят мяркязидир. Елми мцяссисяляри: Милли ЕА-нын Елми Мяркязи (1965), Физика-Техника Ин-ту, Милли ЕА-нын Шяргшцнаслыг Ин-ту, Агросянайе истещсалы Ин-ту вя с. 10-дан артыг дювлят али тящсил мцяссисяси, о ъцмлядян Игтисадиййат вя Тиъарят Ун-ти (1920; индики ады 1998 илдян), Милли Техники Ун-т (1921; индики статусу 2001 илдян), Тибб Ун-ти (1930), Милли Ун-т (1937; индики ады 2000 илдян), Мусиги Академийасы (1991), Идарячилик Ун-ти (1992; индики статусу 2004 илдян), Сцни интеллект Ин-ту (1997; тящсил вя елми тядгигат мцяссисяси); 10- дан артыг гейри-дювлят али тящсил мцяссисяси, о ъцмлядян Донетск Христиан Ун-ти (1991; ун-т статусу 1996 илдян); 30-дан артыг китабхана, о ъцмлядян Дювлят вилайят универсал елми китабханасы, Елми тибб китабханасы; Вилайят дийаршцнаслыг (1924), ряссамлыг (1939; индики ады 1965 илдян) музейляри, Донетск опера вя балет, Вилайят Украйна мусигили драм (1927 ил- дя Харковда йарадылмышдыр; 1933 илдян Д.-дядир), Кукла театрлары; “Космос” сирки, Донетск вилайят филармонийасы (1931) вар. Щяр ил “Дцнйа балет улдузлары” бейнялхалг фестивалы (1994 илдян), 2 илдян бир реэионал театр фестивалы (1992 илдян) кечирилир. Ботаника баьы (сащ. 270 ща). Украйнанын ян эцълц командаларындан бири олан “Шахтачы” футбол клубу ейниадлы стадионда (тягр. 32 мин йер) чыхыш едир; дюрд дяфя ССРИ кубокунун (1961–83), беш дяфя Украйна кубокунун (1995–2004) галиби, цч дяфя Украйна чемпионудур (2002 – 06).

    D. Şәrqi Ukraynanın әn iri ağır sәnaye (200-dәn çox sәnaye müәssisәsi, 120 tikinti tәşkilatı vә 20 mindәn çox xırda vә orta biznes müәssisәsi) mәrkәzidir. Kömür hasilatının әsas tәşkilatı mәrkәzi Donetsk kömür hövzәsidir (şәhәrin sәnaye mәhsulu dәyәrinin tәqr. 8%-i). 16 kömür hasilatı müәssisәsi, 2 zәnginlәşdirici vә briket f-ki, “Donbas” mәdәn idarәsi vә s. fәaliyyәt göstәrir. Emal sәnayesi sahәlәri arasında metallurgiya (sәnaye mәhsulu dәyәrinin 48,3%-i), yeyinti (20,1%), maşınqаyırma vә metal emalı (13,3%) daha çox inkişaf etmişdir. Metallurgiya müәssisәlәri koks, çuqun, polad (o cümlәdәn legirlәnmiş), prokat, әlvan metal әrintilәri vә s. istehsal edir. Maşınqayırma (60-dan çox müәssisә), әsasәn, kömür hasilatı sәnayesi avadanlıqları istehsalı üzrә ixtisaslaşmışdır. Sahәnin digәr müәssisәlәri: “Nord” (soyuducu, dondurucu, qaz plitәlәri, paltaryuyan ma- şın, kondisioner vә s. mәişәt texnikası), “Toçmaş” (k.t. texnikası, neft sәnayesi avadanlığı, pambıq emalı) vә “Topaz” (radiotexnika sistemlәri vә xüsusi tәyinatlı komplekslәr, radioelektron müdafiә vә radiotexniki nәzarәt vasitәlәri, televizorlar); dağxilasedici aparatlar z-dları. Kimyәvi mәhsullar istehsal olunur (mineral gübrәlәr, bor turşusu, ammonium sulfat, sirkә turşusu vә s.); kimyәvi reaktivlәr z-du, kimya mәmulatları dövlәt zavodu (partlayıcı maddәlәr sәnayesi, istehlak әmtәәlәri) fәaliyyәt göstәrir. Yüngül (“Dontekstil”), müxtәlif yeyinti sәnayesi müәssisәlәri; tikinti materialları istehsalı var. Xidmәt sferasında maliyyә (40-dan çox bank vә onların filialları), işgüzar, rabitә vә telekommunikasiya sektorları üstünlük tәşkil edir.