EVLİYA ÇƏLƏBİ (Evliya  Çelebi)  ibn Dәrviş Mәhәmmәd Zilli (25.3.1611, İstanbul – 1682, Qahirә vә ya 1684, İstanbul) –  türk  sәyyahı,  coğrafiyaşünas,  yazıçı. Mәdrәsәdә tәhsil almış, hafiz olmuş, әrәb, fars, latın, yunan, tatar vә s. dillәri mükәmmәl öyrәnmişdir. Bir müddәt sultan IV Muradın sarayında (1636 – 40), sonra isә sipahi (s ü v a r i) qoşununda xidmәt etmişdir. 1640 ildәn başlayaraq ömrünün 40 ildәn çoxunu sәyahәtdә keçirәn E.Ç. gah sәyyah, gah rәsmi nümayәndә (1647 ildә Azәrb.-da Osmanlı diplomatik elçiliyinin üzvü idi), gah da hәrbi yürüş iştirakçısı kimi Yaxın Şәrq, Afrika, Avropa ölkәlәri, Moldova, Krım, Ukrayna, Volqaboyu, Şimali vә Cәnubi Qafqazı gәzmişdir. Dәfәlәrlә (1640 – 44, 1646 – 48, 1655–56) Azәrb.-da olmuşdur. Gәzdiyi ölkәlәr haqqında E.Ç. oncildlik “Sәyahәtnamә” әsәrindә geniş mәlumat vermişdir. “Sәyahәtnamә” Şәrqi vә Cәnub-Şәrqi Avropa, Ön Asiya vә Şimal-Şәrqi Afrika xalqlarının coğrafiya, etnoqrafiya, tarix vә iqtisadiyyatının öyrәnilmәsindә mühüm mәnbәdir.

E.Ç.-nin Azәrb.-ın şәhәr vә kәndlәri, әhalisi, yolları, tarixi abidәlәri, tәsәrrüfat hәyatı, yerli abidәlәri vә s. haqqında mәlumatları qiymәtli mәnbәdir vә oncildliyin ikinci cildinә (hicri 1314 ildә çapdan çıxmışdır) salınmışdır.

Əsәrlәri: Книга путешествия. Вып. 1, М., 1961; Evliya Çelebi seyahatnamesi. İstanbul, c. 1–15, 1970 –72.

Əd.: Evliya  Çeleb i. Hayatı, sanati, eserleri. İstanbul, 1954.