EVOLYUSİONİZM – antropologiyanın inkişafında ilk nәzәri cәrәyan. 18 әsrin sonu – 19 әsrin 1-ci yarısında geologiya (Ç.Layel), biologiya (J.B.Lamark, Ç.Darvin), fәlsәfә (D.Didro, R.J.Tyurqo) vә sosiologiya (O.Kont, H.Spenser) çәrçivәsindә formalaşmış inkişaf vә tәrәqqi ideyalarının antropoloji interpretasiyasına çevrilmişdi. E.-in әsasını ümumi formaların qanunauyğun diferensiasiyası haqqında tәsәvvürlәr vә hadisәlәrin sadәdәn mürәkkәbә doğru transformasiyası tәşkil edirdi. Antropoloji konteksdә bu, insanın bioloji vә psixi vәhdәtinin ifadәsi idi. Mәdәniyyәtin sadә formadan mürәkkәbә doğru inkişafının birxәtliliyi vә yeknәsәqliyi konsepsiyası da buradan qaynaqlanırdı. Xalqlar arasında olan mәdәni fәrqlәr onların tarixi tәrәqqinin müxtәlif mәrhәlәlәrinә mәxsusluğu ilә izah olunurdu. E. әsasәn B.Britaniyada vә ABŞda tәşәkkül tapmış, sonralar әksәr Avropa ölkәlәrinә yayılmışdı. Nәzәri cәrәyanın әsas nümayәndәsi E.B.Taylor E.-in baza nәzәriyyәsini vә metodologiyasını, xüsusәn “yaşantılar” konsepsiyasını işlәmiş, dinin inkişaf mәrhәlәlәrini dövrlәr üzrә qruplaşdırmışdır. 19–20 әsrlәrin qovşağında E. antropologiyada tәdricәn öz qabaqcıl mövqeyini itirmәyә başlayır. Bunun әsas sәbәbi mәdәni-tarixi proses konsepsiyasının son dәrәcә sadәlәşdirilmәsidir. 20 әsrin әvvәllәrindә yalnız müxtәlif tәdqiqatçılar, o cümlәdәn C.C.Frezer E.-i dәstәklәmişlәr.