EVRİPİD (Εύριπιδης) (e.ә. tәqr. 480, yaxud 484, Afina – 406, Makedoniya) – qәdim yunan dramaturqu. Esxil vә Sofoklla yanaşı, e.ә. 5 әsrin üç böyük yunan faciәnәvisindәn biri. E.-in poeziyası hәlә e.ә. 4 әsrdә öz layiqli qiymәtini almış, antik mәdәniyyәtin ellin vә Roma mәrhәlәlәrindә yaxşı tanınmışdır. 90-a qәdәr әsәr yazmış, 17 faciәsi vә bir satirik dramı (“Kiklop”) dövrümüzәdәk gәlib çatmışdır. 8 faciәsinin sәhnәyә qoyulma tarixi mәlumdur: “Alkestida” (438), “Medeya” (431), “İppolit” (428), “Troya qadınları” (415), “Yelena” (412), “Orest” (408), “Vakxankalar” vә “İfigeniya Avliddә” (405). “Heraklidlәr”, “Andromaxa”, “Hekuba”, “Yalvaranlar” faciәlәrini Arxidam müharibәlәri dövrünә (431– 421), “Herakl”, “Elektra”, “İon”, “İfigeniya Tavriddә”, “Finikiya qadınları” faciәlәrini, elәcә dә “Kiklop” dramını yaradıcılığının son dövrünә aid edirlәr.
Yaradıcılığı Afina quldarlıq demokratiyasının böhran illәrinә tәsadüf etmiş E.-in әsәrlәrindә hәmin dövrün mülki tәbәqәlәşmә, quldarların aqressiv siyasәti, etik әnәnәlәrin tәnәzzülü kimi ziddiyyәtlәr әksini tapmışdır. Faciәyә mәişәt elementlәrinin daxil edilmәsi E. dramaturgiyasının sәciyyәvi xüsusiyyәtidir. Hәmin elementlәrin daşıyıcıları tәkcә ikinci planda olan obrazlar deyil, elәcә dә baş qәhrәmanlar olur. Obrazların simalarının kifayәt qәdәr mürәkkәb intriqa şәraitindә açıldığı bәzi son әsәrlәri mifoloji qәhrәmanların da iştirak etmәsinә baxmayaraq, mәişәt dramını xatırladır (“Yelena”, “İfigeniya Tavriddә”, “İon”). E.-in әsәrlәri xor faciәlәrinin nitq dramlarına çevrilmәsinin son mәrhәlәsini tәşkil edir. Onun üçün xorun rolu mühüm deyil; xor partiyaları yalnız hadisәlәrin gedişatında üzә çıxan lirik düşüncәlәrdәn ibarәt olub, әsas ideyanın açılmasına xidmәt etmir. E.-in әn gözәl bәdii priyomlarından biri tәzadlı baxışların toqquşduğu, mübahisә edәn tәrәflәrin dәlillәrindә dramaturqun natiqlik tәcrübәsinin tәsirinin hiss olunduğu “nitq yarışmaları”ndan istifadә etmәsidir. Esxil vә Sofokldan fәrqli olaraq E.-dә proloqlar vә epiloqlar mühüm rol oynayır. Sofoklla müqayisәdә E.-in faciәlәrindә bütöv kompozisiya, hәrәkәt vәhdәti yoxdur. Tәsadüfi hadisәlәr bәzәn süjetin gedişini dәyişdirir. E. bәzәn faciәnin sonunda mürәkkәblәşmiş intriqanı açmaq üçün tanrıların müdaxilәsindәn dә istifadә edir. Sәhnә şәraitindә tanrı obrazı mancanaqla endirildiyindәn “deus ex machina” (“maşından tanrı”) adlandırılan hәmin bәdii priyoma dramaturqun bütün son әsәrlәrindә bir qayda olaraq rast gәlinir.
E.-in bir sıra әsәri Azәrb. dilinә tәrcümә olunmuş vә onlardan bәzilәri milli teatrlarda sәhnәyә qoyulmuşdur.
