Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VIII CİLD (ENOLLAR - FEDDİN Konstantin Aleksandroviç)
    EYBƏCƏRLİKLƏR

    EYBƏCƏRLİKLƏR, anomaliyalar, teratomorflar – bitki, heyvan vә insan orqanlarının anormal quruluşu. E.-in ilk eksperimentlәri E.Joffrua Sent-İler tәrәfindәn toyuq rüşeymi üzәrindә aparılmış vә E.-i tәbiәt hadisәlәrinә dair tәlim kimi yaratmışdır (“Anatomiyanın fәlsәfәsi”, c. 2, 1822). Ali bitkilәrdә E. irsi vә qeyri-irsi olur. Bitkilәrdә E.-ә, әsasәn, kök, yarpaq, tumurcuq, zoğ, çiçәk, çiçәkyanlığı, toxum vә s. orqanlarda rast gәlinir. E. әn çox orqanların vә ya bütövlükdә bitkilәrin cırtdanboyluluq vә ya giqantizminә, çiçәyin vә meyvәnin anormal inkişafına (proliferasiya), çiçәyin çoxlәçәkliliyinә, “cadugәr süpürgәsi”nә, vivipariya vә s. hallara tәsadüf olunur. E. bitkinin toxuma vә hüceyrәlәrindә, hәmçinin hüceyrә orqanellәrindә baş verә bilәr. E. bitkilәrdә faydalı (buğdanın cırtdanboyluluğu, meyvәköklәrin giqantizmi vә s.) vә ya zәrәrli (qarağatda çoxlәçәklilik vә s.) ola bilәr. Onun bәzi formalarından qiymәtli bitkilәrin yetişdirilmәsi mәqsәdilә seleksiyada istifadә edilir.E. qeyri-adi temp-r, ionlaşdırıcı şüalanma, zәhәrli maddәlәr, әtraf mühitin çirklәnmәsi (qurğuşun, arsen vә s. birlәşmәlәrlә), oksigen çatışmazlığı, osmos tәzyiqinin dәyişilmәsi, bәzi dәrmanların tәsiri, elәcә dә parazitlәrlә yoluxma, hibridlәşdirmә, zәdәlәnmә, xromosomların anomaliyası vә s. ilә әlaqәdar olur.

    Heyvanlarda E.-ә lentşәkilli qurdlarda sormacların sayının azalması vә artması, skoleksin (başcığın) ikilәşmәsi, hәlqәvi qurdların bәdәninin haçalanması, bәzi cücülәrdә bığcıqların azalması vә s. misal ola bilәr. E.-dәn dәrmanların bioloji sınaqdan keçirilmәsi, kimyәvi maddә vә fiziki amillәrin orqanizmә tәsirinin öyrәnilmәsi üçün istifadә olunur.

    İnsanda bir sıra E. tәsvir olunmuşdur; bax İnkişaf qüsurları, Ksifopaqlar, Piqopaqlar. İnsanda E.-in baş vermәsinin qarşısının alınma imkanlarını vә onların, xüsusilә irsi xәstәliklәrin (mәs., hidrosefaliya, anoftalm, torlu qişanın koloboması, polidaktiliya, sindaktiliya vә s.) müalicәsi yollarını müәyyәn etmәk üçün E.-in başvermә sәbәblәrinin vә formalaşmasının öyrәnilmәsi çox mühüm әhәmiyyәtә malikdir. E.-in öyrәnilmәsi ilә teratologiya mәşğul olur.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ENOLLAR – FEDDİN Konstantin Aleksandroviç
    EYBƏCƏRLİKLƏR

    EYBƏCƏRLİKLƏR, anomaliyalar, teratomorflar – bitki, heyvan vә insan orqanlarının anormal quruluşu. E.-in ilk eksperimentlәri E.Joffrua Sent-İler tәrәfindәn toyuq rüşeymi üzәrindә aparılmış vә E.-i tәbiәt hadisәlәrinә dair tәlim kimi yaratmışdır (“Anatomiyanın fәlsәfәsi”, c. 2, 1822). Ali bitkilәrdә E. irsi vә qeyri-irsi olur. Bitkilәrdә E.-ә, әsasәn, kök, yarpaq, tumurcuq, zoğ, çiçәk, çiçәkyanlığı, toxum vә s. orqanlarda rast gәlinir. E. әn çox orqanların vә ya bütövlükdә bitkilәrin cırtdanboyluluq vә ya giqantizminә, çiçәyin vә meyvәnin anormal inkişafına (proliferasiya), çiçәyin çoxlәçәkliliyinә, “cadugәr süpürgәsi”nә, vivipariya vә s. hallara tәsadüf olunur. E. bitkinin toxuma vә hüceyrәlәrindә, hәmçinin hüceyrә orqanellәrindә baş verә bilәr. E. bitkilәrdә faydalı (buğdanın cırtdanboyluluğu, meyvәköklәrin giqantizmi vә s.) vә ya zәrәrli (qarağatda çoxlәçәklilik vә s.) ola bilәr. Onun bәzi formalarından qiymәtli bitkilәrin yetişdirilmәsi mәqsәdilә seleksiyada istifadә edilir.E. qeyri-adi temp-r, ionlaşdırıcı şüalanma, zәhәrli maddәlәr, әtraf mühitin çirklәnmәsi (qurğuşun, arsen vә s. birlәşmәlәrlә), oksigen çatışmazlığı, osmos tәzyiqinin dәyişilmәsi, bәzi dәrmanların tәsiri, elәcә dә parazitlәrlә yoluxma, hibridlәşdirmә, zәdәlәnmә, xromosomların anomaliyası vә s. ilә әlaqәdar olur.

    Heyvanlarda E.-ә lentşәkilli qurdlarda sormacların sayının azalması vә artması, skoleksin (başcığın) ikilәşmәsi, hәlqәvi qurdların bәdәninin haçalanması, bәzi cücülәrdә bığcıqların azalması vә s. misal ola bilәr. E.-dәn dәrmanların bioloji sınaqdan keçirilmәsi, kimyәvi maddә vә fiziki amillәrin orqanizmә tәsirinin öyrәnilmәsi üçün istifadә olunur.

    İnsanda bir sıra E. tәsvir olunmuşdur; bax İnkişaf qüsurları, Ksifopaqlar, Piqopaqlar. İnsanda E.-in baş vermәsinin qarşısının alınma imkanlarını vә onların, xüsusilә irsi xәstәliklәrin (mәs., hidrosefaliya, anoftalm, torlu qişanın koloboması, polidaktiliya, sindaktiliya vә s.) müalicәsi yollarını müәyyәn etmәk üçün E.-in başvermә sәbәblәrinin vә formalaşmasının öyrәnilmәsi çox mühüm әhәmiyyәtә malikdir. E.-in öyrәnilmәsi ilә teratologiya mәşğul olur.

    EYBƏCƏRLİKLƏR

    EYBƏCƏRLİKLƏR, anomaliyalar, teratomorflar – bitki, heyvan vә insan orqanlarının anormal quruluşu. E.-in ilk eksperimentlәri E.Joffrua Sent-İler tәrәfindәn toyuq rüşeymi üzәrindә aparılmış vә E.-i tәbiәt hadisәlәrinә dair tәlim kimi yaratmışdır (“Anatomiyanın fәlsәfәsi”, c. 2, 1822). Ali bitkilәrdә E. irsi vә qeyri-irsi olur. Bitkilәrdә E.-ә, әsasәn, kök, yarpaq, tumurcuq, zoğ, çiçәk, çiçәkyanlığı, toxum vә s. orqanlarda rast gәlinir. E. әn çox orqanların vә ya bütövlükdә bitkilәrin cırtdanboyluluq vә ya giqantizminә, çiçәyin vә meyvәnin anormal inkişafına (proliferasiya), çiçәyin çoxlәçәkliliyinә, “cadugәr süpürgәsi”nә, vivipariya vә s. hallara tәsadüf olunur. E. bitkinin toxuma vә hüceyrәlәrindә, hәmçinin hüceyrә orqanellәrindә baş verә bilәr. E. bitkilәrdә faydalı (buğdanın cırtdanboyluluğu, meyvәköklәrin giqantizmi vә s.) vә ya zәrәrli (qarağatda çoxlәçәklilik vә s.) ola bilәr. Onun bәzi formalarından qiymәtli bitkilәrin yetişdirilmәsi mәqsәdilә seleksiyada istifadә edilir.E. qeyri-adi temp-r, ionlaşdırıcı şüalanma, zәhәrli maddәlәr, әtraf mühitin çirklәnmәsi (qurğuşun, arsen vә s. birlәşmәlәrlә), oksigen çatışmazlığı, osmos tәzyiqinin dәyişilmәsi, bәzi dәrmanların tәsiri, elәcә dә parazitlәrlә yoluxma, hibridlәşdirmә, zәdәlәnmә, xromosomların anomaliyası vә s. ilә әlaqәdar olur.

    Heyvanlarda E.-ә lentşәkilli qurdlarda sormacların sayının azalması vә artması, skoleksin (başcığın) ikilәşmәsi, hәlqәvi qurdların bәdәninin haçalanması, bәzi cücülәrdә bığcıqların azalması vә s. misal ola bilәr. E.-dәn dәrmanların bioloji sınaqdan keçirilmәsi, kimyәvi maddә vә fiziki amillәrin orqanizmә tәsirinin öyrәnilmәsi üçün istifadә olunur.

    İnsanda bir sıra E. tәsvir olunmuşdur; bax İnkişaf qüsurları, Ksifopaqlar, Piqopaqlar. İnsanda E.-in baş vermәsinin qarşısının alınma imkanlarını vә onların, xüsusilә irsi xәstәliklәrin (mәs., hidrosefaliya, anoftalm, torlu qişanın koloboması, polidaktiliya, sindaktiliya vә s.) müalicәsi yollarını müәyyәn etmәk üçün E.-in başvermә sәbәblәrinin vә formalaşmasının öyrәnilmәsi çox mühüm әhәmiyyәtә malikdir. E.-in öyrәnilmәsi ilә teratologiya mәşğul olur.