Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    DÖVLƏT BAYRAĞI

    ДЮВЛЯТ БАЙРАЬЫ – дювлятин рясми фяргляндириъи нишаны, тясвири ганунла (бир гайда олараг, конститусийа иля) мцяййян едилян дювлят рямзляриндян (дювлят эерби вя дювлят щимни иля йанашы) бири. Цзяриндя эерб вя йа диэяр емблем тясвири олан биррянэли, йахуд чохрянэли гумашдан ибарятдир. Адятян Д.б. щяр щансы сабит тарихи, милли, йахуд сийаси идейаны ифадя едир.

                              

    Азярбайъан ССР-ин сонунъу Дювлят байраьы                                    Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы.

    Д.б., йахуд функсийасына эюря онун аналогу олан али щюкмдар байраглары илк дювлятлярин (Шумер, Гядим Чин, Гядим Щиндистан) йарандыьы дюврлярдян мялумдур. Орта ясрлярдя айры-айры феодал сенйорийаларынын, о ъцмлядян шящяр-дювлятлярин чохсайлы байраглары мейдана эялди. “Д.б.” анлайышына ян чох орта ясрлярин коллектив сенйорларынын байраглары йахындыр. Орта ясрлярдя байрагларын график мязмуну Мясищин, Мярйям ананын, Хачын, хцсуси пярястиш олунан мцгяддяслярин, шящярлярин мцгяддяс щимайячиляринин, йахуд эерблярин тясвирляриндян ибарят иди. Бунун ясасында орта ясрлярдя байраьа сакрал обйект кими формалашмыш мцнасибят Йени вя Ян Йени дюврдя дя Д.б.-нын дювлятин рямзи кими хцсуси гавранылмасында горунуб сахланмышдыр. Орта ясрлярин мцлкиййятчи сцлаляляринин байраглары нясил нишанларындан ибарят олмуш, еркян Йени дюврдя дювлятчилийин инкишафы иля ялагядар онлар ярази, сонралар ися дювлят-ярази емблемляриня гядяр тякамцл етмишдир. Бязи Д.б.-лары мяс., Данимарканын 1219 илдян мялум олан Даннеброг байраьы бизим эцнляря гядяр дяйишикликсиз эялиб чатмышдыр.


    Авропанын Д.б.-ларынын хейли щиссяси 17 ясрдя щаким сцлалялярин эербляри ясасында онларын нясил рянэлярини истифадя етмякля формалашмышдыр. 1801 илдя гябул едилмиш Б. Британийа байраьы орта ясрлярин байрагларындан истифадя едяряк, краллыьын ясас щиссялярини визуал шякилдя бирляшдирмишдир: эюй йерликдя дцз гырмызы хач (“Мцг. Эеорэи хачы”) Инэилтяряни, аь чяпяки хач (“Мцг. Андрей хачы”) Шотландийаны, гырмызы чяпяки хач (“Мцг. Патрик хачы”) Ирландийаны символизя едир. Орта ясрлярин яняняляри иля баьлы олан бу систем, ясасян, 18 ясрин 2-ъи йарысынадяк сахланмышды. 18 ясрдя бир чох байраьын емблематикасы юлкянин ярази вя инзибати гурулушуну (АБШ-ын, Бразилийанын штатларыны билдирян улдузлар) якс етдирмяйя башлады. Байрагларын ингилаблардан сонра формалашмасы нцмуняляри чохдан (Нидерланд, 1599) мялум олса да, йени типли цчрянэли байрагларын хейли щиссяси Бюйцк Франса ингилабынын тясириля йаранды (Франса, Белчика). Авропа юлкяляринин Д.б. чох вахт христиан, мцсялман юлкяляринин байраглары ися ислам символикасына маликдир. Африка вя Асийа дювлятляринин чохунун байраглары 20 ясрин 2-ъи йарысында мцстягилликдян сонра гябул олунмушдур вя ясасян, милли яняняляри якс етдирир; бязян Авропа нцмуняляриндя олдуьу кими эербин тясвириндян дя истифадя едилир. Йахын кечмишдя мейдана эялмиш дювлятлярин Д.б. символикасынын ящямиййятли щиссяси йени мяна кясб етмишдир.

    Азярб. Респ.-нын Д.б. щаггында илк гярар 1918 ил ийунун 21-дя, Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти (АХЪ) щюкумяти Эянъя ш.-ндя йерляшдийи заман гябул едилмишдир. Ъцмщуриййятин гырмызы рянэли илк байраьынын цзяриндя аь рянэли айпара вя аь рянэли сяккизэушяли улдуз тясвир олунурду. АХЪ щюкумятинин Д.б. щаггында икинъи гярары щюкумят Бакы ш.-ня кючдцкдян аз сонра – 1918 ил нойабрын 9-да верилди. Щюкумятин сядри Ф. Хойскинин имзаладыьы гярара ясасян Д.б. йашыл, гырмызы вя мави рянэлярдян, мяркяздя аь айпара вя сяккизэушяли улдуздан ибарят иди.


    Совет щакимиййяти илляриндя Азярб. ССР-ин мцхтялиф тясвирли (28 апрел 1920 – 19 май 1921, 19 май 1921 – 30 декабр 1922, 30 декабр 1922 – 14 март 1925, 14 март 1925 – 14 феврал 1931, 14 феврал 1931 – 14 март 1937, 14 март 1937 – 20 март 1940, 20 март 1940 – 7 октйабр 1952, 7 октйабр 1952 – 5 феврал 1991) Д.б. мювъуд олмушдур. Азярб. ССР-ин сонунъу Д.б. алт щиссясиндя цфцги эюй рянэли золаг, сол йухары кцнъцндя ораг-чякиъ вя ораьын шиш уъунда улдуз тясвири олан гырмызы гумашдан ибарят иди.


    Ъцмщуриййятин Д.б. Апрел ишьалы (1920) нятиъясиндя ляьв едился дя, Азярб. халгынын истиглал мцбаризясиндя бюйцк рол ойнады. 1990 ил нойабрын 17-дя Азярб. Халг Ъцмщуриййятинин цчрянэли Д.б. Нах. МР Али Мяълисинин гярары иля Нах. МР-ин Д.б. кими гябул едилмишдир. 1992 ил февралын 5-дя Азярб. Респ.-нын Али Совети “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуну, “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында Ясаснамя”ни, 2004 ил ийунун 8-дя ися “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьынын истифадя гайдалары щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуну гябул етмишдир.


    “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуна ясасян, Азярб. Респ.-нын Д.б. цч бярабярюлчцлц рянэли цфцги золаьы олан дцзбуъаглы парчадан ибарятдир: цст золаг мави рянэдя, орта золаг гырмызы рянэдя, ашаьы золаг йашыл рянэдядир. Байраьын щяр ики цзцндя гырмызы золаьын ортасында аь рянэли айпара вя сяккизэушяли улдуз тясвири вардыр. Байраьын енинин узунуна нисбяти 1:2-дир. Айпаранын вя сяккизэушяли улдузун тясвирляри тяряфляринин нисбяти 3:4 олан дцзбуъаглынын ичярисиндя йерляшир; дцзбуъаглынын диагоналы байраьын енинин1/2-ня бярабярдир. Айпарынын тясвири консентрик (ейни мяркязли) олмайан ики даирянин щиссяляри шяклиндядир, бюйцк даирянин диаметри хариъи дцзбуъаглынын ениня, кичик даирянин диаметри ися байраьын енинин 1/4-ня бярабярдир. Кичик даирянин мяркязи байраьын щяндяси
    мяркязиндян сол тяряфдя, байраьын енинин 1/60-ня бярабяр олан мясафядя йерляшир. Сяккизэушяли улдузун тясвири айпарадан саьда йерляшир, улдузун хариъи даирясинин диаметри байраьын енинин 1/6-ни, дахили даирясинин диаметри ися 1/12-ни тяшкил едир. Азярб. Респ.-нын Д.б. вя онун тясвири, юлчцляриндян асылы олмайараг, бу тясвиря щямишя уйьун эялмялидир.


    “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьынын истифадя гайдалары щаггын- да” Азярб. Респ.-нын Ганунуна ясасян, Азярб. Респ.-нын Д.б. Азярб. Респ. Президенти сарайынын вя дювлят игамятэащларынын цзяриндя, Азярб. Респ. Милли Мяълисинин, Азярб. Респ. Назирляр Кабинетинин, Азярб. Респ. Конститусийа Мящкямясинин, Азярб. Респ. Али Мящкямясинин, Мящкямя-Щцгуг Шурасынын, мяркязи иъра щакимиййяти органларынын, Азярб. Респ. Прокурорлуьунун, Азярб. Респ. Мяркязи Банкынын, Азярб. Респ. Мяркязи Сечки Комиссийасынын, Азярб. Респ. Щесаблама Палатасынын, Нах. МР Али Мяълисинин, Нах. МР Назирляр Кабинетинин, Нах. МР Али Мящкямясинин, Нах. МР мяркязи иъра щакимиййяти органларынын, йерли иъра щакимиййяти органларынын биналары, Азярб. Респ. Инсан щцгуглары цзря мцвяккилинин йерляшдийи бинанын цзяриндя даими галдырылыр. Д.б. Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллугларынын биналары цзяриндя, щабеля Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын игамятэащлары цзяриндя бейнялхалг щцгуг нормалары вя дипломатик протокол гайдаларына уйьун олараг галдырылыр. Бундан ялавя, Д.б. Азярб. Респ.-нын Тиъарят Эямичилийи Мяъяллясиня уйьун олараг, Азярб. Респ.-нын эями рейестрляриндян бириндя гейдя алынмыш эямилярин цзяриндя, Азярб. Респ.-нын сярщяд нязарят-бурахылыш мянтягяляринин вя сярщяд заставаларынын биналары цзяриндя даими, Азярб. Респ. Силащлы Гцввяляринин вя башга силащлы бирляшмяляринин щярби щиссяляриндя, онларын гярарэащларынын биналарында, щярби эямиляриндя ися Щярби Дяниз Гцввяляринин эями низамнамяляриня уйьун олараг галдырылыр. Д.б. Азярб. Респ.-нын Силащлы Гцввяляринин вя башга силащлы бирляшмяляринин, щярби щисся вя щярби эямиляриндя рясми байрам эцнляриндя, щярби андичмя мярасиминдя, щярби щиссяляря вя йа щярби эямиляря дювлят мцкафатлары тягдим едилдикдя, щярби щиссяляр (бюлмяляр) вя йа щярби эямиляр хариъи дювлятин яразисиндя (ярази суларында) олдугда галдырылыр. Хариъи дювлятин байраьы алтында цзян эями Азярб. Респ.-нын дахили суларында цзяркян вя йа Азярб. Респ.-нын портунда дайанаркян юз байраьы иля йанашы, бейнялхалг дяниз адятляриня уйьун олараг, Азярб. Респ.-нын Д.б. да галдырылмалыдыр.


    Азярб. Респ.-нын Д.б. Азярб. Респ. Милли Мяълисинин иълас салонунда, Азярб. Респ. Президентинин иш отаьында, щабеля Азярб. Респ. Президентинин иштиракы иля рясми тядбирлярин кечирилмяси цчцн нязярдя тутулан салонларда вя отагларда, Азярб. Респ. мящкямяляринин иълас салонунда, Азярб. Респ. Милли Мяълиси сядри- нин, Азярб. Респ. Баш назиринин, Азярб. Респ. Конститусийа Мящкямяси сядринин, Азярб. Респ. Али Мящкямя сядринин, Мящкямя-Щцгуг Шурасы сядринин, Азярб. Респ. Баш прокурорунун, мяркязи иъра щакимиййяти органлары рящбярляринин, Азярб. Респ. дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын, Азярб. Респ. Мяркязи Банкы Идаря Щейяти сядринин, Азярб. Респ. Мяркязи Сечки Комиссийасы сядринин, Азярб. Респ. Щесаблама Палатасы сядринин, Азярб. Респ. Инсан щцгуглары цзря мцвяккилинин, Нах. МР Али Мяълиси сядринин, Нах. МР Баш назиринин, Нах. МР Али Мящкямяси сядринин, Нах. МР мяркязи иъра щакимиййяти органлары рящбярляринин, Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын иш отагларында даими йерляшдирилир. Ейни заманда, Д.б. Азярб. Респ. Президентинин, дювлят нцмайяндя щейяти рящбярляринин, хидмяти вязифялярини йериня йетиряркян дипломатик нцмайяндяликлярин вя консуллугларын рящбярляринин няглиййат васитяляри цзяриндя йерляшдирилир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    DÖVLƏT BAYRAĞI

    ДЮВЛЯТ БАЙРАЬЫ – дювлятин рясми фяргляндириъи нишаны, тясвири ганунла (бир гайда олараг, конститусийа иля) мцяййян едилян дювлят рямзляриндян (дювлят эерби вя дювлят щимни иля йанашы) бири. Цзяриндя эерб вя йа диэяр емблем тясвири олан биррянэли, йахуд чохрянэли гумашдан ибарятдир. Адятян Д.б. щяр щансы сабит тарихи, милли, йахуд сийаси идейаны ифадя едир.

                              

    Азярбайъан ССР-ин сонунъу Дювлят байраьы                                    Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы.

    Д.б., йахуд функсийасына эюря онун аналогу олан али щюкмдар байраглары илк дювлятлярин (Шумер, Гядим Чин, Гядим Щиндистан) йарандыьы дюврлярдян мялумдур. Орта ясрлярдя айры-айры феодал сенйорийаларынын, о ъцмлядян шящяр-дювлятлярин чохсайлы байраглары мейдана эялди. “Д.б.” анлайышына ян чох орта ясрлярин коллектив сенйорларынын байраглары йахындыр. Орта ясрлярдя байрагларын график мязмуну Мясищин, Мярйям ананын, Хачын, хцсуси пярястиш олунан мцгяддяслярин, шящярлярин мцгяддяс щимайячиляринин, йахуд эерблярин тясвирляриндян ибарят иди. Бунун ясасында орта ясрлярдя байраьа сакрал обйект кими формалашмыш мцнасибят Йени вя Ян Йени дюврдя дя Д.б.-нын дювлятин рямзи кими хцсуси гавранылмасында горунуб сахланмышдыр. Орта ясрлярин мцлкиййятчи сцлаляляринин байраглары нясил нишанларындан ибарят олмуш, еркян Йени дюврдя дювлятчилийин инкишафы иля ялагядар онлар ярази, сонралар ися дювлят-ярази емблемляриня гядяр тякамцл етмишдир. Бязи Д.б.-лары мяс., Данимарканын 1219 илдян мялум олан Даннеброг байраьы бизим эцнляря гядяр дяйишикликсиз эялиб чатмышдыр.


    Авропанын Д.б.-ларынын хейли щиссяси 17 ясрдя щаким сцлалялярин эербляри ясасында онларын нясил рянэлярини истифадя етмякля формалашмышдыр. 1801 илдя гябул едилмиш Б. Британийа байраьы орта ясрлярин байрагларындан истифадя едяряк, краллыьын ясас щиссялярини визуал шякилдя бирляшдирмишдир: эюй йерликдя дцз гырмызы хач (“Мцг. Эеорэи хачы”) Инэилтяряни, аь чяпяки хач (“Мцг. Андрей хачы”) Шотландийаны, гырмызы чяпяки хач (“Мцг. Патрик хачы”) Ирландийаны символизя едир. Орта ясрлярин яняняляри иля баьлы олан бу систем, ясасян, 18 ясрин 2-ъи йарысынадяк сахланмышды. 18 ясрдя бир чох байраьын емблематикасы юлкянин ярази вя инзибати гурулушуну (АБШ-ын, Бразилийанын штатларыны билдирян улдузлар) якс етдирмяйя башлады. Байрагларын ингилаблардан сонра формалашмасы нцмуняляри чохдан (Нидерланд, 1599) мялум олса да, йени типли цчрянэли байрагларын хейли щиссяси Бюйцк Франса ингилабынын тясириля йаранды (Франса, Белчика). Авропа юлкяляринин Д.б. чох вахт христиан, мцсялман юлкяляринин байраглары ися ислам символикасына маликдир. Африка вя Асийа дювлятляринин чохунун байраглары 20 ясрин 2-ъи йарысында мцстягилликдян сонра гябул олунмушдур вя ясасян, милли яняняляри якс етдирир; бязян Авропа нцмуняляриндя олдуьу кими эербин тясвириндян дя истифадя едилир. Йахын кечмишдя мейдана эялмиш дювлятлярин Д.б. символикасынын ящямиййятли щиссяси йени мяна кясб етмишдир.

    Азярб. Респ.-нын Д.б. щаггында илк гярар 1918 ил ийунун 21-дя, Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти (АХЪ) щюкумяти Эянъя ш.-ндя йерляшдийи заман гябул едилмишдир. Ъцмщуриййятин гырмызы рянэли илк байраьынын цзяриндя аь рянэли айпара вя аь рянэли сяккизэушяли улдуз тясвир олунурду. АХЪ щюкумятинин Д.б. щаггында икинъи гярары щюкумят Бакы ш.-ня кючдцкдян аз сонра – 1918 ил нойабрын 9-да верилди. Щюкумятин сядри Ф. Хойскинин имзаладыьы гярара ясасян Д.б. йашыл, гырмызы вя мави рянэлярдян, мяркяздя аь айпара вя сяккизэушяли улдуздан ибарят иди.


    Совет щакимиййяти илляриндя Азярб. ССР-ин мцхтялиф тясвирли (28 апрел 1920 – 19 май 1921, 19 май 1921 – 30 декабр 1922, 30 декабр 1922 – 14 март 1925, 14 март 1925 – 14 феврал 1931, 14 феврал 1931 – 14 март 1937, 14 март 1937 – 20 март 1940, 20 март 1940 – 7 октйабр 1952, 7 октйабр 1952 – 5 феврал 1991) Д.б. мювъуд олмушдур. Азярб. ССР-ин сонунъу Д.б. алт щиссясиндя цфцги эюй рянэли золаг, сол йухары кцнъцндя ораг-чякиъ вя ораьын шиш уъунда улдуз тясвири олан гырмызы гумашдан ибарят иди.


    Ъцмщуриййятин Д.б. Апрел ишьалы (1920) нятиъясиндя ляьв едился дя, Азярб. халгынын истиглал мцбаризясиндя бюйцк рол ойнады. 1990 ил нойабрын 17-дя Азярб. Халг Ъцмщуриййятинин цчрянэли Д.б. Нах. МР Али Мяълисинин гярары иля Нах. МР-ин Д.б. кими гябул едилмишдир. 1992 ил февралын 5-дя Азярб. Респ.-нын Али Совети “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуну, “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында Ясаснамя”ни, 2004 ил ийунун 8-дя ися “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьынын истифадя гайдалары щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуну гябул етмишдир.


    “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуна ясасян, Азярб. Респ.-нын Д.б. цч бярабярюлчцлц рянэли цфцги золаьы олан дцзбуъаглы парчадан ибарятдир: цст золаг мави рянэдя, орта золаг гырмызы рянэдя, ашаьы золаг йашыл рянэдядир. Байраьын щяр ики цзцндя гырмызы золаьын ортасында аь рянэли айпара вя сяккизэушяли улдуз тясвири вардыр. Байраьын енинин узунуна нисбяти 1:2-дир. Айпаранын вя сяккизэушяли улдузун тясвирляри тяряфляринин нисбяти 3:4 олан дцзбуъаглынын ичярисиндя йерляшир; дцзбуъаглынын диагоналы байраьын енинин1/2-ня бярабярдир. Айпарынын тясвири консентрик (ейни мяркязли) олмайан ики даирянин щиссяляри шяклиндядир, бюйцк даирянин диаметри хариъи дцзбуъаглынын ениня, кичик даирянин диаметри ися байраьын енинин 1/4-ня бярабярдир. Кичик даирянин мяркязи байраьын щяндяси
    мяркязиндян сол тяряфдя, байраьын енинин 1/60-ня бярабяр олан мясафядя йерляшир. Сяккизэушяли улдузун тясвири айпарадан саьда йерляшир, улдузун хариъи даирясинин диаметри байраьын енинин 1/6-ни, дахили даирясинин диаметри ися 1/12-ни тяшкил едир. Азярб. Респ.-нын Д.б. вя онун тясвири, юлчцляриндян асылы олмайараг, бу тясвиря щямишя уйьун эялмялидир.


    “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьынын истифадя гайдалары щаггын- да” Азярб. Респ.-нын Ганунуна ясасян, Азярб. Респ.-нын Д.б. Азярб. Респ. Президенти сарайынын вя дювлят игамятэащларынын цзяриндя, Азярб. Респ. Милли Мяълисинин, Азярб. Респ. Назирляр Кабинетинин, Азярб. Респ. Конститусийа Мящкямясинин, Азярб. Респ. Али Мящкямясинин, Мящкямя-Щцгуг Шурасынын, мяркязи иъра щакимиййяти органларынын, Азярб. Респ. Прокурорлуьунун, Азярб. Респ. Мяркязи Банкынын, Азярб. Респ. Мяркязи Сечки Комиссийасынын, Азярб. Респ. Щесаблама Палатасынын, Нах. МР Али Мяълисинин, Нах. МР Назирляр Кабинетинин, Нах. МР Али Мящкямясинин, Нах. МР мяркязи иъра щакимиййяти органларынын, йерли иъра щакимиййяти органларынын биналары, Азярб. Респ. Инсан щцгуглары цзря мцвяккилинин йерляшдийи бинанын цзяриндя даими галдырылыр. Д.б. Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллугларынын биналары цзяриндя, щабеля Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын игамятэащлары цзяриндя бейнялхалг щцгуг нормалары вя дипломатик протокол гайдаларына уйьун олараг галдырылыр. Бундан ялавя, Д.б. Азярб. Респ.-нын Тиъарят Эямичилийи Мяъяллясиня уйьун олараг, Азярб. Респ.-нын эями рейестрляриндян бириндя гейдя алынмыш эямилярин цзяриндя, Азярб. Респ.-нын сярщяд нязарят-бурахылыш мянтягяляринин вя сярщяд заставаларынын биналары цзяриндя даими, Азярб. Респ. Силащлы Гцввяляринин вя башга силащлы бирляшмяляринин щярби щиссяляриндя, онларын гярарэащларынын биналарында, щярби эямиляриндя ися Щярби Дяниз Гцввяляринин эями низамнамяляриня уйьун олараг галдырылыр. Д.б. Азярб. Респ.-нын Силащлы Гцввяляринин вя башга силащлы бирляшмяляринин, щярби щисся вя щярби эямиляриндя рясми байрам эцнляриндя, щярби андичмя мярасиминдя, щярби щиссяляря вя йа щярби эямиляря дювлят мцкафатлары тягдим едилдикдя, щярби щиссяляр (бюлмяляр) вя йа щярби эямиляр хариъи дювлятин яразисиндя (ярази суларында) олдугда галдырылыр. Хариъи дювлятин байраьы алтында цзян эями Азярб. Респ.-нын дахили суларында цзяркян вя йа Азярб. Респ.-нын портунда дайанаркян юз байраьы иля йанашы, бейнялхалг дяниз адятляриня уйьун олараг, Азярб. Респ.-нын Д.б. да галдырылмалыдыр.


    Азярб. Респ.-нын Д.б. Азярб. Респ. Милли Мяълисинин иълас салонунда, Азярб. Респ. Президентинин иш отаьында, щабеля Азярб. Респ. Президентинин иштиракы иля рясми тядбирлярин кечирилмяси цчцн нязярдя тутулан салонларда вя отагларда, Азярб. Респ. мящкямяляринин иълас салонунда, Азярб. Респ. Милли Мяълиси сядри- нин, Азярб. Респ. Баш назиринин, Азярб. Респ. Конститусийа Мящкямяси сядринин, Азярб. Респ. Али Мящкямя сядринин, Мящкямя-Щцгуг Шурасы сядринин, Азярб. Респ. Баш прокурорунун, мяркязи иъра щакимиййяти органлары рящбярляринин, Азярб. Респ. дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын, Азярб. Респ. Мяркязи Банкы Идаря Щейяти сядринин, Азярб. Респ. Мяркязи Сечки Комиссийасы сядринин, Азярб. Респ. Щесаблама Палатасы сядринин, Азярб. Респ. Инсан щцгуглары цзря мцвяккилинин, Нах. МР Али Мяълиси сядринин, Нах. МР Баш назиринин, Нах. МР Али Мящкямяси сядринин, Нах. МР мяркязи иъра щакимиййяти органлары рящбярляринин, Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын иш отагларында даими йерляшдирилир. Ейни заманда, Д.б. Азярб. Респ. Президентинин, дювлят нцмайяндя щейяти рящбярляринин, хидмяти вязифялярини йериня йетиряркян дипломатик нцмайяндяликлярин вя консуллугларын рящбярляринин няглиййат васитяляри цзяриндя йерляшдирилир.

    DÖVLƏT BAYRAĞI

    ДЮВЛЯТ БАЙРАЬЫ – дювлятин рясми фяргляндириъи нишаны, тясвири ганунла (бир гайда олараг, конститусийа иля) мцяййян едилян дювлят рямзляриндян (дювлят эерби вя дювлят щимни иля йанашы) бири. Цзяриндя эерб вя йа диэяр емблем тясвири олан биррянэли, йахуд чохрянэли гумашдан ибарятдир. Адятян Д.б. щяр щансы сабит тарихи, милли, йахуд сийаси идейаны ифадя едир.

                              

    Азярбайъан ССР-ин сонунъу Дювлят байраьы                                    Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы.

    Д.б., йахуд функсийасына эюря онун аналогу олан али щюкмдар байраглары илк дювлятлярин (Шумер, Гядим Чин, Гядим Щиндистан) йарандыьы дюврлярдян мялумдур. Орта ясрлярдя айры-айры феодал сенйорийаларынын, о ъцмлядян шящяр-дювлятлярин чохсайлы байраглары мейдана эялди. “Д.б.” анлайышына ян чох орта ясрлярин коллектив сенйорларынын байраглары йахындыр. Орта ясрлярдя байрагларын график мязмуну Мясищин, Мярйям ананын, Хачын, хцсуси пярястиш олунан мцгяддяслярин, шящярлярин мцгяддяс щимайячиляринин, йахуд эерблярин тясвирляриндян ибарят иди. Бунун ясасында орта ясрлярдя байраьа сакрал обйект кими формалашмыш мцнасибят Йени вя Ян Йени дюврдя дя Д.б.-нын дювлятин рямзи кими хцсуси гавранылмасында горунуб сахланмышдыр. Орта ясрлярин мцлкиййятчи сцлаляляринин байраглары нясил нишанларындан ибарят олмуш, еркян Йени дюврдя дювлятчилийин инкишафы иля ялагядар онлар ярази, сонралар ися дювлят-ярази емблемляриня гядяр тякамцл етмишдир. Бязи Д.б.-лары мяс., Данимарканын 1219 илдян мялум олан Даннеброг байраьы бизим эцнляря гядяр дяйишикликсиз эялиб чатмышдыр.


    Авропанын Д.б.-ларынын хейли щиссяси 17 ясрдя щаким сцлалялярин эербляри ясасында онларын нясил рянэлярини истифадя етмякля формалашмышдыр. 1801 илдя гябул едилмиш Б. Британийа байраьы орта ясрлярин байрагларындан истифадя едяряк, краллыьын ясас щиссялярини визуал шякилдя бирляшдирмишдир: эюй йерликдя дцз гырмызы хач (“Мцг. Эеорэи хачы”) Инэилтяряни, аь чяпяки хач (“Мцг. Андрей хачы”) Шотландийаны, гырмызы чяпяки хач (“Мцг. Патрик хачы”) Ирландийаны символизя едир. Орта ясрлярин яняняляри иля баьлы олан бу систем, ясасян, 18 ясрин 2-ъи йарысынадяк сахланмышды. 18 ясрдя бир чох байраьын емблематикасы юлкянин ярази вя инзибати гурулушуну (АБШ-ын, Бразилийанын штатларыны билдирян улдузлар) якс етдирмяйя башлады. Байрагларын ингилаблардан сонра формалашмасы нцмуняляри чохдан (Нидерланд, 1599) мялум олса да, йени типли цчрянэли байрагларын хейли щиссяси Бюйцк Франса ингилабынын тясириля йаранды (Франса, Белчика). Авропа юлкяляринин Д.б. чох вахт христиан, мцсялман юлкяляринин байраглары ися ислам символикасына маликдир. Африка вя Асийа дювлятляринин чохунун байраглары 20 ясрин 2-ъи йарысында мцстягилликдян сонра гябул олунмушдур вя ясасян, милли яняняляри якс етдирир; бязян Авропа нцмуняляриндя олдуьу кими эербин тясвириндян дя истифадя едилир. Йахын кечмишдя мейдана эялмиш дювлятлярин Д.б. символикасынын ящямиййятли щиссяси йени мяна кясб етмишдир.

    Азярб. Респ.-нын Д.б. щаггында илк гярар 1918 ил ийунун 21-дя, Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти (АХЪ) щюкумяти Эянъя ш.-ндя йерляшдийи заман гябул едилмишдир. Ъцмщуриййятин гырмызы рянэли илк байраьынын цзяриндя аь рянэли айпара вя аь рянэли сяккизэушяли улдуз тясвир олунурду. АХЪ щюкумятинин Д.б. щаггында икинъи гярары щюкумят Бакы ш.-ня кючдцкдян аз сонра – 1918 ил нойабрын 9-да верилди. Щюкумятин сядри Ф. Хойскинин имзаладыьы гярара ясасян Д.б. йашыл, гырмызы вя мави рянэлярдян, мяркяздя аь айпара вя сяккизэушяли улдуздан ибарят иди.


    Совет щакимиййяти илляриндя Азярб. ССР-ин мцхтялиф тясвирли (28 апрел 1920 – 19 май 1921, 19 май 1921 – 30 декабр 1922, 30 декабр 1922 – 14 март 1925, 14 март 1925 – 14 феврал 1931, 14 феврал 1931 – 14 март 1937, 14 март 1937 – 20 март 1940, 20 март 1940 – 7 октйабр 1952, 7 октйабр 1952 – 5 феврал 1991) Д.б. мювъуд олмушдур. Азярб. ССР-ин сонунъу Д.б. алт щиссясиндя цфцги эюй рянэли золаг, сол йухары кцнъцндя ораг-чякиъ вя ораьын шиш уъунда улдуз тясвири олан гырмызы гумашдан ибарят иди.


    Ъцмщуриййятин Д.б. Апрел ишьалы (1920) нятиъясиндя ляьв едился дя, Азярб. халгынын истиглал мцбаризясиндя бюйцк рол ойнады. 1990 ил нойабрын 17-дя Азярб. Халг Ъцмщуриййятинин цчрянэли Д.б. Нах. МР Али Мяълисинин гярары иля Нах. МР-ин Д.б. кими гябул едилмишдир. 1992 ил февралын 5-дя Азярб. Респ.-нын Али Совети “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуну, “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында Ясаснамя”ни, 2004 ил ийунун 8-дя ися “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьынын истифадя гайдалары щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуну гябул етмишдир.


    “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьы щаггында” Азярб. Респ.-нын Ганунуна ясасян, Азярб. Респ.-нын Д.б. цч бярабярюлчцлц рянэли цфцги золаьы олан дцзбуъаглы парчадан ибарятдир: цст золаг мави рянэдя, орта золаг гырмызы рянэдя, ашаьы золаг йашыл рянэдядир. Байраьын щяр ики цзцндя гырмызы золаьын ортасында аь рянэли айпара вя сяккизэушяли улдуз тясвири вардыр. Байраьын енинин узунуна нисбяти 1:2-дир. Айпаранын вя сяккизэушяли улдузун тясвирляри тяряфляринин нисбяти 3:4 олан дцзбуъаглынын ичярисиндя йерляшир; дцзбуъаглынын диагоналы байраьын енинин1/2-ня бярабярдир. Айпарынын тясвири консентрик (ейни мяркязли) олмайан ики даирянин щиссяляри шяклиндядир, бюйцк даирянин диаметри хариъи дцзбуъаглынын ениня, кичик даирянин диаметри ися байраьын енинин 1/4-ня бярабярдир. Кичик даирянин мяркязи байраьын щяндяси
    мяркязиндян сол тяряфдя, байраьын енинин 1/60-ня бярабяр олан мясафядя йерляшир. Сяккизэушяли улдузун тясвири айпарадан саьда йерляшир, улдузун хариъи даирясинин диаметри байраьын енинин 1/6-ни, дахили даирясинин диаметри ися 1/12-ни тяшкил едир. Азярб. Респ.-нын Д.б. вя онун тясвири, юлчцляриндян асылы олмайараг, бу тясвиря щямишя уйьун эялмялидир.


    “Азярбайъан Республикасынын Дювлят байраьынын истифадя гайдалары щаггын- да” Азярб. Респ.-нын Ганунуна ясасян, Азярб. Респ.-нын Д.б. Азярб. Респ. Президенти сарайынын вя дювлят игамятэащларынын цзяриндя, Азярб. Респ. Милли Мяълисинин, Азярб. Респ. Назирляр Кабинетинин, Азярб. Респ. Конститусийа Мящкямясинин, Азярб. Респ. Али Мящкямясинин, Мящкямя-Щцгуг Шурасынын, мяркязи иъра щакимиййяти органларынын, Азярб. Респ. Прокурорлуьунун, Азярб. Респ. Мяркязи Банкынын, Азярб. Респ. Мяркязи Сечки Комиссийасынын, Азярб. Респ. Щесаблама Палатасынын, Нах. МР Али Мяълисинин, Нах. МР Назирляр Кабинетинин, Нах. МР Али Мящкямясинин, Нах. МР мяркязи иъра щакимиййяти органларынын, йерли иъра щакимиййяти органларынын биналары, Азярб. Респ. Инсан щцгуглары цзря мцвяккилинин йерляшдийи бинанын цзяриндя даими галдырылыр. Д.б. Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллугларынын биналары цзяриндя, щабеля Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын игамятэащлары цзяриндя бейнялхалг щцгуг нормалары вя дипломатик протокол гайдаларына уйьун олараг галдырылыр. Бундан ялавя, Д.б. Азярб. Респ.-нын Тиъарят Эямичилийи Мяъяллясиня уйьун олараг, Азярб. Респ.-нын эями рейестрляриндян бириндя гейдя алынмыш эямилярин цзяриндя, Азярб. Респ.-нын сярщяд нязарят-бурахылыш мянтягяляринин вя сярщяд заставаларынын биналары цзяриндя даими, Азярб. Респ. Силащлы Гцввяляринин вя башга силащлы бирляшмяляринин щярби щиссяляриндя, онларын гярарэащларынын биналарында, щярби эямиляриндя ися Щярби Дяниз Гцввяляринин эями низамнамяляриня уйьун олараг галдырылыр. Д.б. Азярб. Респ.-нын Силащлы Гцввяляринин вя башга силащлы бирляшмяляринин, щярби щисся вя щярби эямиляриндя рясми байрам эцнляриндя, щярби андичмя мярасиминдя, щярби щиссяляря вя йа щярби эямиляря дювлят мцкафатлары тягдим едилдикдя, щярби щиссяляр (бюлмяляр) вя йа щярби эямиляр хариъи дювлятин яразисиндя (ярази суларында) олдугда галдырылыр. Хариъи дювлятин байраьы алтында цзян эями Азярб. Респ.-нын дахили суларында цзяркян вя йа Азярб. Респ.-нын портунда дайанаркян юз байраьы иля йанашы, бейнялхалг дяниз адятляриня уйьун олараг, Азярб. Респ.-нын Д.б. да галдырылмалыдыр.


    Азярб. Респ.-нын Д.б. Азярб. Респ. Милли Мяълисинин иълас салонунда, Азярб. Респ. Президентинин иш отаьында, щабеля Азярб. Респ. Президентинин иштиракы иля рясми тядбирлярин кечирилмяси цчцн нязярдя тутулан салонларда вя отагларда, Азярб. Респ. мящкямяляринин иълас салонунда, Азярб. Респ. Милли Мяълиси сядри- нин, Азярб. Респ. Баш назиринин, Азярб. Респ. Конститусийа Мящкямяси сядринин, Азярб. Респ. Али Мящкямя сядринин, Мящкямя-Щцгуг Шурасы сядринин, Азярб. Респ. Баш прокурорунун, мяркязи иъра щакимиййяти органлары рящбярляринин, Азярб. Респ. дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын, Азярб. Респ. Мяркязи Банкы Идаря Щейяти сядринин, Азярб. Респ. Мяркязи Сечки Комиссийасы сядринин, Азярб. Респ. Щесаблама Палатасы сядринин, Азярб. Респ. Инсан щцгуглары цзря мцвяккилинин, Нах. МР Али Мяълиси сядринин, Нах. МР Баш назиринин, Нах. МР Али Мящкямяси сядринин, Нах. МР мяркязи иъра щакимиййяти органлары рящбярляринин, Азярб. Респ.-нын дипломатик нцмайяндяликляри вя консуллуглары башчыларынын иш отагларында даими йерляшдирилир. Ейни заманда, Д.б. Азярб. Респ. Президентинин, дювлят нцмайяндя щейяти рящбярляринин, хидмяти вязифялярини йериня йетиряркян дипломатик нцмайяндяликлярин вя консуллугларын рящбярляринин няглиййат васитяляри цзяриндя йерляшдирилир.