ДЮВЛЯТ ЭЯРАЙ ЫВ (1730–1780, Визе) – Эярайиляр сцлалясиндян Крым ханы [1769–70; 1775–77]. Русийа-Тцркийя мцщарибяси (1768–74) илляриндя Османлы дювлятинин дястяйи иля Молдова вя Румынийайа гошун чыхартмалы иди. Бу мягсядля ханлыгдан гошун топламаьа башласа да, мцщарибянин гялябя иля йекунлашаъаьына инанмайан Крымын йухары даиряляри Русийа иля эизли данышыглара эиряряк, фактики олараг гошунун сяфярбярлийини позмушдулар. Нятиъядя ЫВ Д.Э.-ын мцщарибядя иштиракы тцркляр цчцн нятиъясиз олмуш вя султан ону фяалиййятсизликдя иттищам едяряк щакимиййятдян кянарлашдырмыш (1770) вя Кипря сцрэцн етмишди. Кцчцк Гайнаръа сцлщцнцн (1774) имзаланмасы иля Крым ханлыьы мцстягил елан олунмуш, Тцркийя Керч, Йенигала вя Кинбрун галаларыны итирмишди. Беля шяраитдя Османлы султаны тяряфиндян Крыма эюндярилмиш, 1775 илдя дяниз йолу иля Крыма чыхмыш, бурадакы рус гошунлары иля дюйцшя эиряряк Кяфя портуну эери алмышды. Бундан сонра Русийа тяряфиндян дястяклянян Крым ханы ЫЫ Сащиб Эярай Истанбула гачмышды. Беляликля, ЫВ Д.Э. икинъи дяфя Крым ханы олмушду (1775). Мцстягил Крым дювлятинин Русийанын ялиня кечяъяйиндян ещтийат едян ЫВ Д.Э. Османлы султаны Ы Ябдцлщямиддян ханлыьы юз идарячилийи алтына гайтармаьы тяляб ется дя, Русийа иля йени мцщарибядян чякинян султан бу тяляби йериня йетирмямишди. 1777 илдя русларын дястяйиля ханлыгдакы русийапяряст гцввялярин Шащин Эярайын башчылыьы алтында цсйан галдырмасындан сонра ЫВ Д.Э. Тцркийяйя гачмышды.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
ДЮВЛЯТ ЭЯРАЙ ЫВ (1730–1780, Визе) – Эярайиляр сцлалясиндян Крым ханы [1769–70; 1775–77]. Русийа-Тцркийя мцщарибяси (1768–74) илляриндя Османлы дювлятинин дястяйи иля Молдова вя Румынийайа гошун чыхартмалы иди. Бу мягсядля ханлыгдан гошун топламаьа башласа да, мцщарибянин гялябя иля йекунлашаъаьына инанмайан Крымын йухары даиряляри Русийа иля эизли данышыглара эиряряк, фактики олараг гошунун сяфярбярлийини позмушдулар. Нятиъядя ЫВ Д.Э.-ын мцщарибядя иштиракы тцркляр цчцн нятиъясиз олмуш вя султан ону фяалиййятсизликдя иттищам едяряк щакимиййятдян кянарлашдырмыш (1770) вя Кипря сцрэцн етмишди. Кцчцк Гайнаръа сцлщцнцн (1774) имзаланмасы иля Крым ханлыьы мцстягил елан олунмуш, Тцркийя Керч, Йенигала вя Кинбрун галаларыны итирмишди. Беля шяраитдя Османлы султаны тяряфиндян Крыма эюндярилмиш, 1775 илдя дяниз йолу иля Крыма чыхмыш, бурадакы рус гошунлары иля дюйцшя эиряряк Кяфя портуну эери алмышды. Бундан сонра Русийа тяряфиндян дястяклянян Крым ханы ЫЫ Сащиб Эярай Истанбула гачмышды. Беляликля, ЫВ Д.Э. икинъи дяфя Крым ханы олмушду (1775). Мцстягил Крым дювлятинин Русийанын ялиня кечяъяйиндян ещтийат едян ЫВ Д.Э. Османлы султаны Ы Ябдцлщямиддян ханлыьы юз идарячилийи алтына гайтармаьы тяляб ется дя, Русийа иля йени мцщарибядян чякинян султан бу тяляби йериня йетирмямишди. 1777 илдя русларын дястяйиля ханлыгдакы русийапяряст гцввялярин Шащин Эярайын башчылыьы алтында цсйан галдырмасындан сонра ЫВ Д.Э. Тцркийяйя гачмышды.
ДЮВЛЯТ ЭЯРАЙ ЫВ (1730–1780, Визе) – Эярайиляр сцлалясиндян Крым ханы [1769–70; 1775–77]. Русийа-Тцркийя мцщарибяси (1768–74) илляриндя Османлы дювлятинин дястяйи иля Молдова вя Румынийайа гошун чыхартмалы иди. Бу мягсядля ханлыгдан гошун топламаьа башласа да, мцщарибянин гялябя иля йекунлашаъаьына инанмайан Крымын йухары даиряляри Русийа иля эизли данышыглара эиряряк, фактики олараг гошунун сяфярбярлийини позмушдулар. Нятиъядя ЫВ Д.Э.-ын мцщарибядя иштиракы тцркляр цчцн нятиъясиз олмуш вя султан ону фяалиййятсизликдя иттищам едяряк щакимиййятдян кянарлашдырмыш (1770) вя Кипря сцрэцн етмишди. Кцчцк Гайнаръа сцлщцнцн (1774) имзаланмасы иля Крым ханлыьы мцстягил елан олунмуш, Тцркийя Керч, Йенигала вя Кинбрун галаларыны итирмишди. Беля шяраитдя Османлы султаны тяряфиндян Крыма эюндярилмиш, 1775 илдя дяниз йолу иля Крыма чыхмыш, бурадакы рус гошунлары иля дюйцшя эиряряк Кяфя портуну эери алмышды. Бундан сонра Русийа тяряфиндян дястяклянян Крым ханы ЫЫ Сащиб Эярай Истанбула гачмышды. Беляликля, ЫВ Д.Э. икинъи дяфя Крым ханы олмушду (1775). Мцстягил Крым дювлятинин Русийанын ялиня кечяъяйиндян ещтийат едян ЫВ Д.Э. Османлы султаны Ы Ябдцлщямиддян ханлыьы юз идарячилийи алтына гайтармаьы тяляб ется дя, Русийа иля йени мцщарибядян чякинян султан бу тяляби йериня йетирмямишди. 1777 илдя русларын дястяйиля ханлыгдакы русийапяряст гцввялярин Шащин Эярайын башчылыьы алтында цсйан галдырмасындан сонра ЫВ Д.Э. Тцркийяйя гачмышды.
