Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    DULUSÇULUQ

    тябии пластик хам малдан (ясасян, эил) габ вя диэяр мямулатларын истещсалы. Габларын щазырланмасы 3 мярщяляйя айрылыр. 1-ъи (б а ш л а н ь ы ъ) мярщялядя хаммал сечилир, щасил вя емал (гурудулур, доьранылыр вя с.) олунур, гялиб цчцн кцтляляр дцзялдилир. Гатгылар гисминдя минерал (сийал – доьранмыш даш, шамот – доьранмыш керамика вя йа гуру эил, гум вя с.) вя цзви (пейин, йун, от вя с.) ялавялярдян истифадя едилир. 2-ъи (й а р а д ы ъ ы) мярщяляйя габын дцзялдилмяси, ичи бош ъисмин (габын щяъминин) щазырланмасы, форманын верилмяси, сятщин емалы (ща марланмасы, парылдадылмасы, биширилмяси вя с.), еляъя дя щазыр мямулатын бязядилмяси аиддир. Ичибош ъисим 5 цсулла –гурама, даиряви вя спиралвары йапышдырмалар, ялля басма, дулус чархыны фырладараг эили дартма цсулу иля конструксийа едилир. 3-ъц (б я р к и д и ъ и) мярщялядя мямулата мющкямлик вя нямкечирмязлик верилир. Бу мягсядля мямулатын диварларына хцсуси цзви мящлуллар щопдурулур (бязян мящдуд термики тясирля йанашы), йахуд габ эцълц (650°Ъ-дян йцксяк) вя узун мцддятли термики тясиря мяруз гойулур.
    Д. Еркян Неолит дюврцндя йаранмышды. Дулус чархынын вя дулус кцрясинин ихтирасы Д. мямулатларынын щазырланмасы просесинин сцрятляндирилмясиня вя тякмилляшдирилмясиня сябяб олду: Д. сянят сащяси кими формалашды, тикинти материаллары вя йцксяккейфиййятли ширли мяишят габларынын истещсалына башланды. Ян еркян нцмуняляри Шимали Хязярйаныда е.я. 7-ъи миниллийин сону – 6-ъы миниллийин яввялляриня, Йахын Шяргдя е.я. 6–5-ъи минилликляря, Аралыг дянизи сащилляриндя е.я. 3-ъц миниллийя, Шимали Гарадянизйаныда е.я. 6 ясря аиддир. Полинезийа, Мяркязи вя Орта Асийанын бязи кючяри тайфалары, щямчинин австралийалылар, бушменляр, Ъянуб-Шярги Асийанын вя Ъянуб-Гярби Американын бязи овчу тайфалары истисна олмагла, 15–17 ясрлярдя отураг халгларын яксяриййяти Д. сянятини мянимсямишдиляр. Дулус габларынын бязядилмяси, шцйрялянмяси, ширлянмяси вя с. халг сянятинин мцщцм сащяляриндян олмагла, халгын юзцня мяхсус мяишят вя мядяниййят хцсусиййятлярини якс етдирирди.
    Етнографик мялуматлар сцбут едир ки, Д. да диэяр ихтисаслашдырылмыш истещсал сащяляри кими чох вахт гапалы характер дашымыш, дулусчулар ъямиййятдя хцсуси мювге тутмушлар. Бир чох мядяниййятлярдя 20 ясрядяк дулус мямулаты дцзялдилмяси баъарыьы ясасян гощумлара, чох вахт атадан оьула, йахуд анадан гыза ютцрцлцрдц.
    Азярб.-да Неолит дюврцнцн мцщцм наилиййятляриндян щесаб олунан Д. Енеолит дюврцндян инкишаф етмяйя башламышдыр. Азярб.-ын Енеолит дюврц абидяляринин, демяк олар ки, щамысында цзяри, аз да олса, нахышланмыш вя шцйрялянмиш сахсы мямулаты галыглары ашкар едилмишдир. Бойалы (гырмызы, сарымтыл, боз вя гара) габлар истещсалынын эениш йайылмасы, орнамент зянэинлийи бу дювр цчцн сяъиййявидир. Археоложи материаллар эюстярир ки, Азярб.-да дулус габлары дулус чархында щазырланыр вя хцсуси кцрялярдя биширилирди. Дулус мямулаты Тунъ дюврцндя кцтляви шякилдя истещсал едилирди. Тунъ дюврц абидяляриндян ашкар едилян сахсы габлар кимйяви тяркиби, материалы, истещсал технолоэийасы, юлчцсц, гурулушу вя нахышлары етибариля бир-
    бириндян сечилир. Дямир дюврцндя якинчилик вя малдарлыьын инкишафы вя йени тясяррцфат сащяляринин йаранмасы иля ялагядар сахсы габлара тялябат хейли артмыш, онларын тиположи нювляри чохалмыш вя кейфиййяти йцксялмишдир. Д.-ла даща чох кишиляр мяшьул олмаьа башламышлар. Еркян синфи ъямиййятдя бу сянят даща йцксяк инкишаф сявиййясиня галхмыш, щятта кцплярдян дяфн мярасиминдя истифадя едилмишдир. Якинчилик, шярабчылыг вя малдарлыг мящсулларынын сахланылмасы цчцн хцсуси габлар щазырланмышдыр.
    Азярб.-да орта ясрлярдя Бярдя, Тябриз, Бейляган, Эянъя, Нахчыван, Ярдябил, Мараьа, Шамахы, Бакы вя с. йерлярдя Д. ся няти эениш йайылмышды. Орта ясрлярдя сятщи мцхтялиф рянэли рясмлярля бязядилмиш ширли габлар истещсалына башланмышды. Бу тип габларда инсан вя щейван тясвирляри, щямчинин нябати нахышлар чохлуг тяшкил едирди. Бязи габларын цзяриня устанын ады, шеир парчалары, хейир-дуа, нясищятамиз кяламлар щякк едилирди. Д. юз ящямиййятини 19 яср – 20 ясрин яввялляриндя дя сахламышды. Сахсы мямулаты истещсалынын мейдана эялмяси вя давамлы инкишафы цчцн башлыъа рол ойнайан амилляр Азярб. яразисинин зянэин эил йатаглары вя уъуз одун ещтийатына малик олмасы, ящалинин ев мяишятиндя Д. мямулатларына зярури тялябаты, ямтяя истещсалыны зяифлядян натурал тясяррцфат формасынын мювъудлуьу вя онун галыгларынын 20 ясрин яввялляринядяк давам етмяси иди. Азярб.-ын Д. мяркязляринин ъоьрафи ареалы 19 ясрдя даща эениш олмушдур. Губа гязасынын Йеникянд, Испик, Мющцъ, Тцлякяран, Нуха гязасынын Оьуз, Кцснят, Ниъ, Ъалуд, Халхал, Хачмаз, Лянкяран гязасынын Сепаради, Яркиван, Шаьлакцъя, Пенсяр, Зингулеш, Бядялан, Гызылавар, Эюйчай гязасынын Эцръцван, Кейвянди, Поти, Йелизаветпол гязасынын Ъамаат, Щавахан, Сейидбяйли, Йеркяъ, Ханзяряк, Тянзатан кяндляриндя, Нуха, Йелизаветпол, Шамахы, Нахчыван, Ордубад вя Бакы шящярляриндя дулус емалатханалары там эцъц иля ишляйирди. Яняняви дулус мямулаты ис тещ са лы Губа р-нунун Йеникянд вяИспик, Масаллы р-нунун Яркиван, Лянкяран р-нунун Сепаради, Гябяля р-нунун Кцснят кяндляриндя, Гарабаьын бир сыра кяндин дя, щабеля Шяки вя Эянъя шящярляриндя инди дя галмагдадыр.
    Азярб.-ын дулус усталары су дашымаг цчцн сящянэ, шящрянэ, ъцрдяк, кузя, су сахламаг цчцн мцхтялиф юлчцлц кцпляр, сцфрядя ишлятмяк цчцн сцращи, гургур, долча, парч, тайгулп, йуйунмаг вя дястямаз алмаг цчцн лцляйин, афтафа, фяшир вя с., мятбях габларындан дизя (с а х с ы ч ю л м я к), газанча, кцвяъ, пити допулары, ашсцзян, щялимдан, кцря, кираня (к и й я), тяндир, саъ, мангал вя с. истещсал етмишляр. Мцасир сахсы мямулаты сувенир кими дя эениш истифадя олунур.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    DULUSÇULUQ

    тябии пластик хам малдан (ясасян, эил) габ вя диэяр мямулатларын истещсалы. Габларын щазырланмасы 3 мярщяляйя айрылыр. 1-ъи (б а ш л а н ь ы ъ) мярщялядя хаммал сечилир, щасил вя емал (гурудулур, доьранылыр вя с.) олунур, гялиб цчцн кцтляляр дцзялдилир. Гатгылар гисминдя минерал (сийал – доьранмыш даш, шамот – доьранмыш керамика вя йа гуру эил, гум вя с.) вя цзви (пейин, йун, от вя с.) ялавялярдян истифадя едилир. 2-ъи (й а р а д ы ъ ы) мярщяляйя габын дцзялдилмяси, ичи бош ъисмин (габын щяъминин) щазырланмасы, форманын верилмяси, сятщин емалы (ща марланмасы, парылдадылмасы, биширилмяси вя с.), еляъя дя щазыр мямулатын бязядилмяси аиддир. Ичибош ъисим 5 цсулла –гурама, даиряви вя спиралвары йапышдырмалар, ялля басма, дулус чархыны фырладараг эили дартма цсулу иля конструксийа едилир. 3-ъц (б я р к и д и ъ и) мярщялядя мямулата мющкямлик вя нямкечирмязлик верилир. Бу мягсядля мямулатын диварларына хцсуси цзви мящлуллар щопдурулур (бязян мящдуд термики тясирля йанашы), йахуд габ эцълц (650°Ъ-дян йцксяк) вя узун мцддятли термики тясиря мяруз гойулур.
    Д. Еркян Неолит дюврцндя йаранмышды. Дулус чархынын вя дулус кцрясинин ихтирасы Д. мямулатларынын щазырланмасы просесинин сцрятляндирилмясиня вя тякмилляшдирилмясиня сябяб олду: Д. сянят сащяси кими формалашды, тикинти материаллары вя йцксяккейфиййятли ширли мяишят габларынын истещсалына башланды. Ян еркян нцмуняляри Шимали Хязярйаныда е.я. 7-ъи миниллийин сону – 6-ъы миниллийин яввялляриня, Йахын Шяргдя е.я. 6–5-ъи минилликляря, Аралыг дянизи сащилляриндя е.я. 3-ъц миниллийя, Шимали Гарадянизйаныда е.я. 6 ясря аиддир. Полинезийа, Мяркязи вя Орта Асийанын бязи кючяри тайфалары, щямчинин австралийалылар, бушменляр, Ъянуб-Шярги Асийанын вя Ъянуб-Гярби Американын бязи овчу тайфалары истисна олмагла, 15–17 ясрлярдя отураг халгларын яксяриййяти Д. сянятини мянимсямишдиляр. Дулус габларынын бязядилмяси, шцйрялянмяси, ширлянмяси вя с. халг сянятинин мцщцм сащяляриндян олмагла, халгын юзцня мяхсус мяишят вя мядяниййят хцсусиййятлярини якс етдирирди.
    Етнографик мялуматлар сцбут едир ки, Д. да диэяр ихтисаслашдырылмыш истещсал сащяляри кими чох вахт гапалы характер дашымыш, дулусчулар ъямиййятдя хцсуси мювге тутмушлар. Бир чох мядяниййятлярдя 20 ясрядяк дулус мямулаты дцзялдилмяси баъарыьы ясасян гощумлара, чох вахт атадан оьула, йахуд анадан гыза ютцрцлцрдц.
    Азярб.-да Неолит дюврцнцн мцщцм наилиййятляриндян щесаб олунан Д. Енеолит дюврцндян инкишаф етмяйя башламышдыр. Азярб.-ын Енеолит дюврц абидяляринин, демяк олар ки, щамысында цзяри, аз да олса, нахышланмыш вя шцйрялянмиш сахсы мямулаты галыглары ашкар едилмишдир. Бойалы (гырмызы, сарымтыл, боз вя гара) габлар истещсалынын эениш йайылмасы, орнамент зянэинлийи бу дювр цчцн сяъиййявидир. Археоложи материаллар эюстярир ки, Азярб.-да дулус габлары дулус чархында щазырланыр вя хцсуси кцрялярдя биширилирди. Дулус мямулаты Тунъ дюврцндя кцтляви шякилдя истещсал едилирди. Тунъ дюврц абидяляриндян ашкар едилян сахсы габлар кимйяви тяркиби, материалы, истещсал технолоэийасы, юлчцсц, гурулушу вя нахышлары етибариля бир-
    бириндян сечилир. Дямир дюврцндя якинчилик вя малдарлыьын инкишафы вя йени тясяррцфат сащяляринин йаранмасы иля ялагядар сахсы габлара тялябат хейли артмыш, онларын тиположи нювляри чохалмыш вя кейфиййяти йцксялмишдир. Д.-ла даща чох кишиляр мяшьул олмаьа башламышлар. Еркян синфи ъямиййятдя бу сянят даща йцксяк инкишаф сявиййясиня галхмыш, щятта кцплярдян дяфн мярасиминдя истифадя едилмишдир. Якинчилик, шярабчылыг вя малдарлыг мящсулларынын сахланылмасы цчцн хцсуси габлар щазырланмышдыр.
    Азярб.-да орта ясрлярдя Бярдя, Тябриз, Бейляган, Эянъя, Нахчыван, Ярдябил, Мараьа, Шамахы, Бакы вя с. йерлярдя Д. ся няти эениш йайылмышды. Орта ясрлярдя сятщи мцхтялиф рянэли рясмлярля бязядилмиш ширли габлар истещсалына башланмышды. Бу тип габларда инсан вя щейван тясвирляри, щямчинин нябати нахышлар чохлуг тяшкил едирди. Бязи габларын цзяриня устанын ады, шеир парчалары, хейир-дуа, нясищятамиз кяламлар щякк едилирди. Д. юз ящямиййятини 19 яср – 20 ясрин яввялляриндя дя сахламышды. Сахсы мямулаты истещсалынын мейдана эялмяси вя давамлы инкишафы цчцн башлыъа рол ойнайан амилляр Азярб. яразисинин зянэин эил йатаглары вя уъуз одун ещтийатына малик олмасы, ящалинин ев мяишятиндя Д. мямулатларына зярури тялябаты, ямтяя истещсалыны зяифлядян натурал тясяррцфат формасынын мювъудлуьу вя онун галыгларынын 20 ясрин яввялляринядяк давам етмяси иди. Азярб.-ын Д. мяркязляринин ъоьрафи ареалы 19 ясрдя даща эениш олмушдур. Губа гязасынын Йеникянд, Испик, Мющцъ, Тцлякяран, Нуха гязасынын Оьуз, Кцснят, Ниъ, Ъалуд, Халхал, Хачмаз, Лянкяран гязасынын Сепаради, Яркиван, Шаьлакцъя, Пенсяр, Зингулеш, Бядялан, Гызылавар, Эюйчай гязасынын Эцръцван, Кейвянди, Поти, Йелизаветпол гязасынын Ъамаат, Щавахан, Сейидбяйли, Йеркяъ, Ханзяряк, Тянзатан кяндляриндя, Нуха, Йелизаветпол, Шамахы, Нахчыван, Ордубад вя Бакы шящярляриндя дулус емалатханалары там эцъц иля ишляйирди. Яняняви дулус мямулаты ис тещ са лы Губа р-нунун Йеникянд вяИспик, Масаллы р-нунун Яркиван, Лянкяран р-нунун Сепаради, Гябяля р-нунун Кцснят кяндляриндя, Гарабаьын бир сыра кяндин дя, щабеля Шяки вя Эянъя шящярляриндя инди дя галмагдадыр.
    Азярб.-ын дулус усталары су дашымаг цчцн сящянэ, шящрянэ, ъцрдяк, кузя, су сахламаг цчцн мцхтялиф юлчцлц кцпляр, сцфрядя ишлятмяк цчцн сцращи, гургур, долча, парч, тайгулп, йуйунмаг вя дястямаз алмаг цчцн лцляйин, афтафа, фяшир вя с., мятбях габларындан дизя (с а х с ы ч ю л м я к), газанча, кцвяъ, пити допулары, ашсцзян, щялимдан, кцря, кираня (к и й я), тяндир, саъ, мангал вя с. истещсал етмишляр. Мцасир сахсы мямулаты сувенир кими дя эениш истифадя олунур.

    DULUSÇULUQ

    тябии пластик хам малдан (ясасян, эил) габ вя диэяр мямулатларын истещсалы. Габларын щазырланмасы 3 мярщяляйя айрылыр. 1-ъи (б а ш л а н ь ы ъ) мярщялядя хаммал сечилир, щасил вя емал (гурудулур, доьранылыр вя с.) олунур, гялиб цчцн кцтляляр дцзялдилир. Гатгылар гисминдя минерал (сийал – доьранмыш даш, шамот – доьранмыш керамика вя йа гуру эил, гум вя с.) вя цзви (пейин, йун, от вя с.) ялавялярдян истифадя едилир. 2-ъи (й а р а д ы ъ ы) мярщяляйя габын дцзялдилмяси, ичи бош ъисмин (габын щяъминин) щазырланмасы, форманын верилмяси, сятщин емалы (ща марланмасы, парылдадылмасы, биширилмяси вя с.), еляъя дя щазыр мямулатын бязядилмяси аиддир. Ичибош ъисим 5 цсулла –гурама, даиряви вя спиралвары йапышдырмалар, ялля басма, дулус чархыны фырладараг эили дартма цсулу иля конструксийа едилир. 3-ъц (б я р к и д и ъ и) мярщялядя мямулата мющкямлик вя нямкечирмязлик верилир. Бу мягсядля мямулатын диварларына хцсуси цзви мящлуллар щопдурулур (бязян мящдуд термики тясирля йанашы), йахуд габ эцълц (650°Ъ-дян йцксяк) вя узун мцддятли термики тясиря мяруз гойулур.
    Д. Еркян Неолит дюврцндя йаранмышды. Дулус чархынын вя дулус кцрясинин ихтирасы Д. мямулатларынын щазырланмасы просесинин сцрятляндирилмясиня вя тякмилляшдирилмясиня сябяб олду: Д. сянят сащяси кими формалашды, тикинти материаллары вя йцксяккейфиййятли ширли мяишят габларынын истещсалына башланды. Ян еркян нцмуняляри Шимали Хязярйаныда е.я. 7-ъи миниллийин сону – 6-ъы миниллийин яввялляриня, Йахын Шяргдя е.я. 6–5-ъи минилликляря, Аралыг дянизи сащилляриндя е.я. 3-ъц миниллийя, Шимали Гарадянизйаныда е.я. 6 ясря аиддир. Полинезийа, Мяркязи вя Орта Асийанын бязи кючяри тайфалары, щямчинин австралийалылар, бушменляр, Ъянуб-Шярги Асийанын вя Ъянуб-Гярби Американын бязи овчу тайфалары истисна олмагла, 15–17 ясрлярдя отураг халгларын яксяриййяти Д. сянятини мянимсямишдиляр. Дулус габларынын бязядилмяси, шцйрялянмяси, ширлянмяси вя с. халг сянятинин мцщцм сащяляриндян олмагла, халгын юзцня мяхсус мяишят вя мядяниййят хцсусиййятлярини якс етдирирди.
    Етнографик мялуматлар сцбут едир ки, Д. да диэяр ихтисаслашдырылмыш истещсал сащяляри кими чох вахт гапалы характер дашымыш, дулусчулар ъямиййятдя хцсуси мювге тутмушлар. Бир чох мядяниййятлярдя 20 ясрядяк дулус мямулаты дцзялдилмяси баъарыьы ясасян гощумлара, чох вахт атадан оьула, йахуд анадан гыза ютцрцлцрдц.
    Азярб.-да Неолит дюврцнцн мцщцм наилиййятляриндян щесаб олунан Д. Енеолит дюврцндян инкишаф етмяйя башламышдыр. Азярб.-ын Енеолит дюврц абидяляринин, демяк олар ки, щамысында цзяри, аз да олса, нахышланмыш вя шцйрялянмиш сахсы мямулаты галыглары ашкар едилмишдир. Бойалы (гырмызы, сарымтыл, боз вя гара) габлар истещсалынын эениш йайылмасы, орнамент зянэинлийи бу дювр цчцн сяъиййявидир. Археоложи материаллар эюстярир ки, Азярб.-да дулус габлары дулус чархында щазырланыр вя хцсуси кцрялярдя биширилирди. Дулус мямулаты Тунъ дюврцндя кцтляви шякилдя истещсал едилирди. Тунъ дюврц абидяляриндян ашкар едилян сахсы габлар кимйяви тяркиби, материалы, истещсал технолоэийасы, юлчцсц, гурулушу вя нахышлары етибариля бир-
    бириндян сечилир. Дямир дюврцндя якинчилик вя малдарлыьын инкишафы вя йени тясяррцфат сащяляринин йаранмасы иля ялагядар сахсы габлара тялябат хейли артмыш, онларын тиположи нювляри чохалмыш вя кейфиййяти йцксялмишдир. Д.-ла даща чох кишиляр мяшьул олмаьа башламышлар. Еркян синфи ъямиййятдя бу сянят даща йцксяк инкишаф сявиййясиня галхмыш, щятта кцплярдян дяфн мярасиминдя истифадя едилмишдир. Якинчилик, шярабчылыг вя малдарлыг мящсулларынын сахланылмасы цчцн хцсуси габлар щазырланмышдыр.
    Азярб.-да орта ясрлярдя Бярдя, Тябриз, Бейляган, Эянъя, Нахчыван, Ярдябил, Мараьа, Шамахы, Бакы вя с. йерлярдя Д. ся няти эениш йайылмышды. Орта ясрлярдя сятщи мцхтялиф рянэли рясмлярля бязядилмиш ширли габлар истещсалына башланмышды. Бу тип габларда инсан вя щейван тясвирляри, щямчинин нябати нахышлар чохлуг тяшкил едирди. Бязи габларын цзяриня устанын ады, шеир парчалары, хейир-дуа, нясищятамиз кяламлар щякк едилирди. Д. юз ящямиййятини 19 яср – 20 ясрин яввялляриндя дя сахламышды. Сахсы мямулаты истещсалынын мейдана эялмяси вя давамлы инкишафы цчцн башлыъа рол ойнайан амилляр Азярб. яразисинин зянэин эил йатаглары вя уъуз одун ещтийатына малик олмасы, ящалинин ев мяишятиндя Д. мямулатларына зярури тялябаты, ямтяя истещсалыны зяифлядян натурал тясяррцфат формасынын мювъудлуьу вя онун галыгларынын 20 ясрин яввялляринядяк давам етмяси иди. Азярб.-ын Д. мяркязляринин ъоьрафи ареалы 19 ясрдя даща эениш олмушдур. Губа гязасынын Йеникянд, Испик, Мющцъ, Тцлякяран, Нуха гязасынын Оьуз, Кцснят, Ниъ, Ъалуд, Халхал, Хачмаз, Лянкяран гязасынын Сепаради, Яркиван, Шаьлакцъя, Пенсяр, Зингулеш, Бядялан, Гызылавар, Эюйчай гязасынын Эцръцван, Кейвянди, Поти, Йелизаветпол гязасынын Ъамаат, Щавахан, Сейидбяйли, Йеркяъ, Ханзяряк, Тянзатан кяндляриндя, Нуха, Йелизаветпол, Шамахы, Нахчыван, Ордубад вя Бакы шящярляриндя дулус емалатханалары там эцъц иля ишляйирди. Яняняви дулус мямулаты ис тещ са лы Губа р-нунун Йеникянд вяИспик, Масаллы р-нунун Яркиван, Лянкяран р-нунун Сепаради, Гябяля р-нунун Кцснят кяндляриндя, Гарабаьын бир сыра кяндин дя, щабеля Шяки вя Эянъя шящярляриндя инди дя галмагдадыр.
    Азярб.-ын дулус усталары су дашымаг цчцн сящянэ, шящрянэ, ъцрдяк, кузя, су сахламаг цчцн мцхтялиф юлчцлц кцпляр, сцфрядя ишлятмяк цчцн сцращи, гургур, долча, парч, тайгулп, йуйунмаг вя дястямаз алмаг цчцн лцляйин, афтафа, фяшир вя с., мятбях габларындан дизя (с а х с ы ч ю л м я к), газанча, кцвяъ, пити допулары, ашсцзян, щялимдан, кцря, кираня (к и й я), тяндир, саъ, мангал вя с. истещсал етмишляр. Мцасир сахсы мямулаты сувенир кими дя эениш истифадя олунур.