Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    DUNLAR

    ДУНЛАР (Чин дилиндя; юзлярини к а м, г а е м л адландырырлар; гядим Чин дилиндя – дунлйаолар, дунсзйамйаолар) – Чинин ъ.-унда тай групуна аид халг. Гуйчжоу яйалятинин ъ.-ш.-индя (Йуйпин гязасы), Хунан яйалятинин г.-индя (Тундао мухтар гязасы) вя Гуанси яйалятинин шм.-ында (Сансзйан мухтар гязасы) йашайырлар. Сайлары 3 млн. няфярдир (2000). Шимали Д.-а вя ъянуби Д.-а бюлцнцрляр. Тай-кадай дилляринин кам-суй голуна аид дун дилиндя данышырлар; шимал вя ъянуб диалектляри мювъуддур. 1958 илдя ъянуб диалекти ясасында латын графикасы иля йазы системляри йарадылмышдыр. Чин дили дя йайылмышдыр. Диндарларын яксяриййяти (тягр. 80%) яняняви инанъларыны сахлайыр, галанлары буддистлярдир (мащайана).

      Дун ушаглары.


    Д.-ын мяншяйини Йуе бирлийиня дахил олмуш йуййуелярля баьлайырлар. Яняняви дил вя мядяниййят ъянуби Д.-да даща йахшы сахланылмышдыр. Ясас мяшьулиййятляри чайбасарларда хыш чялтикчилийидир. Балыгчылыг, мешячилик, тохуъулуг, эцмцш емалы, аьаъ цзяриндя ойма инкишаф етмишдир. Йашайыш мяскянляри, адятян, 30-адяк евдян ибарят олур. Каркаслы тахта евляри ики вя йа чохмяртябялидир, кирямит дамы вар. Ашаьы мяртябя пяйя вя анбарлар, йухары мяртябяляр ися йашайыш отаглары кими истифадя олунур: мяркяздя яъдадларын мещрабы олан ясас отаг, она битишик ися мятбях вя йатаг отаглары йерляшир. Эейимляри: кишилярдя шалвар, гадынларда шалвар, йахуд ятяк, йахалыгсыз гыса эюдякчядир (гадынларда юн тяряфи тикмя иля нахышланыр). Щям кишиляр, щям дя гадынлар башларына чалма баьлайырлар. Ъаванларын эейиминдя эюй вя аь рянэ, йашлыларда ися гара рянэ цстцнлцк тяшкил едир. Ясас йемякляри ядвиййат вя туршуйа гойулмуш тярявязлярля йапышган дцйц, балыгдыр. Гощумлуг билдирян терминляр системи бифуркативдир. Патронимик мяскянляр сахланылмышдыр. Никащ патрилокалдыр; илк ушаьын доьулмасынадяк гадын валидейнляринин евиндя йашайыр; илдя бир дяфя Баъылар байрамында гадынлар доьма евляриня баш чякирляр. Ушаг дцнйайа эялдикдя кцкнар аьаъы (“18 иллик аьаъ”) якирляр, евляняндя ися щямин аьаъдан йени ев тикирляр (йахуд аьаъын сатышындан ялдя едилян эялир той хяръляриня сярф олунур). Яняняви инанълары рущларын вя яъдадларын култудур. Цмумчин байрамларындан (Йени ил, Пайызын ортасы байрамы, Яждаща гайыглары байрамы) башга, ян мцщцм байрам мящсул айынын башламасыдыр (яъдадлара гурбанвермя мярасими, юкцз дюйцшляри иля мцшайият олунур). Фолклорлары мифляр, тарихи рявайятляр вя поемалар, тямсилляр, тапмаъалар, мящяббят няьмяляри иля зянэиндир; яняняви театр мювъуддур. Мусиги алятляри пипа, лушен вя с.-дир. Аьаъ мемарлыьы [кцляк вя йаьыша гаршы юртцлц кюрпцляр; ян мяшщуру Ченгуандадыр (Сансзйан)] инкишаф етмишдир.

      Дунлар. Ченгуанда юртцлц кюрпц.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    DUNLAR

    ДУНЛАР (Чин дилиндя; юзлярини к а м, г а е м л адландырырлар; гядим Чин дилиндя – дунлйаолар, дунсзйамйаолар) – Чинин ъ.-унда тай групуна аид халг. Гуйчжоу яйалятинин ъ.-ш.-индя (Йуйпин гязасы), Хунан яйалятинин г.-индя (Тундао мухтар гязасы) вя Гуанси яйалятинин шм.-ында (Сансзйан мухтар гязасы) йашайырлар. Сайлары 3 млн. няфярдир (2000). Шимали Д.-а вя ъянуби Д.-а бюлцнцрляр. Тай-кадай дилляринин кам-суй голуна аид дун дилиндя данышырлар; шимал вя ъянуб диалектляри мювъуддур. 1958 илдя ъянуб диалекти ясасында латын графикасы иля йазы системляри йарадылмышдыр. Чин дили дя йайылмышдыр. Диндарларын яксяриййяти (тягр. 80%) яняняви инанъларыны сахлайыр, галанлары буддистлярдир (мащайана).

      Дун ушаглары.


    Д.-ын мяншяйини Йуе бирлийиня дахил олмуш йуййуелярля баьлайырлар. Яняняви дил вя мядяниййят ъянуби Д.-да даща йахшы сахланылмышдыр. Ясас мяшьулиййятляри чайбасарларда хыш чялтикчилийидир. Балыгчылыг, мешячилик, тохуъулуг, эцмцш емалы, аьаъ цзяриндя ойма инкишаф етмишдир. Йашайыш мяскянляри, адятян, 30-адяк евдян ибарят олур. Каркаслы тахта евляри ики вя йа чохмяртябялидир, кирямит дамы вар. Ашаьы мяртябя пяйя вя анбарлар, йухары мяртябяляр ися йашайыш отаглары кими истифадя олунур: мяркяздя яъдадларын мещрабы олан ясас отаг, она битишик ися мятбях вя йатаг отаглары йерляшир. Эейимляри: кишилярдя шалвар, гадынларда шалвар, йахуд ятяк, йахалыгсыз гыса эюдякчядир (гадынларда юн тяряфи тикмя иля нахышланыр). Щям кишиляр, щям дя гадынлар башларына чалма баьлайырлар. Ъаванларын эейиминдя эюй вя аь рянэ, йашлыларда ися гара рянэ цстцнлцк тяшкил едир. Ясас йемякляри ядвиййат вя туршуйа гойулмуш тярявязлярля йапышган дцйц, балыгдыр. Гощумлуг билдирян терминляр системи бифуркативдир. Патронимик мяскянляр сахланылмышдыр. Никащ патрилокалдыр; илк ушаьын доьулмасынадяк гадын валидейнляринин евиндя йашайыр; илдя бир дяфя Баъылар байрамында гадынлар доьма евляриня баш чякирляр. Ушаг дцнйайа эялдикдя кцкнар аьаъы (“18 иллик аьаъ”) якирляр, евляняндя ися щямин аьаъдан йени ев тикирляр (йахуд аьаъын сатышындан ялдя едилян эялир той хяръляриня сярф олунур). Яняняви инанълары рущларын вя яъдадларын култудур. Цмумчин байрамларындан (Йени ил, Пайызын ортасы байрамы, Яждаща гайыглары байрамы) башга, ян мцщцм байрам мящсул айынын башламасыдыр (яъдадлара гурбанвермя мярасими, юкцз дюйцшляри иля мцшайият олунур). Фолклорлары мифляр, тарихи рявайятляр вя поемалар, тямсилляр, тапмаъалар, мящяббят няьмяляри иля зянэиндир; яняняви театр мювъуддур. Мусиги алятляри пипа, лушен вя с.-дир. Аьаъ мемарлыьы [кцляк вя йаьыша гаршы юртцлц кюрпцляр; ян мяшщуру Ченгуандадыр (Сансзйан)] инкишаф етмишдир.

      Дунлар. Ченгуанда юртцлц кюрпц.

    DUNLAR

    ДУНЛАР (Чин дилиндя; юзлярини к а м, г а е м л адландырырлар; гядим Чин дилиндя – дунлйаолар, дунсзйамйаолар) – Чинин ъ.-унда тай групуна аид халг. Гуйчжоу яйалятинин ъ.-ш.-индя (Йуйпин гязасы), Хунан яйалятинин г.-индя (Тундао мухтар гязасы) вя Гуанси яйалятинин шм.-ында (Сансзйан мухтар гязасы) йашайырлар. Сайлары 3 млн. няфярдир (2000). Шимали Д.-а вя ъянуби Д.-а бюлцнцрляр. Тай-кадай дилляринин кам-суй голуна аид дун дилиндя данышырлар; шимал вя ъянуб диалектляри мювъуддур. 1958 илдя ъянуб диалекти ясасында латын графикасы иля йазы системляри йарадылмышдыр. Чин дили дя йайылмышдыр. Диндарларын яксяриййяти (тягр. 80%) яняняви инанъларыны сахлайыр, галанлары буддистлярдир (мащайана).

      Дун ушаглары.


    Д.-ын мяншяйини Йуе бирлийиня дахил олмуш йуййуелярля баьлайырлар. Яняняви дил вя мядяниййят ъянуби Д.-да даща йахшы сахланылмышдыр. Ясас мяшьулиййятляри чайбасарларда хыш чялтикчилийидир. Балыгчылыг, мешячилик, тохуъулуг, эцмцш емалы, аьаъ цзяриндя ойма инкишаф етмишдир. Йашайыш мяскянляри, адятян, 30-адяк евдян ибарят олур. Каркаслы тахта евляри ики вя йа чохмяртябялидир, кирямит дамы вар. Ашаьы мяртябя пяйя вя анбарлар, йухары мяртябяляр ися йашайыш отаглары кими истифадя олунур: мяркяздя яъдадларын мещрабы олан ясас отаг, она битишик ися мятбях вя йатаг отаглары йерляшир. Эейимляри: кишилярдя шалвар, гадынларда шалвар, йахуд ятяк, йахалыгсыз гыса эюдякчядир (гадынларда юн тяряфи тикмя иля нахышланыр). Щям кишиляр, щям дя гадынлар башларына чалма баьлайырлар. Ъаванларын эейиминдя эюй вя аь рянэ, йашлыларда ися гара рянэ цстцнлцк тяшкил едир. Ясас йемякляри ядвиййат вя туршуйа гойулмуш тярявязлярля йапышган дцйц, балыгдыр. Гощумлуг билдирян терминляр системи бифуркативдир. Патронимик мяскянляр сахланылмышдыр. Никащ патрилокалдыр; илк ушаьын доьулмасынадяк гадын валидейнляринин евиндя йашайыр; илдя бир дяфя Баъылар байрамында гадынлар доьма евляриня баш чякирляр. Ушаг дцнйайа эялдикдя кцкнар аьаъы (“18 иллик аьаъ”) якирляр, евляняндя ися щямин аьаъдан йени ев тикирляр (йахуд аьаъын сатышындан ялдя едилян эялир той хяръляриня сярф олунур). Яняняви инанълары рущларын вя яъдадларын култудур. Цмумчин байрамларындан (Йени ил, Пайызын ортасы байрамы, Яждаща гайыглары байрамы) башга, ян мцщцм байрам мящсул айынын башламасыдыр (яъдадлара гурбанвермя мярасими, юкцз дюйцшляри иля мцшайият олунур). Фолклорлары мифляр, тарихи рявайятляр вя поемалар, тямсилляр, тапмаъалар, мящяббят няьмяляри иля зянэиндир; яняняви театр мювъуддур. Мусиги алятляри пипа, лушен вя с.-дир. Аьаъ мемарлыьы [кцляк вя йаьыша гаршы юртцлц кюрпцляр; ян мяшщуру Ченгуандадыр (Сансзйан)] инкишаф етмишдир.

      Дунлар. Ченгуанда юртцлц кюрпц.