Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
II CİLD (ARGENTİT - AŞURBƏYOV)
    AROMATİKLİK

    АРОМАТИКЛИК – цзви кимйанын мяркязи консепсийаларындан бири; гошулмуш рабитяляр системиня малик тсиклик бирляшмялярин  молекулларынын  гурулушунун, термодинамики давамлылыьынын, физики параметрляринин вя реаксийа габилиййятинин тясвири вя изащынын ясасыны тяшкил едир. Бир нечя критери мювъуддур ки, тсиклик ароматик систем онлардан бирини вя йа щамысыnı юдямялидир: енерэетик – аналожи гейри-тсиклик  quruluşa  нисбятян  йцксяк  давамлылыг; quruluş – tsiklи тяшкил едян рабитялярин узунлугларынын бярабярлийи вя онун  планарлыьы;  магнит  –  магнит  анизотропийасы   вя   онунла   ялагядар   НМР спектринин сяъиййявилийи; кимйяви – яксяр кимйяви  реаксийаларда quruluş типинин сахланылмасы, хцсусян, тсиклдя явязетмя реаксийасыnın мцмкцн бирляшмя  реаксийаларына нисбятян цстцнлцйц.

         А.-нын тязащцрц гошулмуш тсиклик системлярдя електронларын делокаллашмасынын нятиъясидир. Делокаллашма дяряъяси тсиклиn юлчцsüндян вя системин π-молекулйар орбиталларындакы Щцккел гайдасыны тямин едян електронларын сайындан (4н+2, н=0, 1, 2, …) асылыдыр. Гапалы електрон булудуна малик  (електронлар бцтцн бирляшдиrici молекулйар орбиталлары долдурур) беля системляр, бирляшдириъи вя гейри-бирляшдириъи вакант молекулйар орбиталларын енержиляри арасында хейли фяргин олмасы иля характеризя едилир. Бензол (н=1)   еталон   ароматик   системдир.

          Илк олараг мцстяви тсиклик карбощидроэенляр цчцн елмя дахил едилмиш “А.” анлайышы щям щетеротсиклик, метал-цзви вя гейри-цзви бирляшмяляр, щям дя мцяййян тип фяза (цчюлчцлц А.) вя сферик (сферик А.) quruluşларын йцксяк давамлылыьыны сяъиййяляндирмяк  цчцн  истифадя  олунур.

    Яд.: Ъщемиъал Reviews. 2001. Vol. 101. №5: Aromaticity.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ARGENTİT – AŞURBƏYOV
    AROMATİKLİK

    АРОМАТИКЛИК – цзви кимйанын мяркязи консепсийаларындан бири; гошулмуш рабитяляр системиня малик тсиклик бирляшмялярин  молекулларынын  гурулушунун, термодинамики давамлылыьынын, физики параметрляринин вя реаксийа габилиййятинин тясвири вя изащынын ясасыны тяшкил едир. Бир нечя критери мювъуддур ки, тсиклик ароматик систем онлардан бирини вя йа щамысыnı юдямялидир: енерэетик – аналожи гейри-тсиклик  quruluşa  нисбятян  йцксяк  давамлылыг; quruluş – tsiklи тяшкил едян рабитялярин узунлугларынын бярабярлийи вя онун  планарлыьы;  магнит  –  магнит  анизотропийасы   вя   онунла   ялагядар   НМР спектринин сяъиййявилийи; кимйяви – яксяр кимйяви  реаксийаларда quruluş типинин сахланылмасы, хцсусян, тсиклдя явязетмя реаксийасыnın мцмкцн бирляшмя  реаксийаларына нисбятян цстцнлцйц.

         А.-нын тязащцрц гошулмуш тсиклик системлярдя електронларын делокаллашмасынын нятиъясидир. Делокаллашма дяряъяси тсиклиn юлчцsüндян вя системин π-молекулйар орбиталларындакы Щцккел гайдасыны тямин едян електронларын сайындан (4н+2, н=0, 1, 2, …) асылыдыр. Гапалы електрон булудуна малик  (електронлар бцтцн бирляшдиrici молекулйар орбиталлары долдурур) беля системляр, бирляшдириъи вя гейри-бирляшдириъи вакант молекулйар орбиталларын енержиляри арасында хейли фяргин олмасы иля характеризя едилир. Бензол (н=1)   еталон   ароматик   системдир.

          Илк олараг мцстяви тсиклик карбощидроэенляр цчцн елмя дахил едилмиш “А.” анлайышы щям щетеротсиклик, метал-цзви вя гейри-цзви бирляшмяляр, щям дя мцяййян тип фяза (цчюлчцлц А.) вя сферик (сферик А.) quruluşларын йцксяк давамлылыьыны сяъиййяляндирмяк  цчцн  истифадя  олунур.

    Яд.: Ъщемиъал Reviews. 2001. Vol. 101. №5: Aromaticity.

    AROMATİKLİK

    АРОМАТИКЛИК – цзви кимйанын мяркязи консепсийаларындан бири; гошулмуш рабитяляр системиня малик тсиклик бирляшмялярин  молекулларынын  гурулушунун, термодинамики давамлылыьынын, физики параметрляринин вя реаксийа габилиййятинин тясвири вя изащынын ясасыны тяшкил едир. Бир нечя критери мювъуддур ки, тсиклик ароматик систем онлардан бирини вя йа щамысыnı юдямялидир: енерэетик – аналожи гейри-тсиклик  quruluşa  нисбятян  йцксяк  давамлылыг; quruluş – tsiklи тяшкил едян рабитялярин узунлугларынын бярабярлийи вя онун  планарлыьы;  магнит  –  магнит  анизотропийасы   вя   онунла   ялагядар   НМР спектринин сяъиййявилийи; кимйяви – яксяр кимйяви  реаксийаларда quruluş типинин сахланылмасы, хцсусян, тсиклдя явязетмя реаксийасыnın мцмкцн бирляшмя  реаксийаларына нисбятян цстцнлцйц.

         А.-нын тязащцрц гошулмуш тсиклик системлярдя електронларын делокаллашмасынын нятиъясидир. Делокаллашма дяряъяси тсиклиn юлчцsüндян вя системин π-молекулйар орбиталларындакы Щцккел гайдасыны тямин едян електронларын сайындан (4н+2, н=0, 1, 2, …) асылыдыр. Гапалы електрон булудуна малик  (електронлар бцтцн бирляшдиrici молекулйар орбиталлары долдурур) беля системляр, бирляшдириъи вя гейри-бирляшдириъи вакант молекулйар орбиталларын енержиляри арасында хейли фяргин олмасы иля характеризя едилир. Бензол (н=1)   еталон   ароматик   системдир.

          Илк олараг мцстяви тсиклик карбощидроэенляр цчцн елмя дахил едилмиш “А.” анлайышы щям щетеротсиклик, метал-цзви вя гейри-цзви бирляшмяляр, щям дя мцяййян тип фяза (цчюлчцлц А.) вя сферик (сферик А.) quruluşларын йцксяк давамлылыьыны сяъиййяляндирмяк  цчцн  истифадя  олунур.

    Яд.: Ъщемиъал Reviews. 2001. Vol. 101. №5: Aromaticity.