EKZOGEN YATAQLAR, H i p e r g e n y a t a q l a r , S e d i m e n t o g e n y a t a q l a r – Yerin qәdim vә müasir geo kimyәvi proseslәri ilә әlaqәdar faydalı qazıntı yataqları. Yer sәthinin yuxarı hissәlәrindә qrunt vә qismәn lay sularının iştirakı ilә bataqlıq, göl, çay, dәniz vә okeanların dibindә yaranır. E.y. endogen mәnşәli mineral maddәlәrin mexaniki vә biokimyәvi dәyişilmәsi vә diferensiasiyası nәticәsindә formalaşır. E.y.-ı dörd genetik qrupa bölürlәr: qalıq, infiltrasion, sәpinti vә çökmә. Q a l ı q y a t a q l a r aşınma qabığı zonasından hәll olmuş mineral birlәşmәlәrinin daşınması vә çәtin hәll olan mineral qalıqların toplanmasından (dәmir, nikel, manqan, alüminium filizi yataqları), i n f i l t r a s i o n y a t a q l a r yeraltı sulardakı hәll olmuş mineral maddәlәrin onlarda çökmәsindәn (uran, mis, gümüş, qızıl, sәrbәst kükürd filizi yataqları), s ә p i n t i y a t a q l a r çay yamacları vә dәniz sahillәrindә qırıntı çöküntülәrdә ağır vә bәrk qiymәtli mineralların toplanmasından (qızıl, platin yataqları, titan, volfram, qalayın mineralları), ç ö k m ә y a t a q l a r dәniz vә kontinental su hövzәlәrinin dibindә gedәn çökmә prosesindәn (kömür, yanar şist, neft, yanar qaz, duz, fosforit; dәmir, manqan, boksit, uran, mis filizi, hәmçinin tikinti materialları yataqları) yaranır. E.y. mühüm sәnaye әhәmiyyәtli yataqlardır. Bax hәmçinin Hipergenez.