Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    ELASTİKLİK  MODULU

    ELASTİKLİK MODULU – cismin elastiklik xassәlәrini xarakterizә edәn kәmiyyәt; xüsusi halda Huk qanununun riyazi ifadәsindәki mütәnasiblik әmsalı. Deformasiyanın növlәrinә görә E.m. da müxtәlifdir. Mәs., u z u n u n a E.m. (yaxud Yunq modulu E); E = σ/ε, burada σ – normal gәrginlik, ε – bu gәrginliyin tәsiri istiqamәtindәki nisbi uzanmadır. Yunq modulu materialın dartılmaya müqavimәt qabiliyyәtini xarakterizә edir. E n i n ә  E.m. (yaxud sürüşmә modulu, G); G = τ/γ, burada τ – toxunan gәrginlik, γ – sürüşmә bucağıdır. Sürüşmә modulu material hәcmini saxladığı zaman öz formasının dәyişmәsinә müqavimәt qabiliyyәtini tәyin edir. H ә c m i  s ı x ı l m a modulu (K); K = σ /Δ, burada σ – normal gәrginlik, Δ – nisbi hәcmi sıxılmadır. Hәcmi E.m. material formasını saxlamaqla öz hәcminin dәyişmәsinә müqavimәt qabiliyyәtini xarakterizә edir. Materialın elastiklik xassәsini xarakterizә edәn sabit kәmiyyәtlәr sırasına hәmçinin Puasson әmsalı (ν) da aiddir: ν = │ε1│/ε, burada ε1 – kәsiyin nisbi eninә sıxılması (birtәrәfli dartılma zamanı), ε – nisbi uzanmadır.

    Bircins izotrop cisim halında E.m. bütün istiqamәtlәr üzrә eynidir. Dörd E, G, Kν sabit kәmiyyәtlәr öz aralarında iki riyazi ifadә ilә әlaqәlidirlәr:

    Demәli, onlardan yalnız ikisi sәrbәst kәmiyyәtdir vә izotrop cismin elastiklik xassәlәri iki elastiklik sabiti ilә tәyin edilir. Anizotrop material halında E, Gν müxtәlif istiqamәtlәrdә müxtәlif qiymәtlәr alır vә geniş çәrçivәdә dәyişә bilәrlәr. Anizotrop materialın E.m.-nun sayı materialın quruluşundan asılıdır. Elastiklik xassәlәrinә nәzәrәn heç bir simmetriyası olmayan anizotrop cisim 21 E.m.-na malikdir.
    Simmetriya olduqda E.m.-nun sayı azalır.


    E.m. öyrәnilәn materialların nümunәlәrinin eksperimental-mexaniki sınaqları ilә müәyyәn edilir. Eyni bir material üçün E.m. ciddi sabit kәmiyyәt olmayıb materialın kimyәvi tәrkibindәn, onun әlavә emalından asılı olaraq dәyişir. E.m.-nun qiymәtlәri materialın temp-rundan da asılıdır.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    ELASTİKLİK  MODULU

    ELASTİKLİK MODULU – cismin elastiklik xassәlәrini xarakterizә edәn kәmiyyәt; xüsusi halda Huk qanununun riyazi ifadәsindәki mütәnasiblik әmsalı. Deformasiyanın növlәrinә görә E.m. da müxtәlifdir. Mәs., u z u n u n a E.m. (yaxud Yunq modulu E); E = σ/ε, burada σ – normal gәrginlik, ε – bu gәrginliyin tәsiri istiqamәtindәki nisbi uzanmadır. Yunq modulu materialın dartılmaya müqavimәt qabiliyyәtini xarakterizә edir. E n i n ә  E.m. (yaxud sürüşmә modulu, G); G = τ/γ, burada τ – toxunan gәrginlik, γ – sürüşmә bucağıdır. Sürüşmә modulu material hәcmini saxladığı zaman öz formasının dәyişmәsinә müqavimәt qabiliyyәtini tәyin edir. H ә c m i  s ı x ı l m a modulu (K); K = σ /Δ, burada σ – normal gәrginlik, Δ – nisbi hәcmi sıxılmadır. Hәcmi E.m. material formasını saxlamaqla öz hәcminin dәyişmәsinә müqavimәt qabiliyyәtini xarakterizә edir. Materialın elastiklik xassәsini xarakterizә edәn sabit kәmiyyәtlәr sırasına hәmçinin Puasson әmsalı (ν) da aiddir: ν = │ε1│/ε, burada ε1 – kәsiyin nisbi eninә sıxılması (birtәrәfli dartılma zamanı), ε – nisbi uzanmadır.

    Bircins izotrop cisim halında E.m. bütün istiqamәtlәr üzrә eynidir. Dörd E, G, Kν sabit kәmiyyәtlәr öz aralarında iki riyazi ifadә ilә әlaqәlidirlәr:

    Demәli, onlardan yalnız ikisi sәrbәst kәmiyyәtdir vә izotrop cismin elastiklik xassәlәri iki elastiklik sabiti ilә tәyin edilir. Anizotrop material halında E, Gν müxtәlif istiqamәtlәrdә müxtәlif qiymәtlәr alır vә geniş çәrçivәdә dәyişә bilәrlәr. Anizotrop materialın E.m.-nun sayı materialın quruluşundan asılıdır. Elastiklik xassәlәrinә nәzәrәn heç bir simmetriyası olmayan anizotrop cisim 21 E.m.-na malikdir.
    Simmetriya olduqda E.m.-nun sayı azalır.


    E.m. öyrәnilәn materialların nümunәlәrinin eksperimental-mexaniki sınaqları ilә müәyyәn edilir. Eyni bir material üçün E.m. ciddi sabit kәmiyyәt olmayıb materialın kimyәvi tәrkibindәn, onun әlavә emalından asılı olaraq dәyişir. E.m.-nun qiymәtlәri materialın temp-rundan da asılıdır.

    ELASTİKLİK  MODULU

    ELASTİKLİK MODULU – cismin elastiklik xassәlәrini xarakterizә edәn kәmiyyәt; xüsusi halda Huk qanununun riyazi ifadәsindәki mütәnasiblik әmsalı. Deformasiyanın növlәrinә görә E.m. da müxtәlifdir. Mәs., u z u n u n a E.m. (yaxud Yunq modulu E); E = σ/ε, burada σ – normal gәrginlik, ε – bu gәrginliyin tәsiri istiqamәtindәki nisbi uzanmadır. Yunq modulu materialın dartılmaya müqavimәt qabiliyyәtini xarakterizә edir. E n i n ә  E.m. (yaxud sürüşmә modulu, G); G = τ/γ, burada τ – toxunan gәrginlik, γ – sürüşmә bucağıdır. Sürüşmә modulu material hәcmini saxladığı zaman öz formasının dәyişmәsinә müqavimәt qabiliyyәtini tәyin edir. H ә c m i  s ı x ı l m a modulu (K); K = σ /Δ, burada σ – normal gәrginlik, Δ – nisbi hәcmi sıxılmadır. Hәcmi E.m. material formasını saxlamaqla öz hәcminin dәyişmәsinә müqavimәt qabiliyyәtini xarakterizә edir. Materialın elastiklik xassәsini xarakterizә edәn sabit kәmiyyәtlәr sırasına hәmçinin Puasson әmsalı (ν) da aiddir: ν = │ε1│/ε, burada ε1 – kәsiyin nisbi eninә sıxılması (birtәrәfli dartılma zamanı), ε – nisbi uzanmadır.

    Bircins izotrop cisim halında E.m. bütün istiqamәtlәr üzrә eynidir. Dörd E, G, Kν sabit kәmiyyәtlәr öz aralarında iki riyazi ifadә ilә әlaqәlidirlәr:

    Demәli, onlardan yalnız ikisi sәrbәst kәmiyyәtdir vә izotrop cismin elastiklik xassәlәri iki elastiklik sabiti ilә tәyin edilir. Anizotrop material halında E, Gν müxtәlif istiqamәtlәrdә müxtәlif qiymәtlәr alır vә geniş çәrçivәdә dәyişә bilәrlәr. Anizotrop materialın E.m.-nun sayı materialın quruluşundan asılıdır. Elastiklik xassәlәrinә nәzәrәn heç bir simmetriyası olmayan anizotrop cisim 21 E.m.-na malikdir.
    Simmetriya olduqda E.m.-nun sayı azalır.


    E.m. öyrәnilәn materialların nümunәlәrinin eksperimental-mexaniki sınaqları ilә müәyyәn edilir. Eyni bir material üçün E.m. ciddi sabit kәmiyyәt olmayıb materialın kimyәvi tәrkibindәn, onun әlavә emalından asılı olaraq dәyişir. E.m.-nun qiymәtlәri materialın temp-rundan da asılıdır.