Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    ELEKTROMAQNİT SAHƏSİ

    ELEKTROMAQNİT SAHӘSİ – elektrik yüklü zәrrәciklәr arasında qarşılıqlı tәsiri hәyata keçirәn materiyanın xüsusi forması (bax Fiziki sahә). E.s. vakuumda elektrik sahәsinin intensivlik (E) vә maqnit induksiyası (B) vektorları vә ya φ skalyar vә A vektor–potensialla xarakterizә edilir. Mühitdә elektrik sahәsi әlavә olaraq iki kömәkçi kәmiyyәtlә: maqnit sahәsinin intensivliyi (H) vә elektrik induksiyası (D) ilә şәrtlәnir.


    E.s.-ni klassik elektrodinamika öyrәnir; ixtiyari mühitdә o (E.s.), yük vә cәrәyanların paylanmasından asılı halda sahәni tәyin edәn Maksvell tәnliklәri ilә tәsvir olunur. Ayrı-ayrı elementar zәrrәciklәrin yaratdığı mikroskopik E.s. mikroskopik sahәlәrin, yәni e elektrik sahәsinin vә h maqnit sahәsinin intensivliklәri ilә xarakterizә edilir. Onların orta qiymәtlәri E.s.- nin makroskopik xarakteristikaları ilә aşağıdakı kimi әlaqәlidir: e = E, h =B. Mikroskopik sahәlәr Lorens–Maksvell tәnliklәrini ödәyir.


    Sükunәtdә olan vә ya müntәzәm hә- rәkәt edәn yüklü zәrrәciklәrin E.s. bu zәrrәciklәrlә qırılmaz surәtdә bağlıdır; zәrrәciklәrin tәcilli hәrәkәti zamanı E.s. onlardan “qopur” vә elektromaqnit dalğaları formasında sәrbәstlәşir (bax Şüalanma).

    Dәyişәn maqnit sahәsi vә dәyişәn elektrik sahәsinә aid maqnit sahәsinin doğurduğu E.s. onunla nәticәlәnir ki, elektrik vә maqnit sahәsi ayrı-ayrılıqda deyil, yalnız eyni zamanda vә biri digәrindәn asılı şә- kildә mövcud olur. E.s.-ni xarakterizә edәn vektorların komponentlәri nisbilik
    nәzәriyyәsinә görә vahid fiziki kәmiyyәt – E.s. tenzoru әmәlә gәtirir, bu tenzorun ele- mentlәri bir inersial hesablama sistemindәn digәrinә keçid zamanı Lorens çevrilmәsinә uyğun olaraq dәyişir.


    E.s.-nin yüksәk tezliklәrindә onun kvant (diskret) xassәlәri mühüm әhәmiyyәt daşıyır vә E.s.-nә sahәnin kvant seli –fotonlar seli kimi baxılır. Bu halda klassik elektrodinamika tәtbiq edilә bilmir vә E.s. kvant elektrodinamikası ilә tәsvir olunur.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    ELEKTROMAQNİT SAHƏSİ

    ELEKTROMAQNİT SAHӘSİ – elektrik yüklü zәrrәciklәr arasında qarşılıqlı tәsiri hәyata keçirәn materiyanın xüsusi forması (bax Fiziki sahә). E.s. vakuumda elektrik sahәsinin intensivlik (E) vә maqnit induksiyası (B) vektorları vә ya φ skalyar vә A vektor–potensialla xarakterizә edilir. Mühitdә elektrik sahәsi әlavә olaraq iki kömәkçi kәmiyyәtlә: maqnit sahәsinin intensivliyi (H) vә elektrik induksiyası (D) ilә şәrtlәnir.


    E.s.-ni klassik elektrodinamika öyrәnir; ixtiyari mühitdә o (E.s.), yük vә cәrәyanların paylanmasından asılı halda sahәni tәyin edәn Maksvell tәnliklәri ilә tәsvir olunur. Ayrı-ayrı elementar zәrrәciklәrin yaratdığı mikroskopik E.s. mikroskopik sahәlәrin, yәni e elektrik sahәsinin vә h maqnit sahәsinin intensivliklәri ilә xarakterizә edilir. Onların orta qiymәtlәri E.s.- nin makroskopik xarakteristikaları ilә aşağıdakı kimi әlaqәlidir: e = E, h =B. Mikroskopik sahәlәr Lorens–Maksvell tәnliklәrini ödәyir.


    Sükunәtdә olan vә ya müntәzәm hә- rәkәt edәn yüklü zәrrәciklәrin E.s. bu zәrrәciklәrlә qırılmaz surәtdә bağlıdır; zәrrәciklәrin tәcilli hәrәkәti zamanı E.s. onlardan “qopur” vә elektromaqnit dalğaları formasında sәrbәstlәşir (bax Şüalanma).

    Dәyişәn maqnit sahәsi vә dәyişәn elektrik sahәsinә aid maqnit sahәsinin doğurduğu E.s. onunla nәticәlәnir ki, elektrik vә maqnit sahәsi ayrı-ayrılıqda deyil, yalnız eyni zamanda vә biri digәrindәn asılı şә- kildә mövcud olur. E.s.-ni xarakterizә edәn vektorların komponentlәri nisbilik
    nәzәriyyәsinә görә vahid fiziki kәmiyyәt – E.s. tenzoru әmәlә gәtirir, bu tenzorun ele- mentlәri bir inersial hesablama sistemindәn digәrinә keçid zamanı Lorens çevrilmәsinә uyğun olaraq dәyişir.


    E.s.-nin yüksәk tezliklәrindә onun kvant (diskret) xassәlәri mühüm әhәmiyyәt daşıyır vә E.s.-nә sahәnin kvant seli –fotonlar seli kimi baxılır. Bu halda klassik elektrodinamika tәtbiq edilә bilmir vә E.s. kvant elektrodinamikası ilә tәsvir olunur.

    ELEKTROMAQNİT SAHƏSİ

    ELEKTROMAQNİT SAHӘSİ – elektrik yüklü zәrrәciklәr arasında qarşılıqlı tәsiri hәyata keçirәn materiyanın xüsusi forması (bax Fiziki sahә). E.s. vakuumda elektrik sahәsinin intensivlik (E) vә maqnit induksiyası (B) vektorları vә ya φ skalyar vә A vektor–potensialla xarakterizә edilir. Mühitdә elektrik sahәsi әlavә olaraq iki kömәkçi kәmiyyәtlә: maqnit sahәsinin intensivliyi (H) vә elektrik induksiyası (D) ilә şәrtlәnir.


    E.s.-ni klassik elektrodinamika öyrәnir; ixtiyari mühitdә o (E.s.), yük vә cәrәyanların paylanmasından asılı halda sahәni tәyin edәn Maksvell tәnliklәri ilә tәsvir olunur. Ayrı-ayrı elementar zәrrәciklәrin yaratdığı mikroskopik E.s. mikroskopik sahәlәrin, yәni e elektrik sahәsinin vә h maqnit sahәsinin intensivliklәri ilә xarakterizә edilir. Onların orta qiymәtlәri E.s.- nin makroskopik xarakteristikaları ilә aşağıdakı kimi әlaqәlidir: e = E, h =B. Mikroskopik sahәlәr Lorens–Maksvell tәnliklәrini ödәyir.


    Sükunәtdә olan vә ya müntәzәm hә- rәkәt edәn yüklü zәrrәciklәrin E.s. bu zәrrәciklәrlә qırılmaz surәtdә bağlıdır; zәrrәciklәrin tәcilli hәrәkәti zamanı E.s. onlardan “qopur” vә elektromaqnit dalğaları formasında sәrbәstlәşir (bax Şüalanma).

    Dәyişәn maqnit sahәsi vә dәyişәn elektrik sahәsinә aid maqnit sahәsinin doğurduğu E.s. onunla nәticәlәnir ki, elektrik vә maqnit sahәsi ayrı-ayrılıqda deyil, yalnız eyni zamanda vә biri digәrindәn asılı şә- kildә mövcud olur. E.s.-ni xarakterizә edәn vektorların komponentlәri nisbilik
    nәzәriyyәsinә görә vahid fiziki kәmiyyәt – E.s. tenzoru әmәlә gәtirir, bu tenzorun ele- mentlәri bir inersial hesablama sistemindәn digәrinә keçid zamanı Lorens çevrilmәsinә uyğun olaraq dәyişir.


    E.s.-nin yüksәk tezliklәrindә onun kvant (diskret) xassәlәri mühüm әhәmiyyәt daşıyır vә E.s.-nә sahәnin kvant seli –fotonlar seli kimi baxılır. Bu halda klassik elektrodinamika tәtbiq edilә bilmir vә E.s. kvant elektrodinamikası ilә tәsvir olunur.