Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VII CİLD (DƏRMAN - CƏLİLOV)
    ELEKTRON-FONON QARŞILIQLI TƏSİRİ

    ELEKTRON-FONON QARŞILIQLI TӘSİRİ – bәrk cisimlәrdә yükdaşıyıcıların kristal qәfәsin rәqslәri ilә – fononlarla qarşılıqlı tәsiri. Qәfәsdә yayılması zamanı rәqslәrin periodu dәyişdiyinә görә yükdaşıyıcıların enerjisinin lokal dәyişmәsi baş verir. Bu deformasiya mexanizmi ilә yanaşı, E.-f.q.t.-nin digәr mexanizmlәri dә mümkündür. Mәs., ion kristallarında qәfәs rәqslәri kristalın elementar özәyindә, yükdaşıyıcıların xarakterinә tәsir edәn dәyişәn elektrik dipol momentinin yaranması ilә müşayiәt olunur. Metallarda elektronların vә ionların elektrodinamik qarşılıqlı tәsiri ilә şәrtlәnәn plazma mexanizmi mövcuddur. Pyezoelektriklәrdә qәfәsin deformasiyası E.-f.q.t.-nә әlavә tәsir göstәrәn (bәzi hallarda, mәs., aşağı tezliklәr oblastında üstünlük tәşkil edәn) elektrik sahәsinin yaranması ilә müşayiәt edilir. Böyük dielektrik nüfuzluğuna malik kristallarda E.- f.q.t.-nә elektrostriksiya әhәmiyyәtli dәrәcәdә tәsir göstәrir.


    E.-f.q.t. bәrk cisimlәrdә bir sıra spesifik hadisәlәrә sәbәb olur: 1) kristalda elektronun hәrәkәti deformasiya sahәsinin hәrәkәti ilә müşayiәt edilir (bax Polyaron); 2) elektronlar fononlar buraxaraq vә udaraq bir haldan başqa hala keçir; 3) bәzi müstәsna hallarda E.-f.q.t. ifratkeçiriciliyin vә s.-nin yaranmasına sәbәb olur. Akustik– elektron qarşılıqlı tәsiri E.-f.q.t.-nin xüsusi halıdır.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
DƏRMAN – CƏLİLOV
    ELEKTRON-FONON QARŞILIQLI TƏSİRİ

    ELEKTRON-FONON QARŞILIQLI TӘSİRİ – bәrk cisimlәrdә yükdaşıyıcıların kristal qәfәsin rәqslәri ilә – fononlarla qarşılıqlı tәsiri. Qәfәsdә yayılması zamanı rәqslәrin periodu dәyişdiyinә görә yükdaşıyıcıların enerjisinin lokal dәyişmәsi baş verir. Bu deformasiya mexanizmi ilә yanaşı, E.-f.q.t.-nin digәr mexanizmlәri dә mümkündür. Mәs., ion kristallarında qәfәs rәqslәri kristalın elementar özәyindә, yükdaşıyıcıların xarakterinә tәsir edәn dәyişәn elektrik dipol momentinin yaranması ilә müşayiәt olunur. Metallarda elektronların vә ionların elektrodinamik qarşılıqlı tәsiri ilә şәrtlәnәn plazma mexanizmi mövcuddur. Pyezoelektriklәrdә qәfәsin deformasiyası E.-f.q.t.-nә әlavә tәsir göstәrәn (bәzi hallarda, mәs., aşağı tezliklәr oblastında üstünlük tәşkil edәn) elektrik sahәsinin yaranması ilә müşayiәt edilir. Böyük dielektrik nüfuzluğuna malik kristallarda E.- f.q.t.-nә elektrostriksiya әhәmiyyәtli dәrәcәdә tәsir göstәrir.


    E.-f.q.t. bәrk cisimlәrdә bir sıra spesifik hadisәlәrә sәbәb olur: 1) kristalda elektronun hәrәkәti deformasiya sahәsinin hәrәkәti ilә müşayiәt edilir (bax Polyaron); 2) elektronlar fononlar buraxaraq vә udaraq bir haldan başqa hala keçir; 3) bәzi müstәsna hallarda E.-f.q.t. ifratkeçiriciliyin vә s.-nin yaranmasına sәbәb olur. Akustik– elektron qarşılıqlı tәsiri E.-f.q.t.-nin xüsusi halıdır.

    ELEKTRON-FONON QARŞILIQLI TƏSİRİ

    ELEKTRON-FONON QARŞILIQLI TӘSİRİ – bәrk cisimlәrdә yükdaşıyıcıların kristal qәfәsin rәqslәri ilә – fononlarla qarşılıqlı tәsiri. Qәfәsdә yayılması zamanı rәqslәrin periodu dәyişdiyinә görә yükdaşıyıcıların enerjisinin lokal dәyişmәsi baş verir. Bu deformasiya mexanizmi ilә yanaşı, E.-f.q.t.-nin digәr mexanizmlәri dә mümkündür. Mәs., ion kristallarında qәfәs rәqslәri kristalın elementar özәyindә, yükdaşıyıcıların xarakterinә tәsir edәn dәyişәn elektrik dipol momentinin yaranması ilә müşayiәt olunur. Metallarda elektronların vә ionların elektrodinamik qarşılıqlı tәsiri ilә şәrtlәnәn plazma mexanizmi mövcuddur. Pyezoelektriklәrdә qәfәsin deformasiyası E.-f.q.t.-nә әlavә tәsir göstәrәn (bәzi hallarda, mәs., aşağı tezliklәr oblastında üstünlük tәşkil edәn) elektrik sahәsinin yaranması ilә müşayiәt edilir. Böyük dielektrik nüfuzluğuna malik kristallarda E.- f.q.t.-nә elektrostriksiya әhәmiyyәtli dәrәcәdә tәsir göstәrir.


    E.-f.q.t. bәrk cisimlәrdә bir sıra spesifik hadisәlәrә sәbәb olur: 1) kristalda elektronun hәrәkәti deformasiya sahәsinin hәrәkәti ilә müşayiәt edilir (bax Polyaron); 2) elektronlar fononlar buraxaraq vә udaraq bir haldan başqa hala keçir; 3) bәzi müstәsna hallarda E.-f.q.t. ifratkeçiriciliyin vә s.-nin yaranmasına sәbәb olur. Akustik– elektron qarşılıqlı tәsiri E.-f.q.t.-nin xüsusi halıdır.