ELMİ QABAQGÖRӘNLİK – müşahidә edilmәyәn, yaxud tәcrübәdә hәlә tәsdiq olunmamış tәbiәt vә cәmiyyәt hadisәlәrinin qabaqcadan söylәnilmәsi. Bu, nәzәri vә eksperimental mәlumatların ümumilәşdirilmәsinә vә inkişafın obyektiv qanunauyğunluğunun nәzәrә alınmasına әsaslanır. E.q. elm qanunlarının dәrk edilmәsi әsasında hәmin qanunlara tabe olan hadisәlәrin gәlәcәyi haqqında söylәnilәn bilikdir. E.q. elmdә mәlum olan qanunlar vә nәzәriyyәlәr zәminindә hәyata keçirilir. E.q. insan şüurunun “qabaqlayan inikas” qabiliyyәtindәn törәmәdir. Bu qabiliyyәt isә tarixi-ictimai inkişaf nәticәsindә ya- ranmışdır. İctimai vә fәrdi insan fәaliyyәtinin әn sadә hallarında belә qabaqgörәnlik fәaliyyәti tәzahür edir (ilk әkinçi vә heyvandarların işin tәlәbatına uyğun olaraq qabaqgörәnliyi). E.q. bir neçә әlamәtinә görә tәsnif edilә bilәr. Obyektlәrin xarakterinә görә E.q iki yerә ayrılır: 1) hәlә elmdә vә tәcrübәdә mәlum olmayan, lakin mövcud olan hadisәlәrin, yaxud onların müәyyәn xassә vә inkişaf istiqamәtinin E.q.-i (bu mәnada keçmişdә mövcud olmuş vә hazırda mövcud olan hadisәlәr vә ya onların xassәlәri, cәhәtlәri qabaqcadan görülә bilәr); 2) mövcud olmayan, lakin yaranmalı olan hadisә vә halların qabaqgörәnliyi (bu E.q yalnız gәlәcәyә aid olana şamil edilir). Hәyata keçirilmәsinin mәntiqi mexanizminә görә, E.q.-in iki növü var: induktiv (iki mәrhәlәdәn ibarәtdir: kütlәvi empirik mәcmuların öyrәnilmәsi sayәsindә onlar üçün ümumi olan cәhәtlәrin müәyyәnlәşdirilmәsi vә hәmin cәhәtlәrin başqa mәcmulara ekstrapolyasiya edilmәsi) vә deduktiv (iki növә ayrılır: hipotetik vә empirik-deduktiv). Hәr iki halda E.q.-in nәticәsi praktikada yoxlanılıb tәsdiq edilmәlidir. Gerçәkliyin obyektiv qanunauyğunluqlarının inkarı (aqnostisizm, skeptisizm) E.q.-in inkarına gәtirib çıxarır. E.q.-in meyarı onun әsasını tәşkil edәn qanun, nәzәriyyә vә elmi sistemin kamilliyindәdir. E.q.-in son meyarı praktikadır.