ENDELӘR – İndoneziyada, Mәrkәzi Floresin ş.-indә bima-sumban xalqlarından biri. Sayları 850 min nәfәrdir. Nqadalar, liolar (sonuncular E. tәrәfindәn assimilyasiyaya uğramışdır) vә s. qonşu xalqlarla yaxındırlar. İki dialekti olan ende dilindә danışırlar. Әksәriyyәti xristiandır.

E. Floresin yerli әhalisidir. Orta әsrlәrdә ehtimal ki, yavan imperiyası olan Macapahitin tәsiri altında olmuşlar.

Әnәnәvi mәşğuliyyәtlәri talalarda toxa әkinçiliyidir (qarğıdalı, çәltik, yams, satış üçün tәrәvәz, paxlalılar). Bәzi yerlәrdә süni suvarmadan istifadә edilir. Әmәk alәtlәri toxa, bıçaq, yerqazan çubuqdur. Kәl, at, donuz, quş yetişdirirlәr. Sahilboyu balıqçılıq yayılmışdır. Toxuculuq, toxuma vә mövsümçülük inkişaf etmişdir.

Köhnә kәndlәr dәrәlәr vә dağ yamaclarında, yenilәri isә sahilboyu vadilәrdә yerlәşir. Kәnd icması saxlanılır. Әnәnәvi mәskәnlәri sıx planlıdır, mәrkәzdә mәbәd vә qәbilәyә mәxsus meqalitik dini tikililәrin olduğu meydan vardır. Sahilboyu qәsәbәlәr xәtti planlıdır. Әnәnәvi evlәr hündür vә damörtüyü yerә çatan uzun, dirәküstü evlәrdir. Müasir evlәr kiçik ailә üçün nәzәrdә tutulmuşdur. Geyimlәri kain vә köynәkdәn ibarәtdir. Qidaları әsasәn bitki tәrkiblidir, әt bayramlarda yeyilir.

Ailә kiçikdir, nikah monoqamdır, qohumluq bilateraldır. Nikahdansonrakı mәskunlaşma patrilokaldır, lakin nikah pulu ödәnilәnә qәdәr arvad vә uşaqlar qadının valideynlәrinin evindә yaşayırlar. Dağlarda böyük ailәli icmalar var. Krosskuzen nikahlara üstünlük verilir. Tәsәrrüfat vә әcdad kultları saxlanılır.