Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BAKI İNGİLİS GENERAL-QUBERNATORLUĞU

    1918 ил нойабрын 17-дян 1919 илин августунадяк Азярб.-да мювъуд олмуш щярби-инзибати щакимиййят органы. Бакыны зябт етмиш инэилис гошунлары команданлыьы тяряфиндян йарадылмышды. Биринъи дцнйа мцщарибясиндя (1914–18) мяьлуб тяряф кими Тцркийя юз гошунларыны Ъянуби Гафгаздан, о ъцмлядян Азярб.-дан чыхармыш вя бюлэя Б.Британийанын тясир даирясиня дцшмцшдц. Кифайят гядяр эцълц ордусу олмадыьындан Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти (АХЪ) щюкумяти Бакыйа эяляъяк инэилис эен.-ы У.Томсонла Янзялидя данышыглара башла- маг мяъбуриййятиндя галмышды. Данышыгларын сонунда инэилис эен.-ы нойабрын 17-дян Бакыда щярби вязиййят елан олунаъаьыны бяйан етмишди. Щярби вязиййят мцддятиндя У. Томсон Бакы ш.-нин щярби губернатору елан едилирди. Инэилис щярби команданлыьы Бакыда йерляшдийи вахтдан йалныз щярби щакимиййяти тямсил етмямиш, юлкянин иътимаи-сийаси вя игтисади щяйатынын бцтцн сащяляриня мцдахиля етмяйя башламышды. Хязяр донанмасынын бцтцн тиъарят эямиляри инэилис команданлыьынын сярянъамына кечмишди. Мцлки идарячилик сащяляриня дя мцдахиля едян инэилисляр пул ясэиназларынын бурахылмасыны юз нязарятиня эютцрмцш, ящалинин ярзагла тяминаты системини йенидян гурмуш, нефт щасилаты вя д.й. сащяляриндя мювъуд ямяк мцнагишялярини юзляри щялл етмяк цчцн Ямяк идаряси йаратмышдылар. Инэилис команданлыьынын ямри иля Азярб.-ын Щярби Назирлийи силащлы гцввяляри иля бирликдя Бакыдан чыхарылараг, Эянъяйя кючцрцлмцшдц. Лакин Азярб.-дакы иътимаи-сийаси реаллыгла йахындан таныш олдугдан сонра эен.-губернатор У. Томсон 1918 ил декабрын 28-дя Мцттяфиглярин команданлыьынын АХЪ щюкумятини гануни щакимиййят кими таныдыьыны бяйан еtди. 1918 илин декабрында инэилис эен.-губернаторунун ямри иля Гарабаь вя Зянэязур АХЪ щюкумятинин идарясиня верилди.
    1919 илин яввялляриндян башлайараг, АХЪ щюкумяти инэилис эен.-губернаторлуьунун ляьви уьрунда мцбаризя апарырды. АХЪ-нин Парис сцлщ конфрансындакы (1919–20) нцмайяндя щейятинин башчысы Я. Топчубашова мцмкцн олан бцтцн васитялярля губернаторлуьун ляьвиня наил олмасы тапшырылмышды. 
    1919 ил апрелин яввялляриндя инэилис ясэярляри сыраларында интизамсызлыьын артмасы сябябиндян Мцттяфиглярин команданлыьы Азярб. ордусунун азсайлы континэентинин Бакыда йерляшдирилмясиня разылыг вермишди. Инэилисляр Бакыны тярк едяркян шящяр портунун идарячилийини, щярби щиссялярин радиостансийаларыны, ордунун щярби сурсатыны вя щярби эямиляринин бир щиссясини АХЪ щюкумятиня гайтармышдылар. Б.и.э.-г.-нун мювъудлуьу Русийанын империйапяряст гцввяляринин АХЪ яразисиня сохулмасынын гаршысыны алараг Азярб.-да демократик просеслярин инкишафында, дювлят щакимиййяти тясисатларынын мющкямляндирилмясиндя, мцвяггяти дя олса, мцщцм рол ойнамышдыр.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BAKI İNGİLİS GENERAL-QUBERNATORLUĞU

    1918 ил нойабрын 17-дян 1919 илин августунадяк Азярб.-да мювъуд олмуш щярби-инзибати щакимиййят органы. Бакыны зябт етмиш инэилис гошунлары команданлыьы тяряфиндян йарадылмышды. Биринъи дцнйа мцщарибясиндя (1914–18) мяьлуб тяряф кими Тцркийя юз гошунларыны Ъянуби Гафгаздан, о ъцмлядян Азярб.-дан чыхармыш вя бюлэя Б.Британийанын тясир даирясиня дцшмцшдц. Кифайят гядяр эцълц ордусу олмадыьындан Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти (АХЪ) щюкумяти Бакыйа эяляъяк инэилис эен.-ы У.Томсонла Янзялидя данышыглара башла- маг мяъбуриййятиндя галмышды. Данышыгларын сонунда инэилис эен.-ы нойабрын 17-дян Бакыда щярби вязиййят елан олунаъаьыны бяйан етмишди. Щярби вязиййят мцддятиндя У. Томсон Бакы ш.-нин щярби губернатору елан едилирди. Инэилис щярби команданлыьы Бакыда йерляшдийи вахтдан йалныз щярби щакимиййяти тямсил етмямиш, юлкянин иътимаи-сийаси вя игтисади щяйатынын бцтцн сащяляриня мцдахиля етмяйя башламышды. Хязяр донанмасынын бцтцн тиъарят эямиляри инэилис команданлыьынын сярянъамына кечмишди. Мцлки идарячилик сащяляриня дя мцдахиля едян инэилисляр пул ясэиназларынын бурахылмасыны юз нязарятиня эютцрмцш, ящалинин ярзагла тяминаты системини йенидян гурмуш, нефт щасилаты вя д.й. сащяляриндя мювъуд ямяк мцнагишялярини юзляри щялл етмяк цчцн Ямяк идаряси йаратмышдылар. Инэилис команданлыьынын ямри иля Азярб.-ын Щярби Назирлийи силащлы гцввяляри иля бирликдя Бакыдан чыхарылараг, Эянъяйя кючцрцлмцшдц. Лакин Азярб.-дакы иътимаи-сийаси реаллыгла йахындан таныш олдугдан сонра эен.-губернатор У. Томсон 1918 ил декабрын 28-дя Мцттяфиглярин команданлыьынын АХЪ щюкумятини гануни щакимиййят кими таныдыьыны бяйан еtди. 1918 илин декабрында инэилис эен.-губернаторунун ямри иля Гарабаь вя Зянэязур АХЪ щюкумятинин идарясиня верилди.
    1919 илин яввялляриндян башлайараг, АХЪ щюкумяти инэилис эен.-губернаторлуьунун ляьви уьрунда мцбаризя апарырды. АХЪ-нин Парис сцлщ конфрансындакы (1919–20) нцмайяндя щейятинин башчысы Я. Топчубашова мцмкцн олан бцтцн васитялярля губернаторлуьун ляьвиня наил олмасы тапшырылмышды. 
    1919 ил апрелин яввялляриндя инэилис ясэярляри сыраларында интизамсызлыьын артмасы сябябиндян Мцттяфиглярин команданлыьы Азярб. ордусунун азсайлы континэентинин Бакыда йерляшдирилмясиня разылыг вермишди. Инэилисляр Бакыны тярк едяркян шящяр портунун идарячилийини, щярби щиссялярин радиостансийаларыны, ордунун щярби сурсатыны вя щярби эямиляринин бир щиссясини АХЪ щюкумятиня гайтармышдылар. Б.и.э.-г.-нун мювъудлуьу Русийанын империйапяряст гцввяляринин АХЪ яразисиня сохулмасынын гаршысыны алараг Азярб.-да демократик просеслярин инкишафында, дювлят щакимиййяти тясисатларынын мющкямляндирилмясиндя, мцвяггяти дя олса, мцщцм рол ойнамышдыр.

    BAKI İNGİLİS GENERAL-QUBERNATORLUĞU

    1918 ил нойабрын 17-дян 1919 илин августунадяк Азярб.-да мювъуд олмуш щярби-инзибати щакимиййят органы. Бакыны зябт етмиш инэилис гошунлары команданлыьы тяряфиндян йарадылмышды. Биринъи дцнйа мцщарибясиндя (1914–18) мяьлуб тяряф кими Тцркийя юз гошунларыны Ъянуби Гафгаздан, о ъцмлядян Азярб.-дан чыхармыш вя бюлэя Б.Британийанын тясир даирясиня дцшмцшдц. Кифайят гядяр эцълц ордусу олмадыьындан Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти (АХЪ) щюкумяти Бакыйа эяляъяк инэилис эен.-ы У.Томсонла Янзялидя данышыглара башла- маг мяъбуриййятиндя галмышды. Данышыгларын сонунда инэилис эен.-ы нойабрын 17-дян Бакыда щярби вязиййят елан олунаъаьыны бяйан етмишди. Щярби вязиййят мцддятиндя У. Томсон Бакы ш.-нин щярби губернатору елан едилирди. Инэилис щярби команданлыьы Бакыда йерляшдийи вахтдан йалныз щярби щакимиййяти тямсил етмямиш, юлкянин иътимаи-сийаси вя игтисади щяйатынын бцтцн сащяляриня мцдахиля етмяйя башламышды. Хязяр донанмасынын бцтцн тиъарят эямиляри инэилис команданлыьынын сярянъамына кечмишди. Мцлки идарячилик сащяляриня дя мцдахиля едян инэилисляр пул ясэиназларынын бурахылмасыны юз нязарятиня эютцрмцш, ящалинин ярзагла тяминаты системини йенидян гурмуш, нефт щасилаты вя д.й. сащяляриндя мювъуд ямяк мцнагишялярини юзляри щялл етмяк цчцн Ямяк идаряси йаратмышдылар. Инэилис команданлыьынын ямри иля Азярб.-ын Щярби Назирлийи силащлы гцввяляри иля бирликдя Бакыдан чыхарылараг, Эянъяйя кючцрцлмцшдц. Лакин Азярб.-дакы иътимаи-сийаси реаллыгла йахындан таныш олдугдан сонра эен.-губернатор У. Томсон 1918 ил декабрын 28-дя Мцттяфиглярин команданлыьынын АХЪ щюкумятини гануни щакимиййят кими таныдыьыны бяйан еtди. 1918 илин декабрында инэилис эен.-губернаторунун ямри иля Гарабаь вя Зянэязур АХЪ щюкумятинин идарясиня верилди.
    1919 илин яввялляриндян башлайараг, АХЪ щюкумяти инэилис эен.-губернаторлуьунун ляьви уьрунда мцбаризя апарырды. АХЪ-нин Парис сцлщ конфрансындакы (1919–20) нцмайяндя щейятинин башчысы Я. Топчубашова мцмкцн олан бцтцн васитялярля губернаторлуьун ляьвиня наил олмасы тапшырылмышды. 
    1919 ил апрелин яввялляриндя инэилис ясэярляри сыраларында интизамсызлыьын артмасы сябябиндян Мцттяфиглярин команданлыьы Азярб. ордусунун азсайлы континэентинин Бакыда йерляшдирилмясиня разылыг вермишди. Инэилисляр Бакыны тярк едяркян шящяр портунун идарячилийини, щярби щиссялярин радиостансийаларыны, ордунун щярби сурсатыны вя щярби эямиляринин бир щиссясини АХЪ щюкумятиня гайтармышдылар. Б.и.э.-г.-нун мювъудлуьу Русийанын империйапяряст гцввяляринин АХЪ яразисиня сохулмасынын гаршысыны алараг Азярб.-да демократик просеслярин инкишафында, дювлят щакимиййяти тясисатларынын мющкямляндирилмясиндя, мцвяггяти дя олса, мцщцм рол ойнамышдыр.