Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VIII CİLD (ENOLLAR - FEDDİN Konstantin Aleksandroviç)
    ƏQRƏBLƏR

    ƏQRƏBLƏR (Scorpiones) – hörümçәk kimilәr dәstәsindәn onurğasız heyvanlar; bәzәn buğumayaqlıların müstәqil sinfi kimi qәbul olunur. Silur dövründәn mәlumdur. Uz. 1 sm-dәn 20 sm-әdәk olur. Baş-döş bir cüt orta vә bir neçә cüt yan gözlәri olan bütöv zirehlә, kutikulası suyun itirilmәsinin qarşısını alan mum tәbәqәsi ilә örtülüdür. Qarıncığın son buğumunda müdafiә vә hücum funksiyası daşıyan qarmaq şәkilli neştәrin ucuna açılan bir cüt zәhәrli vәzisi vardır. Xeliserlәri kiçik vә qısqac şәkillidir. Ayaqçәnәlәrinin ucunda iri qısqacları olur. Ağ ciyәrlә tәnәffüs edir. Mayalanma spermatoforlarla gedir. Diridoğandır, körpә sürfәlәr ana bәtnindә qalır. Tropik vә subtropik әrazilәrdә, sәhralarda 1400-әdәk, Azәrb.-da 4 növü mәlumdur. Gecә yırtıcılarıdır. Daş vә palçıq hasarların yarıqlarında, yaşayış evlәrindә, gәmirici yuvalarında, iri daşların altında mәskәn salır. Cücülәrlә, hörümçәklәrlә vә çoxayaqlılarla qidalanır. Sancması insan üçün çox ağrılıdır, iri tropik Ə.-in sancması ölümlә nәticәlәnir. Ə.-in bir sıra növünün nәsli kәsilmәk tәhlükәsindәdir. Azәrb.-da әn çox sarı Ə. (Mesobutus eupeus) növü yayılmışdır. Cütlәşmә yayda, nәsilvermә isә növbәti ilin may–avqust aylarında olur; 35–70 bala verir. 4 yarımnövü әhatә edәn qara әqrәb Azәrb.-da rast gәlinәn әn iri әqrәbdir. Ə.-in zәhәri tibdә geniş istifadә edilir; bir çox bioloji proseslәrin öyrәnilmәsi zamanı әvәz edilmәz komponentdir. Meşәlәrdә, bataqlıqlarda, çәmәnlәrdә Ə. olmur.

    Сары ягряб (Mesobutus eupeus).

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ENOLLAR – FEDDİN Konstantin Aleksandroviç
    ƏQRƏBLƏR

    ƏQRƏBLƏR (Scorpiones) – hörümçәk kimilәr dәstәsindәn onurğasız heyvanlar; bәzәn buğumayaqlıların müstәqil sinfi kimi qәbul olunur. Silur dövründәn mәlumdur. Uz. 1 sm-dәn 20 sm-әdәk olur. Baş-döş bir cüt orta vә bir neçә cüt yan gözlәri olan bütöv zirehlә, kutikulası suyun itirilmәsinin qarşısını alan mum tәbәqәsi ilә örtülüdür. Qarıncığın son buğumunda müdafiә vә hücum funksiyası daşıyan qarmaq şәkilli neştәrin ucuna açılan bir cüt zәhәrli vәzisi vardır. Xeliserlәri kiçik vә qısqac şәkillidir. Ayaqçәnәlәrinin ucunda iri qısqacları olur. Ağ ciyәrlә tәnәffüs edir. Mayalanma spermatoforlarla gedir. Diridoğandır, körpә sürfәlәr ana bәtnindә qalır. Tropik vә subtropik әrazilәrdә, sәhralarda 1400-әdәk, Azәrb.-da 4 növü mәlumdur. Gecә yırtıcılarıdır. Daş vә palçıq hasarların yarıqlarında, yaşayış evlәrindә, gәmirici yuvalarında, iri daşların altında mәskәn salır. Cücülәrlә, hörümçәklәrlә vә çoxayaqlılarla qidalanır. Sancması insan üçün çox ağrılıdır, iri tropik Ə.-in sancması ölümlә nәticәlәnir. Ə.-in bir sıra növünün nәsli kәsilmәk tәhlükәsindәdir. Azәrb.-da әn çox sarı Ə. (Mesobutus eupeus) növü yayılmışdır. Cütlәşmә yayda, nәsilvermә isә növbәti ilin may–avqust aylarında olur; 35–70 bala verir. 4 yarımnövü әhatә edәn qara әqrәb Azәrb.-da rast gәlinәn әn iri әqrәbdir. Ə.-in zәhәri tibdә geniş istifadә edilir; bir çox bioloji proseslәrin öyrәnilmәsi zamanı әvәz edilmәz komponentdir. Meşәlәrdә, bataqlıqlarda, çәmәnlәrdә Ə. olmur.

    Сары ягряб (Mesobutus eupeus).

    ƏQRƏBLƏR

    ƏQRƏBLƏR (Scorpiones) – hörümçәk kimilәr dәstәsindәn onurğasız heyvanlar; bәzәn buğumayaqlıların müstәqil sinfi kimi qәbul olunur. Silur dövründәn mәlumdur. Uz. 1 sm-dәn 20 sm-әdәk olur. Baş-döş bir cüt orta vә bir neçә cüt yan gözlәri olan bütöv zirehlә, kutikulası suyun itirilmәsinin qarşısını alan mum tәbәqәsi ilә örtülüdür. Qarıncığın son buğumunda müdafiә vә hücum funksiyası daşıyan qarmaq şәkilli neştәrin ucuna açılan bir cüt zәhәrli vәzisi vardır. Xeliserlәri kiçik vә qısqac şәkillidir. Ayaqçәnәlәrinin ucunda iri qısqacları olur. Ağ ciyәrlә tәnәffüs edir. Mayalanma spermatoforlarla gedir. Diridoğandır, körpә sürfәlәr ana bәtnindә qalır. Tropik vә subtropik әrazilәrdә, sәhralarda 1400-әdәk, Azәrb.-da 4 növü mәlumdur. Gecә yırtıcılarıdır. Daş vә palçıq hasarların yarıqlarında, yaşayış evlәrindә, gәmirici yuvalarında, iri daşların altında mәskәn salır. Cücülәrlә, hörümçәklәrlә vә çoxayaqlılarla qidalanır. Sancması insan üçün çox ağrılıdır, iri tropik Ə.-in sancması ölümlә nәticәlәnir. Ə.-in bir sıra növünün nәsli kәsilmәk tәhlükәsindәdir. Azәrb.-da әn çox sarı Ə. (Mesobutus eupeus) növü yayılmışdır. Cütlәşmә yayda, nәsilvermә isә növbәti ilin may–avqust aylarında olur; 35–70 bala verir. 4 yarımnövü әhatә edәn qara әqrәb Azәrb.-da rast gәlinәn әn iri әqrәbdir. Ə.-in zәhәri tibdә geniş istifadә edilir; bir çox bioloji proseslәrin öyrәnilmәsi zamanı әvәz edilmәz komponentdir. Meşәlәrdә, bataqlıqlarda, çәmәnlәrdә Ə. olmur.

    Сары ягряб (Mesobutus eupeus).