ƏLİQANADLILAR (Chiroptera) – mәmәlilәr sinfinin bir dәstәsi. Ön әtraflar qanadlara çevrildiyi üçün Ə.-ın uzun müddәtli fәal uçma qabiliyyәti vardır: yalnız birinci barmaq sәrbәst qalır, digәr barmaqların falanqaları, әldarağı sümüklәri vә said sümüyü uzanaraq bәdәnin yan әtraflar arasında dartılmış (çәkilmiş) dәrivarı uçuş pәrdәsi üçün karkas (skelet) rolunu oynayır. Əgәr quyruğu varsa, adәtәn, uçuş pәrdәsi ilә әhatә olunmuşdur. Qulaq seyvanları yaxşı inkişaf etmişdir vә Ə.-ın bir çoxunda (mәs., palazqulaqlarda) çox böyük olur; әksәriyyә tindә eşitmә dәliyinin ön kәnarından ayrılan şaquli (dik) traqus (xarici qulaq girәcәyindә çıxıntı) vardır. Bәdәnindә tük örtüyü (pәrdәlәr istisna edilmәklә) adәtәn yaxşı inkişaf etmişdir; iyli dәri vә zilәrinin olması sәciyyәvidir. Bәdәninin uz. 3 sm-dәn 42 sm-әdәk olur. Körpücük sümüklәri yaxşı inkişaf etmişdir, döşütillidir. Dişlәri cücü yemәyә uyğunlaşmışdır, yuxarı kәsici dişlәrinin orta cütü heç vaxt olmur, dişlәrinin sayı 38-dәn 20-yәdәkdir. Bağırsağı qısadır. Ə. mәmәlilәrin әn inkişaf etmiş dәstәsidir. Növlәrinin sayı yalnız gәmiricilәrdәn azdır. Ə.-ın qazıntı qalıqları müasir formalara yaxındır vә Eosendәn mәlumdur. Ə. ehtimala görә yerә yavaş-yavaş enәn, uçuşa uyğunlaşmaları olan sadә cücüyeyәnlәrdәn törәmişdir. 2 yarım dәstәsi var: iri qanadlılar vә yarasalar. 850-әdәk növü birlәşdirir. Qütb vilayәtlәri vә bәzi okean adaları istisna edilmәklә dünyanın hәr yerindә yayılmışdır. Subtropiklәrdә vә tropiklәrdә daha çox sayda vә müxtәlifdir. Alatoranlıq, yaxud gecә hәyat tәrzi keçirir. Ağacların çәtirindә, mağaralarda, koğuşlarda, qaya yarıqlarında, bәzәn dә yaşa yış yerlәrindә gün keçirir. Ə.-ın әksәriyyәti böyük koloniyalarla yaşayır. Ömürlәri 20 ilәdәk vә daha uzun olur. İldә, adәtәn, 1 dәfә 1–2 bala doğur. Erkәk fәrdlәr nәsil qayğısına qalmır. Çoxu cücüyeyәndir, bәzi qrupları meyvәlәrlә, çiçәklәrin tozcuqları vә nektarı ilә qidalanır. Dincәlәrkәn Ə. başıaşağı sallanır; şaquli sәth boyu rahat dırmaşa bilir; Ə. üçün düz xәtli sürәtli uçuşdan tutmuş pırıltı ilә uçuşa qәdәr uçmaq sәciyyәvidir.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
ƏLİQANADLILAR (Chiroptera) – mәmәlilәr sinfinin bir dәstәsi. Ön әtraflar qanadlara çevrildiyi üçün Ə.-ın uzun müddәtli fәal uçma qabiliyyәti vardır: yalnız birinci barmaq sәrbәst qalır, digәr barmaqların falanqaları, әldarağı sümüklәri vә said sümüyü uzanaraq bәdәnin yan әtraflar arasında dartılmış (çәkilmiş) dәrivarı uçuş pәrdәsi üçün karkas (skelet) rolunu oynayır. Əgәr quyruğu varsa, adәtәn, uçuş pәrdәsi ilә әhatә olunmuşdur. Qulaq seyvanları yaxşı inkişaf etmişdir vә Ə.-ın bir çoxunda (mәs., palazqulaqlarda) çox böyük olur; әksәriyyә tindә eşitmә dәliyinin ön kәnarından ayrılan şaquli (dik) traqus (xarici qulaq girәcәyindә çıxıntı) vardır. Bәdәnindә tük örtüyü (pәrdәlәr istisna edilmәklә) adәtәn yaxşı inkişaf etmişdir; iyli dәri vә zilәrinin olması sәciyyәvidir. Bәdәninin uz. 3 sm-dәn 42 sm-әdәk olur. Körpücük sümüklәri yaxşı inkişaf etmişdir, döşütillidir. Dişlәri cücü yemәyә uyğunlaşmışdır, yuxarı kәsici dişlәrinin orta cütü heç vaxt olmur, dişlәrinin sayı 38-dәn 20-yәdәkdir. Bağırsağı qısadır. Ə. mәmәlilәrin әn inkişaf etmiş dәstәsidir. Növlәrinin sayı yalnız gәmiricilәrdәn azdır. Ə.-ın qazıntı qalıqları müasir formalara yaxındır vә Eosendәn mәlumdur. Ə. ehtimala görә yerә yavaş-yavaş enәn, uçuşa uyğunlaşmaları olan sadә cücüyeyәnlәrdәn törәmişdir. 2 yarım dәstәsi var: iri qanadlılar vә yarasalar. 850-әdәk növü birlәşdirir. Qütb vilayәtlәri vә bәzi okean adaları istisna edilmәklә dünyanın hәr yerindә yayılmışdır. Subtropiklәrdә vә tropiklәrdә daha çox sayda vә müxtәlifdir. Alatoranlıq, yaxud gecә hәyat tәrzi keçirir. Ağacların çәtirindә, mağaralarda, koğuşlarda, qaya yarıqlarında, bәzәn dә yaşa yış yerlәrindә gün keçirir. Ə.-ın әksәriyyәti böyük koloniyalarla yaşayır. Ömürlәri 20 ilәdәk vә daha uzun olur. İldә, adәtәn, 1 dәfә 1–2 bala doğur. Erkәk fәrdlәr nәsil qayğısına qalmır. Çoxu cücüyeyәndir, bәzi qrupları meyvәlәrlә, çiçәklәrin tozcuqları vә nektarı ilә qidalanır. Dincәlәrkәn Ə. başıaşağı sallanır; şaquli sәth boyu rahat dırmaşa bilir; Ə. üçün düz xәtli sürәtli uçuşdan tutmuş pırıltı ilә uçuşa qәdәr uçmaq sәciyyәvidir.
ƏLİQANADLILAR (Chiroptera) – mәmәlilәr sinfinin bir dәstәsi. Ön әtraflar qanadlara çevrildiyi üçün Ə.-ın uzun müddәtli fәal uçma qabiliyyәti vardır: yalnız birinci barmaq sәrbәst qalır, digәr barmaqların falanqaları, әldarağı sümüklәri vә said sümüyü uzanaraq bәdәnin yan әtraflar arasında dartılmış (çәkilmiş) dәrivarı uçuş pәrdәsi üçün karkas (skelet) rolunu oynayır. Əgәr quyruğu varsa, adәtәn, uçuş pәrdәsi ilә әhatә olunmuşdur. Qulaq seyvanları yaxşı inkişaf etmişdir vә Ə.-ın bir çoxunda (mәs., palazqulaqlarda) çox böyük olur; әksәriyyә tindә eşitmә dәliyinin ön kәnarından ayrılan şaquli (dik) traqus (xarici qulaq girәcәyindә çıxıntı) vardır. Bәdәnindә tük örtüyü (pәrdәlәr istisna edilmәklә) adәtәn yaxşı inkişaf etmişdir; iyli dәri vә zilәrinin olması sәciyyәvidir. Bәdәninin uz. 3 sm-dәn 42 sm-әdәk olur. Körpücük sümüklәri yaxşı inkişaf etmişdir, döşütillidir. Dişlәri cücü yemәyә uyğunlaşmışdır, yuxarı kәsici dişlәrinin orta cütü heç vaxt olmur, dişlәrinin sayı 38-dәn 20-yәdәkdir. Bağırsağı qısadır. Ə. mәmәlilәrin әn inkişaf etmiş dәstәsidir. Növlәrinin sayı yalnız gәmiricilәrdәn azdır. Ə.-ın qazıntı qalıqları müasir formalara yaxındır vә Eosendәn mәlumdur. Ə. ehtimala görә yerә yavaş-yavaş enәn, uçuşa uyğunlaşmaları olan sadә cücüyeyәnlәrdәn törәmişdir. 2 yarım dәstәsi var: iri qanadlılar vә yarasalar. 850-әdәk növü birlәşdirir. Qütb vilayәtlәri vә bәzi okean adaları istisna edilmәklә dünyanın hәr yerindә yayılmışdır. Subtropiklәrdә vә tropiklәrdә daha çox sayda vә müxtәlifdir. Alatoranlıq, yaxud gecә hәyat tәrzi keçirir. Ağacların çәtirindә, mağaralarda, koğuşlarda, qaya yarıqlarında, bәzәn dә yaşa yış yerlәrindә gün keçirir. Ə.-ın әksәriyyәti böyük koloniyalarla yaşayır. Ömürlәri 20 ilәdәk vә daha uzun olur. İldә, adәtәn, 1 dәfә 1–2 bala doğur. Erkәk fәrdlәr nәsil qayğısına qalmır. Çoxu cücüyeyәndir, bәzi qrupları meyvәlәrlә, çiçәklәrin tozcuqları vә nektarı ilә qidalanır. Dincәlәrkәn Ə. başıaşağı sallanır; şaquli sәth boyu rahat dırmaşa bilir; Ə. üçün düz xәtli sürәtli uçuşdan tutmuş pırıltı ilә uçuşa qәdәr uçmaq sәciyyәvidir.
