Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VIII CİLD (ENOLLAR - FEDDİN Konstantin Aleksandroviç)
    ƏSAS, i n ş a a t d a

    ƏSAS, i n ş a a t d a – bina vә ya qurğudan düşәn yükü bilavasitә qәbul edәn süxur kütlәsi. Tikilinin, yaxud qurğunun bünövrәsindәn ötürülәn yükün tәsiri altında Ə. deformasiyaya uğrayır. Ə. müxtәlif quruluşlu – bircinsli vә ya tәbәqәli; qaya, sәpәlәnәn vә ya yumşaq qruntlardan ibarәt; donmuş vә ya әksinә buzu әrimiş; qrunt suları saxlayan; tәbii vә ya süni ola bilәr. Bünövrәnin altındakı qrunt tәbii yatımlı vә sıxlaşdırılmamış olduqda belә, Ə. t ә b i i Ə., bәrkidilmiş vә ya sıxlaşdırılmış olduqda isә s ü n i Ə. adlanır. Ə. geol. proseslәrә vә seysmik tәsirlәrә davamlı olmalı, yerüstü vә yeraltı suların tәsirindәn yuyulub dağılmamalı, müntәzәm vә qeyri-müntәzәm deformasiya konstruksiya üçün müәyyәn edilmiş hәddi keçmәmәlidir. Qrunt kütlәsinin növü vә vәziyyәtindәn, qurğunun (tikilinin) çәkisi vә özülün dәrinliyindәn asılı olaraq tikinti prosesi vә istismar zamanı Ə. müxtәlif vәziyyәtlәrdә olur; o dayanıqlı (әsasın bünövrә dabanı altındakı qruntun qabarmasına, gәrilmәsinә müqavimәt göstәrmәk qabiliyyәtli) vә dayanıqsız ola bilәr. Ə.-ın dayanıqlığının hesablanması yol verilәn tәzyiqә, yaxud  hәddi-hala (qruntun yüksaxlama qabiliyyәti nәzәrә alındığından bu üsula daha çox üstünlük verilir) görә aparılır. Ə. kifayәt qәdәr dayanıqlı olmadıqda, onu möhkәmlәndirmәk mәqsәdilә çaxma yortaclar, qazıma-vurma yortacları, endirmә quyuları, qrunt yortac-drenlәr, qrunt-sement yortaclar (şırnaq texnologiyası ilә hazırlanır) vә s. tәtbiq olunur.

    Qaya süxurları, әsasәn, körpü vә yolötürücülәrin, hәmçinin hidrotexniki qurğuların (mәs., bәndlәrin) Ə.-ı kimi istifadә edilir. Qaya Ə.-ların dayanıqlığına onların tәbii qeyri-bircinsliyi (çoxlu yarıqların, müxtәlif mexaniki xüsusiyyәtli tәbәqәlәrin, bәzәn dә tәrkibindә boşluqların olması vә s.) xeyli tәsir göstәrir. Odur ki, hidrotexniki qurğuların tikintisi zamanı suyun Ə.-a süzülmәsinin qarşısını almaq üçün yarıqlı qaya süxurları sementlәnir.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ENOLLAR – FEDDİN Konstantin Aleksandroviç
    ƏSAS, i n ş a a t d a

    ƏSAS, i n ş a a t d a – bina vә ya qurğudan düşәn yükü bilavasitә qәbul edәn süxur kütlәsi. Tikilinin, yaxud qurğunun bünövrәsindәn ötürülәn yükün tәsiri altında Ə. deformasiyaya uğrayır. Ə. müxtәlif quruluşlu – bircinsli vә ya tәbәqәli; qaya, sәpәlәnәn vә ya yumşaq qruntlardan ibarәt; donmuş vә ya әksinә buzu әrimiş; qrunt suları saxlayan; tәbii vә ya süni ola bilәr. Bünövrәnin altındakı qrunt tәbii yatımlı vә sıxlaşdırılmamış olduqda belә, Ə. t ә b i i Ə., bәrkidilmiş vә ya sıxlaşdırılmış olduqda isә s ü n i Ə. adlanır. Ə. geol. proseslәrә vә seysmik tәsirlәrә davamlı olmalı, yerüstü vә yeraltı suların tәsirindәn yuyulub dağılmamalı, müntәzәm vә qeyri-müntәzәm deformasiya konstruksiya üçün müәyyәn edilmiş hәddi keçmәmәlidir. Qrunt kütlәsinin növü vә vәziyyәtindәn, qurğunun (tikilinin) çәkisi vә özülün dәrinliyindәn asılı olaraq tikinti prosesi vә istismar zamanı Ə. müxtәlif vәziyyәtlәrdә olur; o dayanıqlı (әsasın bünövrә dabanı altındakı qruntun qabarmasına, gәrilmәsinә müqavimәt göstәrmәk qabiliyyәtli) vә dayanıqsız ola bilәr. Ə.-ın dayanıqlığının hesablanması yol verilәn tәzyiqә, yaxud  hәddi-hala (qruntun yüksaxlama qabiliyyәti nәzәrә alındığından bu üsula daha çox üstünlük verilir) görә aparılır. Ə. kifayәt qәdәr dayanıqlı olmadıqda, onu möhkәmlәndirmәk mәqsәdilә çaxma yortaclar, qazıma-vurma yortacları, endirmә quyuları, qrunt yortac-drenlәr, qrunt-sement yortaclar (şırnaq texnologiyası ilә hazırlanır) vә s. tәtbiq olunur.

    Qaya süxurları, әsasәn, körpü vә yolötürücülәrin, hәmçinin hidrotexniki qurğuların (mәs., bәndlәrin) Ə.-ı kimi istifadә edilir. Qaya Ə.-ların dayanıqlığına onların tәbii qeyri-bircinsliyi (çoxlu yarıqların, müxtәlif mexaniki xüsusiyyәtli tәbәqәlәrin, bәzәn dә tәrkibindә boşluqların olması vә s.) xeyli tәsir göstәrir. Odur ki, hidrotexniki qurğuların tikintisi zamanı suyun Ə.-a süzülmәsinin qarşısını almaq üçün yarıqlı qaya süxurları sementlәnir.

    ƏSAS, i n ş a a t d a

    ƏSAS, i n ş a a t d a – bina vә ya qurğudan düşәn yükü bilavasitә qәbul edәn süxur kütlәsi. Tikilinin, yaxud qurğunun bünövrәsindәn ötürülәn yükün tәsiri altında Ə. deformasiyaya uğrayır. Ə. müxtәlif quruluşlu – bircinsli vә ya tәbәqәli; qaya, sәpәlәnәn vә ya yumşaq qruntlardan ibarәt; donmuş vә ya әksinә buzu әrimiş; qrunt suları saxlayan; tәbii vә ya süni ola bilәr. Bünövrәnin altındakı qrunt tәbii yatımlı vә sıxlaşdırılmamış olduqda belә, Ə. t ә b i i Ə., bәrkidilmiş vә ya sıxlaşdırılmış olduqda isә s ü n i Ə. adlanır. Ə. geol. proseslәrә vә seysmik tәsirlәrә davamlı olmalı, yerüstü vә yeraltı suların tәsirindәn yuyulub dağılmamalı, müntәzәm vә qeyri-müntәzәm deformasiya konstruksiya üçün müәyyәn edilmiş hәddi keçmәmәlidir. Qrunt kütlәsinin növü vә vәziyyәtindәn, qurğunun (tikilinin) çәkisi vә özülün dәrinliyindәn asılı olaraq tikinti prosesi vә istismar zamanı Ə. müxtәlif vәziyyәtlәrdә olur; o dayanıqlı (әsasın bünövrә dabanı altındakı qruntun qabarmasına, gәrilmәsinә müqavimәt göstәrmәk qabiliyyәtli) vә dayanıqsız ola bilәr. Ə.-ın dayanıqlığının hesablanması yol verilәn tәzyiqә, yaxud  hәddi-hala (qruntun yüksaxlama qabiliyyәti nәzәrә alındığından bu üsula daha çox üstünlük verilir) görә aparılır. Ə. kifayәt qәdәr dayanıqlı olmadıqda, onu möhkәmlәndirmәk mәqsәdilә çaxma yortaclar, qazıma-vurma yortacları, endirmә quyuları, qrunt yortac-drenlәr, qrunt-sement yortaclar (şırnaq texnologiyası ilә hazırlanır) vә s. tәtbiq olunur.

    Qaya süxurları, әsasәn, körpü vә yolötürücülәrin, hәmçinin hidrotexniki qurğuların (mәs., bәndlәrin) Ə.-ı kimi istifadә edilir. Qaya Ə.-ların dayanıqlığına onların tәbii qeyri-bircinsliyi (çoxlu yarıqların, müxtәlif mexaniki xüsusiyyәtli tәbәqәlәrin, bәzәn dә tәrkibindә boşluqların olması vә s.) xeyli tәsir göstәrir. Odur ki, hidrotexniki qurğuların tikintisi zamanı suyun Ə.-a süzülmәsinin qarşısını almaq üçün yarıqlı qaya süxurları sementlәnir.