ƏSASİ BOYAQ MADDƏLƏRİ – sintetik boyaq maddәlәri; dissosiasiya zamanı rәngli kation vә rәngsiz anion әmәlә gәtirәn vә suda hәll olan üzvi әsasların duzları. Ən yaxşı hәll olan formiat vә asetat duzlarıdır. Kimyәvi quruluşuna görә Ə.b.m. tәrkibindә duz әmәlә gәtirәn әsasi xarakterli qrup saxlayan arilmetan, ksanten, akridin, xinonimin, oksazin, tiazin, diazin vә polimetin boyaq maddәlәrinә vә azoboyaqlara aiddir. Ə.b.m. amfoter xassәli substratlara (yun, tәbii ipәk, dәri, sintetik poliamid liflәr) hәrisdir. Boyanma sulu mәhlullarda aparılır vә boyaq liflәrdә ion rabitәlәri hesabına saxlanılır. Poliakrilnitril liflәrin boyanmasında işlәdilәn Ə.b.m. kation tipli boyaqların ayrıca (xüsusi) qrupuna daxildir. Ə.b.m.-nin sellüloz liflәrinә hәrisliyi yoxdur, lakin liflәr rәngab ilә işlәnildikdәn sonra onları boyayır; rәngab Ə.b.m. ilә suda hәll olmayan birlәşmәlәr әmәlә gәtirir. Ə.b.m.-nin bütün rәnglәri mövcuddur. Onlar yüksәk boyama qabiliyyәtinә vә parlaqlığa malikdir, lakin işığın tәsirinә (kation tipli boyaqlar vә Ə.b.m.-n heteropoliturşularla duzları istisna olmaqla), yaş işlәnmәyә az davamlı olduğuna görә tәbii liflәrin boyanmasında demәk olar ki, istifadә olunmur.

Ə.b.m. kağız, әl-üz sabunu vә kosmetikanın, bitki tanninilә aşılanmış vә ya qabaqcadan anion tipli boyaqlarla rәnglәnmiş dәrinin boyanmasında; mürәkkәb, möhür vә mәtbәә boyaqlarının, mebel laklarının hazırlanmasında; oksidlәşmә-reduksiya indikatoru vә analitik reagent kimi istifadә olunur. Azin vә arilmetan Ə.b.m. lazer texnikasında, bәzi flüoressensiya edәn Ə.b.m. siqnal vә fәrqlәndirici nişanların, reklamların vә s. hazırlanmasında tәtbiq edilir. İşığa davamlığı kifayәt qәdәr yüksәk olan Ə.b.m. poliqrafiya rәnglәri hazırlanmasında istifadә olunur. Ə.b.m. tibdә vә baytarlıqda bakterisid vasitәlәr (fuksin, tripaflavin, brilyant yaşılı), antiseptiklәr (rivanol, metilen mavisi), malyariya, helmintozlar vә trixomonozun müalicәsindә preparatlar kimi işlәdilir.