Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VIII CİLD (ENOLLAR - FEDDİN Konstantin Aleksandroviç)
    ƏTALƏT MƏRKƏZİ

    ƏTALƏT MƏRKƏZİ, kütlә  mәrkәzi – mexaniki sistemdә vә ya cisimdә kütlәnin paylanmasını xarakterizә edәn hәndәsi nöqtә. Ə.m.-nin koordinatları


    xc =∑ mk xk /M , yc = ∑mk yk /M ,

    zc =∑ mk zk /M

    vә ya kütlәnin kәsilmәz şәkildә paylandığı sistemlәrdә (cisimlәrdә)

    kimi tәyin olunur; burada mk – sistemi әmәlә gәtirәn maddi nöqtәlәrin kütlәlәri, xk, yk, zk – bu  nöqtәlәrin  koordinatları, M = ∑mk – sistemin kütlәsi, ρ (x, y, z) – sıxlığı, V – hәcmidir. Ə.m. anlayışının ağırlıq mәrkәzi anlayışından fәrqi ondadır ki, ağırlıq mәrkәzi ancaq bircins qravitasiya sahәsindә tәyin olunduğu halda Ə.m. heç bir qüvvә sahәsi ilә bağlı deyil vә istәnilәn mexaniki sistemә tәtbiq oluna bilәr. Bәrk cisim üçün Ə.m. vә ağırlıq mәrkәzinin koordinatları üst-üstә düşür.

    Mexaniki sistemin hәrәkәti zamanı Ə.m.-nin hәrәkәti, sanki sistemә tәtbiq edilmiş bütün xarici qüvvәlәrin tәsiri altında olan vә kütlәsi bu sistemin kütlәsinә bәrabәr olan maddi nöqtәnin hәrәkәti kimidir. Ə.m. ilә bağlı olan vә onunla birlikdә irәlilәmә hәrәkәti edәn koordinat sisteminә nәzәrәn mexaniki sistemin (cismin) bәzi hәrәkәt tәnliklәri әtalәt hesablama sistemindә dә eyni formada ifadә olunur. Bu cәhәtdәn Ə.m. anlayışı mexaniki sistemlәrin vә bәrk cisimlәrin dinamikasında önәmli rol oynayır.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ENOLLAR – FEDDİN Konstantin Aleksandroviç
    ƏTALƏT MƏRKƏZİ

    ƏTALƏT MƏRKƏZİ, kütlә  mәrkәzi – mexaniki sistemdә vә ya cisimdә kütlәnin paylanmasını xarakterizә edәn hәndәsi nöqtә. Ə.m.-nin koordinatları


    xc =∑ mk xk /M , yc = ∑mk yk /M ,

    zc =∑ mk zk /M

    vә ya kütlәnin kәsilmәz şәkildә paylandığı sistemlәrdә (cisimlәrdә)

    kimi tәyin olunur; burada mk – sistemi әmәlә gәtirәn maddi nöqtәlәrin kütlәlәri, xk, yk, zk – bu  nöqtәlәrin  koordinatları, M = ∑mk – sistemin kütlәsi, ρ (x, y, z) – sıxlığı, V – hәcmidir. Ə.m. anlayışının ağırlıq mәrkәzi anlayışından fәrqi ondadır ki, ağırlıq mәrkәzi ancaq bircins qravitasiya sahәsindә tәyin olunduğu halda Ə.m. heç bir qüvvә sahәsi ilә bağlı deyil vә istәnilәn mexaniki sistemә tәtbiq oluna bilәr. Bәrk cisim üçün Ə.m. vә ağırlıq mәrkәzinin koordinatları üst-üstә düşür.

    Mexaniki sistemin hәrәkәti zamanı Ə.m.-nin hәrәkәti, sanki sistemә tәtbiq edilmiş bütün xarici qüvvәlәrin tәsiri altında olan vә kütlәsi bu sistemin kütlәsinә bәrabәr olan maddi nöqtәnin hәrәkәti kimidir. Ə.m. ilә bağlı olan vә onunla birlikdә irәlilәmә hәrәkәti edәn koordinat sisteminә nәzәrәn mexaniki sistemin (cismin) bәzi hәrәkәt tәnliklәri әtalәt hesablama sistemindә dә eyni formada ifadә olunur. Bu cәhәtdәn Ə.m. anlayışı mexaniki sistemlәrin vә bәrk cisimlәrin dinamikasında önәmli rol oynayır.

    ƏTALƏT MƏRKƏZİ

    ƏTALƏT MƏRKƏZİ, kütlә  mәrkәzi – mexaniki sistemdә vә ya cisimdә kütlәnin paylanmasını xarakterizә edәn hәndәsi nöqtә. Ə.m.-nin koordinatları


    xc =∑ mk xk /M , yc = ∑mk yk /M ,

    zc =∑ mk zk /M

    vә ya kütlәnin kәsilmәz şәkildә paylandığı sistemlәrdә (cisimlәrdә)

    kimi tәyin olunur; burada mk – sistemi әmәlә gәtirәn maddi nöqtәlәrin kütlәlәri, xk, yk, zk – bu  nöqtәlәrin  koordinatları, M = ∑mk – sistemin kütlәsi, ρ (x, y, z) – sıxlığı, V – hәcmidir. Ə.m. anlayışının ağırlıq mәrkәzi anlayışından fәrqi ondadır ki, ağırlıq mәrkәzi ancaq bircins qravitasiya sahәsindә tәyin olunduğu halda Ə.m. heç bir qüvvә sahәsi ilә bağlı deyil vә istәnilәn mexaniki sistemә tәtbiq oluna bilәr. Bәrk cisim üçün Ə.m. vә ağırlıq mәrkәzinin koordinatları üst-üstә düşür.

    Mexaniki sistemin hәrәkәti zamanı Ə.m.-nin hәrәkәti, sanki sistemә tәtbiq edilmiş bütün xarici qüvvәlәrin tәsiri altında olan vә kütlәsi bu sistemin kütlәsinә bәrabәr olan maddi nöqtәnin hәrәkәti kimidir. Ə.m. ilә bağlı olan vә onunla birlikdә irәlilәmә hәrәkәti edәn koordinat sisteminә nәzәrәn mexaniki sistemin (cismin) bәzi hәrәkәt tәnliklәri әtalәt hesablama sistemindә dә eyni formada ifadә olunur. Bu cәhәtdәn Ə.m. anlayışı mexaniki sistemlәrin vә bәrk cisimlәrin dinamikasında önәmli rol oynayır.